Opis i analiza przypadku ucznia niedostosowanego społecznie posiadającego zdiagnozowaną nadpobudliwość psychoruchową, deficyty w rozwoju poznawczym, trudności w koncentracji uwagi oraz kształtowanie się cech dyssocjalnych osobowości

Opis i analiza przypadku ucznia niedostosowanego społecznie posiadającego zdiagnozowaną nadpobudliwość psychoruchową, deficyty w rozwoju poznawczym, trudności w koncentracji uwagi oraz kształtowanie się cech dyssocjalnych osobowości..

Identyfikacja problemu.
X wychowywał się w domu rodzinnym do roku 2016. Od czwartego roku życia ma stwierdzoną wadę wzroku i nosi szkła korekcyjne. Zaczął przysparzać problemy wychowawcze w II klasie szkoły podstawowej. W karcie profilaktycznego badania lekarskiego ucznia klasy III szkoły podstawowej wskazano u chłopca na nadpobudliwość i zaburzenia koncentracji uwagi. Od stycznia 2015 r. pozostawał pod opieką psychiatry w Poradni Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży w Pile. Zastosowano leczenie farmakologiczne, jednak X przyjmował przepisany lek jedynie przez pierwsze trzy miesiące. Chłopiec miał zapewnioną możliwość pomocy psychologiczno – pedagogicznej na terenie szkoły, z czego nie korzystał. Za swoje złe zachowanie został w listopadzie 2015 r. skreślony z listy uczestników i wydalony ze świetlicy socjoterapeutycznej Ośrodka Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych działającej przy Szkole Podstawowej nr 5 w Pile. W grudniu 2015 r. otrzymał naganę dyrektora szkoły za rażące łamanie regulaminu zachowania, naruszanie norm społecznych oraz przywłaszczenie sobie cudzej własności. W środowisku otwartym zaczął sprawiać coraz większe problemy wychowawcze. Lekceważył konsekwencje swojego zachowania. Nawiązał niekorzystne kontakty społeczne z młodzieżą zdemoralizowaną. Pogarszające się zachowanie X doprowadziło do wydania przez sąd postanowienia o umieszczeniu go w roku 2016 w placówce resocjalizacyjnej. W ośrodku chłopiec został przyjęty do IV klasy szkoły podstawowej. Przystąpił do promocji śródrocznej poza normalnym trybem i w roku szkolnym 2016/2017 kontynuował naukę w klasie V. Posiadał duże zaległości w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Pracował bardzo chaotycznie.
Od początku pobytu w palcówce X sprawiał problemy wychowawcze. W klasie często stwarzał sytuacje konfliktowe, czym dezorganizował pracę nauczycieli i pozostałych uczniów. Robił wszystko, aby nauczyciele zajmowali się wyłącznie nim. Miał problemy ze skupieniem uwagi, nie potrafił krytycznie podejść do swojego zachowania. Reagował impulsywnie w sytuacjach konfliktowych. Pomimo znajomości zasad i norm społecznych nie stosował się do nich, kierował się własnymi potrzebami i zasadą „przyjemności”. Używał wulgaryzmów.
W związku ze zdiagnozowanymi deficytami, niewłaściwym zachowaniem chłopiec wymagał od pracowników wzmożonej kontroli i oddziaływań wychowawczych.
Geneza i dynamika zjawiska.
X przyszedł na świat jako drugie dziecko w rodzinie, z ciąży przenoszonej (43. tydzień), poród siłami natury, bez powikłań. Ma troje rodzeństwa. Wzrastał w rodzinie dysfunkcyjnej. Owa dysfunkcja spowodowana była problemami alkoholowymi ojca, niekorzystną atmosferą emocjonalną i występowaniem przemocy. Rodzice chłopca tworzą konkubinat, pozostają w konflikcie – dochodzi do awantur na skutek problemów alkoholowych ojca, okresowo rozstają się, od lutego 2014 r. ponownie mieszkają razem. Aktualnie ojciec X został podejrzany o molestowanie siostry chłopca i przebywa w areszcie. Mama nieletniego posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane na stałe z powodu obustronnego niedosłuchu. Zaprzeczyła problemom alkoholowym, zachowuje abstynencję. Z analizy akt wynika, że Postanowieniem z dnia 12 września 2007 r. Sąd ograniczył rodzicom X władzę rodzicielską nad dziećmi przez nadzór kuratora. Na wniosek kuratora zawodowego Postanowieniem z dnia 06 listopada 2015 r. Sąd wszczął z urzędu postępowanie o zmianę sposobu ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzicom chłopca w związku z dysfunkcjonalnością środowiska rodzinnego i pogłębiającymi się nieprawidłowościami w zachowaniu dziecka. Od 2013 r. przeciwko mamie X prowadzone jest w Sądzie postępowanie karne o stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej wobec syna X na skutek skargi sąsiadki. Mama chłopca zaprzeczyła takiemu zachowaniu wobec dziecka i złożyła apelację, sprawa jest ponownie rozpatrywana. Pomimo, że mama nieletniego uczestniczyła aktywnie w zajęciach organizowanych przez MOPS w Pile – szkolenie na temat przemocy w rodzinie, zajęcia komputerowe, artystyczne, indywidualne spotkania na temat jak reagować na agresywne zachowania dziecka, nie radzi sobie z procesem wychowawczym syna. Wskazała też na zaburzone relacje X z ojcem – dochodzi między nimi do konfliktów, krzyczą na siebie, wyzywają, używają wulgaryzmów, a przecież wiadomym jest, że ojciec jest ważnym ogniwem w wychowaniu syna. Rodzina chłopca otrzymywała również wsparcie ze strony asystenta rodziny. Jednak i to nie wystarczyło, by rodzina funkcjonowała poprawnie. X nie realizował prawidłowo obowiązku szkolnego, dokonywał kradzieży, także na szkodę domowników, był wulgarny, niszczył zeszyty i książki, uciekał z lekcji, naśladował ruchy o wymowie seksualnej w stosunku do dziewczynek, palił papierosy.
W związku z pogłębiającym się procesem demoralizacji nieletni postanowieniem sądu z 2016 r. został umieszczony w młodzieżowym ośrodku wychowawczym.
Znaczenie problemu.
Wiadomym jest, że rodzina stanowi pierwsze środowisko społeczne człowieka. To w nim rozwija się i wychowuje dziecko. Środowisko rodzinne, w którym wzrastał X nie spełniło należycie swojej funkcji. Niewydolni wychowawczo rodzice, pomimo starań zwłaszcza ze strony mamy, nie sprostali obowiązkom wobec rodziny. Nie potrafili skutecznie wpłynąć na zmianę w funkcjonowaniu psychospołecznym syna, pomimo wsparcia ze strony kuratora sądowego i asystenta rodziny. Sąd ograniczył im władzę rodzicielską. Badania psychologiczne chłopca wskazują na nieprawidłowy rozwój psychospołeczny X i kształtowanie się cech dyssocjalnych osobowości. Chłopiec pomimo dobrej znajomości norm i zasad społecznych całkowicie nie stosuje się do nich, a zachowanie swoje uzależnia od chwilowych impulsów, nastroju i doraźnych potrzeb. Wykazuje bardzo małą wrażliwość na innych i znaczny egocentryzm. Ponadto wskutek nadpobudliwości psychoruchowej i nieprawidłowego procesu socjalizacji mechanizmy hamowania impulsów i kontroli zachowania zostały słabo wykształcone. X dokonywał kradzieży, używał wulgaryzmów w kontaktach z rówieśnikami, uciekał z lekcji, palił papierosy. Nawiązał kontakty z młodzieżą zdemoralizowaną. Narastające niewłaściwe zachowanie chłopca, niepowodzenia szkolne, pogłębiająca się demoralizacja poskutkowały umieszczeniem w młodzieżowym ośrodku wychowawczym.
Prognoza.
Negatywna:
W przypadku zaniedbania pracy opiekuńczo – wychowawczej nastąpi:
 narastanie trudności wychowawczych
 pogłębianie się cech dyssocjalnych
 szukanie akceptacji w środowisku zdemoralizowanym
 popełnianie czynów karalnych
 utrwalenie negatywnych wzorców zachowań i hierarchii wartości
 brak wglądu we własne zachowanie
 zakończenie edukacji na dotychczasowym poziomie
 negacja pobytu w placówce
Pozytywna:
Praca z X polegająca na prowadzeniu ukierunkowanego na potrzeby podopiecznego procesu dydaktyczno – wychowawczego przyczyni się do:
 eliminacji niewłaściwych postaw i zachowań
 respektowania obowiązujących norm i zasad współżycia społecznego
 wyrównania braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych
 zdobycia minimum wykształcenia podstawowego
 nabycia umiejętności rozładowywania negatywnych napięć, radzenia sobie ze stresem
 identyfikacji jego zainteresowań i predyspozycji, co przyczyni się do budowania wiary we własne możliwości
 nawiązania pozytywnych relacji w grupie rówieśniczej
 kształtowania poczucia odpowiedzialności za własne zachowanie i świadomości ponoszenia za nie konsekwencji
 kształtowania samodyscypliny i samokontroli
Propozycja rozwiązań.
Propozycje rozwiązań problemu miały doprowadzić do eliminowania zachowań społecznie nieakceptowanych i pokazania ich konsekwencji, nadrobienia braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych, ukończenia nauki w szkole podstawowej, kształtowania pozytywnych relacji z grupą rówieśniczą, ukazania mocnych stron chłopca, predyspozycji i możliwości samorealizacji.
Cele:
 akceptacja pobytu w placówce
 nabycie umiejętności wyrażania własnych emocji, oczekiwań i potrzeb
 nadrobienie zaległości szkolnych
 ukończenie nauki w szkole podstawowej
 identyfikacja predyspozycji i zainteresowań
 kształtowanie pozytywnych relacji rówieśniczych, unikanie sytuacji konfliktowych
 eliminowanie przejawów niedostosowania społecznego
 poprawa relacji rodzinnych
Zadania:
 wdrażanie chłopca do obowiązków ucznia/wychowanka
 dostosowanie treści kształcenia do możliwości X z uwzględnieniem nadpobudliwości psychoruchowej
 uczestniczenie w zajęciach o charakterze profilaktycznym i socjoterapeutycznych
 umożliwienie rozwoju zainteresowań, predyspozycji
 nagradzanie i wzmacnianie wszelkich przejawów pozytywnej aktywności
 uwewnętrznianie norm i zasad społecznego zachowania
 utrzymywanie kontaktu z domem rodzinnym w celu urlopowania wychowanka i umożliwienie spotkań z rodzicami i rodzeństwem
Wdrażanie oddziaływań.
Opieką wychowawczą objęłam X niemalże od początku przybycia do placówki. Trafił do niej 29 sierpnia 2016 r. a od 1 września rozpoczął się nowy rok szkolny. Chłopiec przybył do ośrodka jako uczeń klasy IV szkoły podstawowej. Po odpowiednim przygotowaniu i zdaniu egzaminów otrzymał promocję śródroczną poza normalnym trybem do klasy piątej. Analiza dokumentacji X, wnikliwa obserwacja jego zachowań, nawyków, konsultacje z Zespołem ds. Wielospecjalistycznej Oceny Funkcjonowania Wychowanka, opracowanie Indywidualnego Programu Edukacyjno – Terapeutycznego spowodowały, że swoje oddziaływania skierowałam na korektę zachowań społecznych chłopca, zaadaptowanie się w nowej grupie rówieśniczej/zespole klasowym, wdrożenie działań dotyczących wyrównania zaległości szkolnych, uwzględnienie w procesie edukacyjnym i wychowawczym nadpobudliwości psychoruchowej chłopca, wplatanie norm i zasad społecznego zachowania w funkcjonowanie chłopca. Bardzo ważnym działaniem okazało się kształtowanie u X poczucia odpowiedzialności za własne zachowanie i nawiązanie właściwych relacji koleżeńskich. Wiele trudności przysporzyło X nawiązanie poprawnych relacji rówieśniczych, panowanie nad emocjami. Bardzo często stwarzał sytuacje konfliktowe w klasie. W chwili kłótni używał wulgarnego słownictwa. Chłopiec po promocji śródrocznej poza normalnym trybem z klasy czwartej do piątej systematycznie w klasie piątej uczestniczył w zajęciach wyrównawczych z poszczególnych przedmiotów. Pozwoliło mu to w znacznym stopniu wyrównać braki w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Wymagania edukacyjne zostały dostosowane do możliwości intelektualnych X. Osiągał przeciętne wyniki w nauce. Niestety pracował bardzo chaotycznie, zeszyty przedmiotowe prowadził niestarannie, gubił je, zakładał od nowa. Swoim zachowaniem, chęcią skupienia uwagi tylko na sobie, burzył porządek w klasie, zakłócał tok lekcji. Ze strony nauczycieli wymagał kontroli, motywacji do pracy i poprawnego zachowania. Niewątpliwie wpływ na takie zachowanie miały wcześniejsze porażki edukacyjne chłopca i brak nawyku systematycznego uczenia się. W kolejnych latach nauki chłopiec coraz lepiej radził sobie z materiałem programowym. Uczestniczył w zajęciach edukacyjnych „Akademia Ortograffiti. Piszę coraz ładniej”, które pozwoliły mu poprawić charakter pisma. Poprawie uległy relacje z rówieśnikami.
Od pierwszego kontaktu z chłopcem starałam się zbudować atmosferę akceptacji, zaufania i poczucia bezpieczeństwa. Dużo czasu spędziłam na indywidualnych rozmowach z wychowankiem. Podkreślałam znaczenie wzajemnego szacunku, szukania właściwych sposobów tonowania emocji, konieczności zmiany dotychczasowego postępowania, zaprzestania zachowań opozycyjno – buntowniczych, impulsywnego reagowania w trudnych sytuacjach, terminowych powrotów z udzielanych urlopów, z czym X miał problem. Zazwyczaj każdy wyjazd wychowanka na urlop kończył się nieterminowym powrotem za sprawą zwolnienia lekarskiego oraz doprowadzeniem przez policję. Rodzice parokrotnie zastrzegali brak wyrażenia zgody na przyjazd syna do domu, który zachowywał się tam w sposób naganny, lecz pod wpływem nacisków i obietnic poprawy zachowania ulegali synowi. Na ten temat przeprowadziłam z chłopcem wiele rozmów. W ostatnim czasie zachowanie to uległo poprawie. X wraca z urlopów w terminie, bo wie, że w przypadku powtarzających się niepowrotów nie otrzyma zgody na urlopowanie. Ma więc motywację do tego, by przestrzegać norm i zasad społecznie akceptowanych.
Sporo wysiłku poświęciłam na integrację chłopca z zespołem klasowym i dostrzeżenie, że oprócz niego są w klasie jeszcze inni uczniowie i nie tylko jego potrzeby są ważne. Wraz z innymi kolegami wykonywał różnorodne zadania, np. dotyczące tematycznego wystroju klasy, pełnienia funkcji dyżurnego, udział w Szkolnym Klubie Bezpieczeństwa. Wówczas każdy odpowiadał za inne działanie, którego efekt był widoczny po współpracy z innymi. X zaczął dostrzegać pozytywne strony takiego zachowania. Uczył się bezkonfliktowego rozwiązywania sytuacji problemowych, rzetelnego wypełniania ciążących na nim obowiązków, realizacji dodatkowych zadań, których niejednokrotnie się podejmował. Przez cały czas uzyskiwał indywidualne wsparcie ze strony zespołu psychologiczno – pedagogicznego.
Kolejne działania podjęte wobec X nakierowane były na rozwój zainteresowań. Chłopiec bardzo chętnie uczestniczył we wszelkich formach spędzania wolnego czasu. Był stałym bywalcem szkolnej biblioteki, przeczytał sporo książek. Uczestniczył w zajęciach Koła Fotograficznego prowadzonych w internacie oraz Kole Kreatywnych Nastolatków. X bardzo zainteresowały prowadzone przeze mnie zajęcia w Kole Kaligraficznym. Z dużym zaangażowaniem kreślił piórem litery. Zajęcia te uczyły chłopca cierpliwości, kształtowały umiejętność skupienia uwagi na danej czynności, czyli tego, z czym X miał problem. Nie zniechęcał się początkowymi niepowodzeniami. Z niecierpliwością oczekiwał na kolejne spotkanie uczestników koła. Brał udział w zajęciach kulinarnych i plastycznych. Lubił także zajęcia i przedsięwzięcia wymagające talentu aktorskiego. Wykazywał zamiłowanie do występów, apeli okolicznościowych i przedstawień. Na tym polu nie miał sobie równych. Potrafił wcielić się w każdą postać. Wszystkie te zajęcia nakierowane były na umiejętność współpracy w grupie, respektowanie określonych społecznie akceptowanych wzorców zachowań.
Efekty oddziaływań.
Podjęte działania przyniosły oczekiwane rezultaty. Chłopiec utrzymuje poprawne relacje z opiekunami, a zwłaszcza z kolegami z klasy i grupy wychowawczej. Nie stwarza sytuacji konfliktowych, a takowe zaistniałe w klasie stara się rozwiązywać w sposób konstruktywny. Lepiej radzi sobie z panowaniem nad negatywnymi emocjami, używa znacznie mniej wulgaryzmów. Z dużym zaangażowaniem uczestniczy we wszelkich dodatkowych zajęciach proponowanych przez nauczycieli/wychowawców. Rozwija się w sferze czytelniczej, fotograficznej, kulinarnej, kaligraficznej, aktorskiej. Jest coraz bardziej świadomy, że za własne postępowanie odpowiada sam, a każde zachowanie rodzi odpowiednie konsekwencje – raz pozytywne, innym razem negatywne. X nie boi się z nimi mierzyć. Wobec pracowników zawsze stosuje zwroty grzecznościowe i okazuje należyty szacunek. W roku szkolnym 2019/2020 był uczniem klasy ósmej, z poszczególnych przedmiotów nauczania uzyskał pozytywne oceny, przystąpił do egzaminu ósmoklasisty i ukończył naukę w szkole podstawowej.
Reasumując można stwierdzić, że X jest chłopcem, który niewątpliwie dokonał dużych postępów w sferze edukacyjnej, ale i w sferze zachowania. Zaaklimatyzował się w grupie wychowawczej, rozbudził swoje zainteresowania, pożytecznie zagospodarował swój czas wolny, ukończył naukę w szkole podstawowej, sfera funkcjonowania społecznego uległa poprawie. W kolejnym roku szkolnym będzie uczniem szkoły branżowei I stopnia.
Mając świadomość tego, że proces resocjalizacji jest procesem trudnym, skomplikowanym, a przede wszystkim długofalowym, w którym, aby osiągnąć pozytywny efekt w proces naprawczy muszą być zaangażowane wszystkie osoby pracujące z wychowankiem, zarówno w szkole jak i w internacie, podjęte dotychczas oddziaływania będą kontynuowane. Skupię się na tym, aby utrwalić pozytywne wzorce zachowań, rozwijać kompetencje emocjonalno – społeczne oraz ukierunkować chłopca na aktywność związaną z edukacją zawodową.