Zachowania asertywne - konspekt zajęć

KONSPEKT ZAJĘĆ
Temat: „Zachowania asertywne”

Miejsce: szkoła podstawowa
Prowadzący: Doradca Zawodowy
Czas trwania: 2 godziny lekcyjne

Cele zajęć:
1. Przekazanie podstawowych wiadomości na temat zachowań asertywnych.
2. Uczenie się rozpoznawania swoich zachowań.
3. Uświadomienie mechanizmu nacisku grupowego i uczenie się mówienia „nie”.
4. Rozwój osobisty i rozwój samoświadomości.

Korzyści (efekty zajęć)
Uczeń w efekcie zajęć:
1. Wyjaśni, czym jest asertywność.
2. Wymieni rodzaje zachowań.
3. Rozpozna styl swoich zachowań.
4. Potrafi odmówić asertywnie.
Zawartość tematyczna:
1. Asertywność.
2. Rozróżnianie zachowań asertywnych, uległych, agresywnych.
3. Prawa człowieka.
4. Trening asertywności.

Metody i formy pracy:
• mini-wykład,
• dyskusja,
• psychodrama,
• praca indywidualna,
• praca w parach, grupach,

Środki dydaktyczne: tablica, kartki i długopisy,

PRZEBIEG ZAJĘĆ
I Wstęp (10 minut).
1. Przywitanie się.
2. Zawarcie kontraktu grupowego.
3. Zapoznanie grupy z celami zajęć i organizacją pracy podczas ich realizacji.
II – Część zasadnicza (70 minut).
1. Ćwiczenie „otwórz pięść” – (5 minut). Doradca zawodowy prosi, aby uczniowie dobrali się w pary. Jedna osoba w parze zaciska pięść, a druga stara się ją przekonać, aby otworzyła rękę. Po pewnym czasie osoby zamieniają się rolami. Pięść należy otworzyć tylko wtedy, kiedy jest się do tego przekonanym. Nie wolno używać siły, jakiekolwiek groźby są niedozwolone.
2. Mini-wykład na temat „Czym jest asertywność?” – (5 minut). Asertywność to umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów swoich rozmówców. W sytuacjach konfliktowych umiejętności asertywne pozwalają osiągnąć kompromis bez poświęcania własnej godności i rezygnacji z uznawanych wartości. Ludzie asertywni potrafią powiedzieć „nie” bez wyrzutów sumienia, złości czy lęku. Asertywność to kluczowa umiejętność, gdy trzeba oprzeć się naciskom pojedynczej osoby lub grupy np. w sprawie papierosów czy narkotyków. Wyróżniamy 3 podstawowe style zachowania wobec innych ludzi:
• I – zachowania uległe, gdy stawiamy interesy i prawa innych wyżej niż swoje,
• II – zachowania agresywne, kiedy stawiamy swoje interesy i prawa wyżej od innych,
• III – zachowania asertywne, gdy stawiamy swoje interesy i prawa na tym samym poziomie co interesy i prawa innych.

3. Rozpoznawanie swoich zachowań – (20 minut). Doradca zawodowy prosi, aby uczniowie wyobrazili sobie następującą sytuację: „Na podwórku szkolnym spotykasz dwóch kolegów, którzy palą papierosy. Wiesz, że gdy podejdą do Ciebie to Cię poczęstują. Jeżeli nie zapalisz, to będą Cię uważać za małolata i tchórza. Ale Ty nie masz ochoty na zapalenie papierosa”. Doradca zawodowy prosi, aby uczniowie napisali na kartkach jak by się zachowali i co powiedzieliby w takiej sytuacji. Następnie prosi 3 – 4 ochotników o przeczytanie tego co napisali. Po każdej wypowiedzi klasyfikuje odpowiedź do kategorii zachowań uległych, agresywnych lub asertywnych. Później każdy z uczniów klasyfikuje swoją odpowiedź do odpowiedniej kategorii zachowań. Doradca zlicza osoby, które dały odpowiedź uległą, potem agresywną i na koniec asertywną, oraz komentuje rodzaj zachowań przeważających w całej grupie. Na koniec tego ćwiczenia ustala z uczniami odpowiedź najtrafniej oddającą zachowanie asertywne i zapisuje ją na tablicy.
4. Nauka zachowań asertywnych – (15 minut). Doradca zawodowy prosi, aby uczniowie dobrali się w 3 – 4 osobowe grupy i ustalili, w jakich sytuacjach mają trudności z zachowaniami asertywnymi. Po czym grupy prezentują wyniki swojej pracy.
Następnie, Doradca prosi, aby uczniowie wybrali jedną z sytuacji wypracowanych przed chwilą, która jest trudna dla większości uczniów. Wspólnie omawiają jak można się w takiej sytuacji zachować asertywnie. Następnie ochotnicy odgrywają tę scenkę.
5. Obrona swoich praw w sposób asertywny – (10 minut). Doradca zawodowy prosi, aby uczniowie dobrali się w pary i ustalili kto jest osobą A, a kto osobą B. Następnie czyta opis następującej sytuacji:
• Sytuacja I – „Odmowa pożyczenia roweru”.
Osoby: Tomek i Adam
Opis sytuacji: Adam jest kolegą Tomka. Bardzo lubi jeździć na rowerze. Kilka razy pożyczał rower od Adama gdy jego był zepsuty. Ostatnio oddał rower z przebitą dętką. Dzisiaj po szkole znów przyszedł do Adama i po krótkiej rozmowie o szkole poprosił o ponowne pożyczenie roweru.
Scenariusz do odegrania:
Adam: Pożycz mi dzisiaj rower na godzinkę.
Tomek: Nie, nie pożyczę Ci dzisiaj roweru. Ostatnio oddałeś go z przebitą dętką.
Doradca zawodowy prosi, aby każda para odegrała tę asertywną sytuację. Osoba A odegra pożyczającego rower, osoba B odmawiającego asertywnie.
• Sytuacja II – „Upomnienie się o zwrot pieniędzy”.
Osoby: Marek i Janek
Opis sytuacji: Marek pożyczył od Janka 15 zł. Obiecał, że odda za dwa dni. Jednak od tego czasu upłynął już tydzień, a Marek nawet nie wspomina o zwrocie pieniędzy. Janek chce odzyskać pożyczone pieniądze, są mu teraz bardzo potrzebne.
Scenariusz do odegrania:
Janek: Tydzień temu pożyczyłeś ode mnie 15 zł. Chciałbym, abyś mi oddał jutro te pieniądze.
Doradca zawodowy prosi, aby tym razem osoba A ćwiczyła zachowanie asertywne i grała rolę Janka, a osoba B była Markiem i tłumaczyła się z pożyczonych pieniędzy. Na koniec następuje omówienie ćwiczenia. Uczniowie mówią, jak się czuli w trakcie asertywnej odmowy pożyczenia czegoś koledze / koleżance.

6. Ćwiczenie odmawiania – metoda III kroków – (15 minut). Doradca zawodowy omawia w/w metodę, opisując kolejno krok po kroku:
I krok – Sprawdź, czy to co proponuje kolega jest dla Ciebie dobre. Czy to jest bezpieczne, co z tego wyniknie, jak się będziesz czuł gdy to zrobisz?...
II krok – Jeśli pomysł jest zły, powiedz sobie w duchu: Nie, nie będę tego robić.
III krok – Powiedz głośno „ Nie” i ewentualnie zaproponuj coś innego.
Doradca zawodowy prosi dwóch ochotników do odegrania następującej scenki.
• Sytuacja – „Kolega namawia mnie na wagary”.
Osoby: Maciek i Piotr
Opis sytuacji: Maciek ma duże problemy z chemią. Dostał kolejną „jedynkę” z klasówki. Grozi mu na semestr ocena niedostateczna. Umówił się z panią od chemii, że dzisiaj będzie się poprawiał. Przed szkołą spotyka Piotra, który proponuje mu wspólne pójście na wagary.
Ochotnicy odgrywają scenkę na forum klasy. Doradca zawodowy pilnuje, aby przestrzegali metody III kroków. Następuje podsumowanie ćwiczenia.

III – Zakończenie zajęć (10 minut).
- Podsumowanie.
- Pytanie: Z jakimi wrażeniami uczniowie wychodzą z zajęć?
- Pożegnanie.

Bibliografia
1. Grupa bawi się i pracuje. Opracowanie M. Jachimska. Red. O. Tokarczuk. Wałbrzych: Oficyna Wydawnicza UNUS, 1994.
2. Król-Fijewska M., Fijewski P.: Przewodnik do realizacji zajęć psychologicznych „Nasze Spotkania”. Warszawa: PARPA, IPZiT PTP, 1994.
3. Znajdź właściwe rozwiązanie. Program edukacji antytytoniowej dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej i gimnazjum. Praca zbiorowa. Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, 2005.