Program dodatkowych zbiorowych i indywidualnych zajęć wokalnych: Zespół wokalny i studio piosenki

I Wstęp.

Nauka śpiewu zajmuje ograniczone miejsce w programach wychowania muzycznego w gimnazjum. Na każdej lekcji, oprócz tej naturalnej formy ekspresji muzycznej, istnieje konieczność równoczesnej realizacji innych form umuzykalniania. Uczniowie zdobywają więc umiejętności analizy dzieła muzycznego od strony formalnej i estetycznej – mają obowiązek rozumieć jego elementy, kształcą wypowiedzi na temat wartościowania przeżywania muzyki. Otrzymują też garść wiedzy teoretycznej stanowiącej podstawę praktyki muzycznej (granie z nut na instrumentach, elementy solfeżu). Zdobywają również wiedzę z zakresu historii muzyki, co pozwala im zrozumieć prezentowane dzieła literatury muzycznej. Różnorodność form umuzykalniania na lekcjach jest ogromna i wydaje się słuszna. Każdy uczeń bowiem, nawet ten nieuzdolniony, może realizować z powodzeniem tą, w której czuje się najpewniej, która przynosi mu zadowolenie. Jednoczesna obecność kilku form na lekcji niesie jednak pewne niebezpieczeństwa – każda z nich realizowana może być dość powierzchownie. Uzasadnione jest więc stworzenie możliwości uczestniczenia uczniom gimnazjum w zajęciach dodatkowych, podczas których mogli by pogłębiać rozbudzone na lekcjach muzyki zainteresowania z zakresu śpiewu, posiąść specyficzne umiejętności z zakresu emisji głosu, śpiewu wielogłosowego i solowego.
Program ten jest propozycją realizowania szerszej edukacji wokalnej w formie zajęć pozalekcyjnych. Wychodzi naprzeciw potrzebom szkoły. Planowane zajęcia odbywać się będą w dwóch modułach prowadzonych jednocześnie:
• Zajęć zespołu wokalnego, gdzie pogłębiona będzie forma śpiewu zespołowego wielogłosowego w małej, kilkunastoosobowej grupie uczniów posiadających słuch wysokościowy nie mających jednak szczególnych warunków wokalnych.
• „Studia piosenki”, gdzie realizowane będą zagadnienia związane ze śpiewem solowym i estradą w których uczestniczyć będą uczniowie lepszych warunkach wokalnych. Treści programu realizowane indywidualnie przygotują ich do indywidualnego wykonawstwa piosenki.

Zespół może uczestniczyć w imprezach zaplanowanych w kalendarzu szkolnym, soliści reprezentować szkołę na różnorodnych konkursach na terenie regionu.
Treści kształcenia dotyczące emisji głosu są identyczne w obu modułach. Różnice dotyczą trybu pracy – dla uczestników „Studia piosenki” jest to forma pracy indywidualnej z doborem odpowiedniego repertuaru dla każdego uczestnika z osobna, nauka pracy z mikrofonem, umiejętności kontroli poczynań wokalnych w monitorach, dbanie o gotowość do przedstawienia repertuaru i jego stopniowe poszerzanie.

II Warunki realizacji programu.

Na realizację programu przeznaczono 60 minut tygodniowo dla zespołu wokalnego. Spotkania indywidualne dla solistów nie rzadziej niż dwa razy w miesiącu lub częściej jeżeli jest taka potrzeba np. przed występami na przeglądach lub imprezach szkolnych.

Potrzeby i zaplecze techniczne niezbędne do realizacji programu:
- instrument klawiszowy
- gitara
- mikser z końcówką mocy
- mikrofony dynamiczne (5 sztuk do dyspozycji na każdej próbie)
- komputer z oprogramowaniem studyjnym do rejestracji dźwięku
- sprzęt odtwarzający
- śpiewniki (segregatory z koszulkami – do szybkiej wymiany materiałów nutowych i tekstów)
- tablica z pięciolinią
- program edytor nutowy: Final Note Pad zainstalowany na komputerze
w sali prób do edycji wcześniej przygotowanego materiału nutowego

III Cele ogólne.

1. Kształtowanie zainteresowań i gustów muzycznych.
2. Umożliwienie uczniom przeżycia różnorodnych doświadczeń muzycznych.
3. Ukazanie różnorodności i bogactwa świata pieśni i piosenki.
4. Stworzenie sytuacji dającej możliwości wewnętrznego przeżywania muzyki.
5. Ukazanie rożnych funkcji muzyki: estetycznej, poznawczej, emocjonalnej, religijnej, rozrywkowej.
6. Ukazanie śpiewu jako wartościowej, w sensie poznawczym i wychowawczym, formy spędzania wolnego czasu.

IV Cele szczegółowe.

1. Kształtowanie upodobań i zamiłowań muzycznych.
2. Kształcenie głosu i umiejętności posługiwania się nim.
3. Kształcenie słuchu wysokościowego, harmonicznego oraz wrażliwości intonacyjnej.
4. Wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności wokalne.
5. Kształcenie właściwych i pożądanych nawyków w czasie śpiewu.
6. Kształcenie nawyków związanych z obecnością na estradzie.
7. Kształtowanie postawy szacunku i tolerancji dla różnorodności gatunków i stylów muzycznych.
8. Kształcenie dykcji i barwy głosu.
9. Stopniowe poszerzanie skali głosu: (a-f2) dla zespołu wokalnego; dla solistów według indywidualnych możliwości.
10. Przygotowanie uczniów do występów przed publicznością.
11. Kształcenie umiejętności pracy w grupie, postawy odpowiedzialności za jakość wykonania utworu, systematyczności.

V Treści kształcenia.

Treści kształcenia związane z problematyką emisji zbiorowej i indywidualnej emisji głosu.

1. Nauka piosenek z zachowaniem naturalnego głosu.
2. Stopniowe rozszerzanie skali głosu.
3. Systematyczne doskonalenie techniki śpiewu zbiorowego przez zastosowanie specjalnie dobranych ćwiczeń i zadań.
4. Kształcenie techniki śpiewu indywidualnego przez repertuar dobrany indywidualnie dla uczestników modułu „Studio piosenki”.
5. Kształcenie indywidualnej emisji głosu oraz umiejętności pracy z mikrofonem dla uczestników modułu „Studio piosenki”.
6. Kształcenie umiejętności emisji głosu, korygowania intonacji w warunkach estradowych z wykorzystaniem mikrofonów i odsłuchów (monitorów scenicznych); dla uczestników obu modułów („Studio piosenki” i zespół wokalny.
7. Doskonalenie intonacji poprzez ćwiczenia rozwijające wrażliwość słuchową na wysokość dźwięku.
8. Przygotowanie do śpiewu wielogłosowego poprzez śpiewanie kanonów, kwotlibetów oraz prostych opracowań dwu i trzygłosowych.
9. Kształcenie techniki zespołowego śpiewu przez ćwiczenia wyrównujące barwę samogłosek, barwę zespołu i poprawną dykcję.
10. Śpiewanie ćwiczeń harmonicznych w różnych trybach i tonacjach adekwatnych do opracowywanego repertuaru.
11. Śpiewanie pieśni i piosenek w układzie dwugłosowym i trzygłosowym.
12. Kształcenie umiejętności wspierania się zapisem nutowym podczas nauki repertuaru.
13. Kształcenie pamięci przez zastosowanie różnorodnych metod zapamiętywania tekstów opracowywanych piosenek.

VI Repertuar.

1. Pieśni patriotyczne, religijne i okolicznościowe.
2. Piosenki popularne i młodzieżowe
3. Piosenki i pieśni marynistyczne.
4. Opracowania pieśni artystycznych i ludowych.
5. Utwory przygotowywane na okoliczność imprez szkolnych wnikających z planu pracy szkoły.

VII Formy i metody pracy.

Formy:
1. Śpiew indywidualny i zbiorowy a’capella, z akompaniamentem instrumentów, z wykorzystaniem podkładów muzycznych.
2. Zapis i dokumentacja fonograficzna wybranych utworów.

Metody:
1. Analityczno-percepcyjna – stosowana przy pracy nad utworem np. zapamiętywanie linii melodycznej ze słuchu, przedstawienie uczniom pewnego wzoru wykonania utworu a następnie dokonanie analizy słuchowej w celu jego zapamiętania, analizy popełnionych błędów na podstawie nagrania wykonywanego utworu, itp.
2. Ekspresji – zapewnia uczniom zetknięcie się z dziełem artystycznym np. wysłuchanie fragmentów opracowywanego utworu w innym wykonaniu.
3. Działań muzycznych ucznia – dotyczy śpiewu i gry na instrumencie.
4. Organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia np. próby wykonawcze, własne propozycje interpretacji utworów muzycznych, prezentowanie osiągnięć i dokonań, występy muzyczne, nagrania utworów, integracja różnych form działań muzycznych uczniów.

VIII Przewidywane osiągnięcia uczniów.

Program skupia się na kształtowaniu wokalnych umiejętnościach ucznia i rozwijaniu jego samodzielności w działaniu.

Uczeń:

1. potrafi zaśpiewać w grupie piosenki i pieśni opracowane na zespół z poprawną dykcją, czystą intonacją, dobrym podparciem oddechowym, właściwą postawą śpiewaczą;
2. potrafi realizować w grupie wokalnej partię przydzielonego mu głosu na tle innych wykonywanych jednocześnie głosów;
3. potrafi śpiewać i rozumie harmonię wybranych kwotlibetów i kanonów;
4. potrafi śpiewać wybrane pieśni ludowe i patriotyczne solo i w przydzielonym mu głosie;
5. potrafi śpiewać kadencję i trójdźwięki triady harmonicznej na głosy;
6. potrafi śpiewać ćwiczenia emisyjne przygotowujące do śpiewu i interpretacji opracowywanych utworów;
7. rozumie i prawidłowo interpretuje ruchy i wskazówki dyrygenckie;
8. rozumie wykonawczy język muzyki i porozumiewa się przy jego pomocy w czasie wykonawstwa i interpretacji utworów;
9. potrafi wartościować i oceniać własne wykonania muzyczne, świadomie wprowadzać ich korektę, doskonalić je;
10. potrafi wykonywać prawidłowo ćwiczenia kształtujące: świadome posługiwanie się oddechem; słuch wysokościowy, barwowy, harmoniczny; poczucie rytmu; rozszerzające skalę głosu; uwrażliwiające na: tempo, dynamikę, artykulację;
11. potrafi współpracować w grupie zjednoczonej wspólnymi celami;
12. potrafi zaakceptować i stosuje się do wszelkich reguł i zasad obowiązujących w zespole;
13. potrafi zachować się na scenie, pracować z mikrofonem i nagłośnieniem;
14. jest aktywny w działaniach indywidualnych i zbiorowych w zakresie śpiewu na terenie szkoły; chętnie włącza się w działania muzyczne na rzecz środowiska lokalnego.

IX Ocena programu i ewaluacja.

Przed przystąpieniem do wdrażania programu prowadzona będzie ewaluacja wspierająca mająca na celu ulepszanie programu w trakcie wdrażania. Zadaniem takiej obserwacji będzie korekta elementów programu w celu jego ulepszenia i dostosowania go do potrzeb szkoły. Aby przekonać się czy program ma pożądany wpływ na uczniów w jakim stopniu procesy osiągania celów, metody pracy i formy aktywności są skuteczne będzie prowadzona ewaluacja oparta na bieżących obserwacjach: zaangażowania uczniów na zajęciach samodzielności i umiejętności współpracy, bieżącej kontroli umiejętności wokalnych, stopnia opanowania repertuaru. Ważnym elementem ewaluacji jest: udział solistów w konkursach wokalnych ogólnopolskich, regionalnych i szkolnych, prezentacja uczniów podczas uroczystości szkolnych i pozaszkolnych, wywiady prowadzone w czasie zajęć dotyczące atrakcyjności i stopnia trudności repertuaru, samoocena członków zespołu możliwości wykonawczych na danym etapie pracy, ocena występów wokalnych przez zaproszonych gości czy też pracowników szkoły, prezentacja nagrań dokonanych przez solistów i zespół w gronie specjalistów w celu korekty metod pracy indywidualnej z dziećmi szczególnie uzdolnionymi.

Autor:
Michał Orłowski
Program dodatkowych zbiorowych i indywidualnych zajęć wokalnych
pt. „Zespół wokalny i studio piosenki”
Radom 2008 r.