O reformie edukacji słów kilka...

Za punkt wyjścia wskazania kiedy należy reformować edukację uczynię analizę jej przyczyn, których uważna interpretacja pozwoli na założenie konieczności wprowadzenia reform edukacyjnych w zastanej rzeczywistości. Istotnym jest wskazanie, że wszelkim próbom zmiany będą towarzyszyć emocje stron, które w ten proces są zaangażowane pośrednio (odbiorcy reform i ich argumentacja) i bezpośrednio (twórcy reform i ich wizja).
Każda zmiana na arenie politycznej niesie ze sobą pewne postulaty, dotyczące postrzegania edukacji i przyjmuje określone przez siebie kryteria zmian w tym zakresie w które wpisuje się ideologię partii dominującej.
Momentem przełomowym w inicjowaniu zmian staje się również trend w światowej, można rzec – globalnej edukacji. Pojawiają się hasła wyzwolenia od ideologii, autorytaryzmu na rzecz pluralizmu, idealizmu, wolności. Ale czy nasze społeczeństwo jest mentalnie przygotowane na zmiany w sferze edukacji w wymiarze twórczej wolności, interpretacji znaczeń, przejawiania postawy zaangażowania w nadawaniu nowych interpretacji dla dziejącej się rzeczywistości edukacyjnej? Czy jest gotowe na wyjście z tunelowego i konserwatywnego myślenia? Schematyczne wzorce ,, retro ” ( by nie rzec przestarzałe ) są wykorzystywane do rozwiązywania aktualnych kwestii. Czy sprawdzają się przyjęte onegdaj paradygmaty, których stosowanie generuje te same powtarzalne rozwiązania? Czy to nie tworzy obrazu ,, złudzenia zmiany”, która nie jest novum, a ,, zaadoptowanym dawniejszym” na potrzeby tamtych czasów minionych. Na ile każdy z nas jest gotowy na rozumne przyjęcie ,,dziejącego się” w obecnej rzeczywistości? Czy przypadkiem nie jesteśmy gdzieś zakotwiczeni w swojej strefie komfortu postrzegania edukacji?
Możemy się zachwycać określonym zreformowanym systemem edukacji, np. modelem fińskim z przekonaniem, że u nas ,, się nie da”. To jest jak samospełniające się proroctwo. Jeżeli w nas będzie tkwił lęk przed zmianą ( bo tak traktuję reformy) to będziemy tylko mówić o rzeczywistości edukacyjnej w kategorii rozproszonej odpowiedzialności.
Zdaniem Ewy Wilk,

,,reformom zwykle przyświecało hasło polepszenia szans edukacyjnych dzieci z uboższych materialnie i kulturowo środowisk, lecz jednocześnie ani na chwilę nie zanikł podział na szkoły lepsze i gorsze, więcej, on schodził coraz niżej, obejmując już nie tylko licea, gimnazja, podstawówki, lecz nawet przedszkola. W podobnym stanie ducha jest wielu, jeśli nie większość, polskich nauczycieli szkolnych. Znękani bezustannymi reformami, mając poczucie ogromnego wysiłku, nie ufają państwu. I są przekonani, że państwo nie ufa ich kompetencjom. Bronią solidarnie Karty Nauczyciela” 1- PRZYPS

Kontynuując wypowiedź Ewy Wilk w ocenie minionej reformy edukacji
,,z jednej strony Europa i Stany Zjednoczone pieją nad polskim „cudem edukacyjnym”, obserwując zwłaszcza postępy polskich gimnazjalistów w testach PISA (w 2003 r. plasowali się np. z matematyki poniżej średniej europejskiej, teraz są na 11 pozycji w świecie i 5 w Europie). Z drugiej przez lata nasilał się lament nauczycieli akademickich nad poziomem absolwentów szkół średnich, zdolnych już tylko – jak to wyraziła jedna z maturzystek – do analizy tego, co miał na myśli układający klucz egzaminator, a nie poeta. Polski system edukacyjny jest więc skuteczny (wyniki PISA) i nieskuteczny zarazem ( poziom studentów). Egalitarny ( coraz więcej dyplomów) i elitarny (selekcja na dobre ścieżki edukacyjne zaczyna się bardzo wcześnie). Sprawiedliwy (takie same testy dla wszystkich) i niesprawiedliwy (testem nijak nie ocenisz kompetencji społecznych, samodzielności myślenia, o co tak wołają pracodawcy). Demokratyczny (w dobie niżu może studiować każdy, kto chce) i bezużyteczny (wartość dyplomu spada)” 2- PRZYPIS
Autorka jest zdania, że tworzy się nowy świat sieciowej edukacji. Szkoła straciła swój monopol na jedyną prawdę. Tworzy się społeczeństwo on-line i off-line z zatartymi granicami rzeczywistości bycia. Koniecznością więc wydaje się uwzględnienie powyższego w reformach edukacji za którą odpowiedzialni są ci, którzy są jej autorami i wykonawcami na szczeblach ustawodawczych i wykonawczych. Z życzeniem wyrażonym przez Wilk ,, by szkoła nie tylko transmitowała wiedzę, ale też przygotowywała do sensownego, dojrzałego życia w nowoczesnym społeczeństwie” 3-PRZYPIS
Warunki sprzyjające realności reformy edukacji wymienię punktowo, zwracając uwagę na ich zwięzłość interpretacyjną:
1.Uwzględnienie tempa i okresu przejściowego wprowadzanej reformy ( unikanie pośpiechu na etapie wdrażania z uwzględnieniem mechanizmów społecznych na poziomie makro – system społeczny, a system edukacji i mikro- uczniowie, rodzice, nauczyciele)
2.Uwzględnienie czasu do przygotowania nowych podstaw programowych oraz podręczników.
3.Dostosowanie budynków szkół i ich wyposażenia na potrzeby zmienionego ustroju szkolnego.
4.Zapewnienie właściwej higieny nauki i pobytu w szkole.
5.Dokonanie rzetelnej analizy finansowej i organizacyjnej skutków projektowanych zmian.
6.Posiadanie na szczeblu ministerialnym rzetelnych informacji o stanie aktualnym edukacji (opracowanie stosownych narzędzi w Systemie Informacji Oświatowej jako źródła rzetelnych informacji)
7.Wdrażanie i monitorowanie wprowadzanych zmian w systemie oświaty w sposób kompleksowo ujęty w planach działalności na szczeblu ministerialnym- nie tylko w aspekcie ilościowym, ale również jakościowym.
8.Weryfikacja konstrukcji podstaw programowych przez ekspertów wybranych w sposób przejrzysty i transparentny tak, aby treści w niej zawarte były dostosowane do możliwości uczniów i nauczycieli. 4-PRZYPIS
9.Przygotowanie mentalne podmiotów bezpośrednio i pośrednio zaangażowanych wykonawczo w realizację reformy edukacji.
10.Refleksyjny realizm w dążeniu do przyjęcia europejskich standardów.
11 Nie nadawanie monopolu dla jednego typu szkolnictwa, traktowanego jako priorytet polityki oświatowej.
12.Nie marginalizowanie roli Uczonych w aspekcie ich uczestnictwa w dyskursie nad reformą edukacji.
Konotacja słowa reforma nasuwa skojarzenia związane z transformacją, odnową, metamorfozą, przeistoczeniem, modyfikacją, przeobrażeniem, uwspółcześnieniem 5-PRZYPIS co, może korelować z założeniem zaistnienia pozytywnej zmiany. Każde novum niesie za sobą pewną niepewność w świecie obiektywnym, jak też w subiektywnych przekonaniach, które mogą być wkorzenione w coś, co się nazywa ,,sprawdzone, doświadczone i pewne”. Zmiana wnosi swego rodzaju niepokój: ,,co teraz będzie się działo? jak się odnajdę w tak reformowanej rzeczywistości edukacyjnej?” Istotne wydaje się być zachowanie na tyle tzw. zdrowego rozsądku, aby nie dać się zawładnąć często ,,paraliżującym’’ informacjom z różnych źródeł, subiektywnym odczuciom najbliższego środowiska nauczycielskiego, które mogą wnosić niepokój i lęk. Założenie ,,filtra informacyjnego” pozwoli zachować stosowny dystans do faktu, który staje się rzeczywistością poprzez przyjęcie ustawy o reformie edukacji odgórnie do realizacji oddolnie. Tak przyjęta interpretacja reformy edukacji będzie miała wpływ na kształtowanie się postawy albo biernie ją realizującej odtwórczo ( gotowe programy, przewodniki metodyczne) albo twórczo, poddając namysłowi opartemu o wiedzę i krytyczne myślenie.
Wynika z powyższego, że reforma edukacji wnosi zamieszanie, ponieważ tworzy sytuacje w której następuje zakłócenie dotychczasowego porządku rzeczy. Jest to swego rodzaju zamęt, wnoszący element burzenia czegoś na rzecz czegoś, np. dotychczasowych przyzwyczajeń, metod pracy sprawdzonych o charakterze często schematycznym, rutynowym, form oceniania ustalonych według kryteriów założonych przez Radę Pedagogiczną. Proces edukacyjny dzieje się jakoby w dwóch światach...zastanym i tym, który wymaga spojrzenia uwzględniającego kontekst dziejący się społecznie, kulturowo i cywilizacyjnie. Dobrze jest, jeżeli proponowana reforma uwzględnia konteksty wymienione, stając się ewolucyjnym procesem, stopniowym, nie naruszającym uniwersalnych norm etycznych. Reforma nie może stawać się nagłą rewolucją, bo wtedy zrodzi tylko chaos, niepewność i totalne zamieszanie. Brak stałości jutra na rzecz takiego rewolucyjnego novum niesie kontekst niepewności i obaw. Głoszone hasła, typu ,,równość szans edukacyjnych” stają się wtedy misją sztandarową ,,reformatorskiej rewolucji” z przekonaniem, albo jesteś z nami albo przeciwko nam. Nagła zmiana niesie nagły chaos, zamieszanie bez kontekstów rozważności działaniowej, dominują impulsy, które determinują działania jednostki.
Każda reforma niesie za sobą konsekwencje, skutki początkowe i końcowe. Wprowadza wiele chaosu w placówkach edukacyjnych, np. w zakresie przepisów dotyczących nowego prawa oświatowego, których interpretacja wymaga często szczegółowych wyjaśnień i odniesień do rzeczywistości edukacyjnej dziejącej się codziennie, a więc i na tym polu wnosi sporo zamieszania.
Obyśmy jako tworzący rzeczywistość edukacyjną mieli świadomość interpretacyjną, a jednocześnie nie pozbawiali się uważności krytycznej.

PRZYPISY:

1.Wilk E., Czy i jak reformować polski system edukacji? (www.polityka.pl, dostęp: 31-05-2010 )
2.Tamże, dz.cyt.
3. Tamże, dz.cyt.
4.Z wyjaśnień MEN wynika, że część z osób, które zgłosiły się na debaty dotyczące zmian w systemie oświaty, stała się koordynatorami zespołów przygotowujących podstawę programową z poszczególnych przedmiotów. Jednocześnie o rekomendacje ekspertów, mających doświadczenie m.in. w tworzeniu materiałów edukacyjnych i podstaw programowych, do prac nad postawą zwrócono się do podmiotów, które mają największe doświadczenie we współpracy z ekspertami edukacyjnymi, tj. do Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, Ośrodka Rozwoju Edukacji, Instytutu Badań Edukacyjnych, Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji oraz komitetów głównych olimpiad przedmiotowych. Jednak zaledwie 38 ekspertów spośród 186 opracowujących podstawę programową było rekomendowanych przez te instytucje. Pozostali zostali wybrani autonomiczną decyzją Ministra Edukacji Narodowej. W toku kontroli nie przedstawiono dokumentacji potwierdzającej weryfikacje kryteriów. Nie określono również zasad wyboru ekspertów – w ocenie NIK 2019 ( źródło: www.nik.gov.pl), dostęp: 31-05-2020
5. http:// synonim.net ( dostęp:31-05-2020)