Tajemnice starych ksiąg - program edukacyjno-wychowawczy

PROGRAM EDUKACYJNO – WYCHOWAWCZY „TAJEMNICE STARYCH KSIĄG”

dla uczniów Szkoły Podstawowej Nr 2, Gimnazjum Nr 2 i Szkoły Branżowej I stopnia w Debrznie pragnących doskonalić sztukę pięknego pisania

Prowadząca: Hanna Szmurło

Rok szkolny 2017/2018, 2018/2019, 2019/2020

GRUPA ODBIORCÓW
Projekt jest skierowany do uczniów szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły branżowej, wobec których Sąd wydał postanowienie o zastosowaniu środka wychowawczego w postaci umieszczenia w placówce resocjalizacyjnej. Ze względu na absencję szkolną, która stanowi jedną z przyczyn niedostosowania społecznego są to wychowankowie bardzo zróżnicowani pod względem wieku. W jednej grupie spotykają się 12- i 17-latkowie. W szkole, a tym samym na prowadzonych przeze mnie zajęciach występuje duża rotacja uczniów. Nie wszyscy dotrwają do końca danego etapu kształcenia, a niektórzy dołączą w trakcie trwania zajęć w ciągu kolejnych lat realizacji projektu.
Wychowankowie, z którymi pracuję, przejawiają trudności w dostosowaniu się do uznanych norm społecznych, zadań życiowych. Ich wcześniejsza absencja szkolna, drugoroczność, negatywny stosunek do obowiązku szkolnego, któremu towarzyszy frustracja szkolna i dotychczasowy styl życia zdeterminowały pojawienie się trudności w nauce. Brak im nawyku systematyczności, samodyscypliny, wytrwałości. Szereg niepowodzeń szkolnych i doświadczeń życiowych sprawiły, że brakuje im wiary we własne możliwości, cierpliwości, nie potrafią skupić uwagi. Uważają, że są gorsi a sukcesy przypisane są tylko uczniom zdolnym, prymusom.
Sprawdzając wypracowania uczniów, których uczę, niejednokrotnie napotykałam na ładnie, starannie zapisane wyrazy. Litery były kształtne, spójne, prawidłowo połączone, proporcjonalne. Świadczy to o wyćwiczeniu ręki przez ucznia. Wychowankowie ci chętnie brali udział w konkursach ładnego pisania, które niejednokrotnie organizowałam przez kilka lat mojej pracy (począwszy od 2012 r.).
Pisanie zmusza do wyhamowania, skupienia się, przemyślenia rozwiązań problemów, sformułowania celów. Staranne pisanie pomaga być bardziej uporządkowanym, skuteczniejszym, pewniejszym siebie, zdrowszym. Każdy piszący ręcznie człowiek - pisząc, podświadomie porządkuje przestrzeń. Mając na uwadze powyższe uznałam, że warto inicjowane wcześniej przeze mnie działania związane z promocją pięknego pisania ująć w usystematyzowany trzyletni plan działań w ramach programu edukacyjno-wychowawczego.
Niniejszy program powstał z myślą o uczniach, którzy chcą doskonalić umiejętność ładnego pisania. Pomoże im dostrzec, że sukces leży na wyciągnięcie ręki, trzeba tylko w niego uwierzyć i przede wszystkim uwierzyć w siebie.

FORMY REALIZACJI PROJEKTU
Program będzie realizowany przez cały rok szkolny, począwszy od września 2017 r., dwa razy w miesiącu w formie zajęć pozalekcyjnych – Koła Kaligraficznego.
CEL GŁÓWNY
Doskonalenie umiejętności ładnego pisania, podniesienie własnej samooceny.
CELE SZCZEGÓŁOWE
wyciszenie negatywnych emocji
poprawa koncentracji uwagi
doskonalenie nawyku samodyscypliny
nabieranie większej pewności siebie
poznanie różnych krojów pisma
wyrabianie sprawności ręki
poczucie dowartościowania
poznawanie różnych tekstów kultury
obcowanie ze sztuką
nauka kreatywnego spędzania czasu wolnego
nauka funkcjonowania w grupie rówieśniczej.
FORMY PRACY
Praca indywidualna, praca zespołowa.

METODY PRACY
Oparte o wzorniki krojów pisma, publikację Grzegorza Barasińskiego „Kaligrafia” oraz publikację Piotra Grzegorza Mądracha „Kaligrafia sztuka liter sztuka pisania”.

FORMA REKRUTACJI UCZNIÓW
Uczniowie wykazujący chęć uczestniczenia w zajęciach – bieżący nabór
w trakcie trwania każdego roku szkolnego.
EFEKTY REALIZACJI PROGRAMU
Uczniowie będą mieli możliwość:
samodoskonalenia własnych umiejętności kaligraficznych i talentów
wyciszenia negatywnych emocji
nabrania większej pewności siebie
usprawnienia ręki podczas pisania
zaprezentowania swojego talentu szerszej grupie odbiorców
kreatywnego spędzania czasu wolnego
wzbogacania słownictwa.

OPIS PROJEKTU
W przeciągu kilkuletniej pracy nauczyciela języka polskiego w placówce resocjalizacyjnej dla młodzieży niedostosowanej społecznie niejednokrotnie miałam do czynienia z uczniami, którzy pisali ładnie, starannie, estetycznie. Takimi, którzy przykładali wagę do tego, aby pismo było kształtne, po prostu ładne.
Doświadczenia zawodowe sprawiły, że zrodził się pomysł stworzenia niniejszego programu edukacyjno – wychowawczego. Sukcesy jakie wychowankowie odnosili przewyższając swoich rówieśników pod względem jakości graficznej pisma nie były dostrzegane. Chłopcy ci żyli w przekonaniu, że niewiele potrafią. Na ich drodze pojawiały się same porażki. Program ma na celu podniesienie poczucia własnej wartości, doskonalenie umiejętności ładnego pisania. Oparty jest o publikację Pana Grzegorza Barasińskiego, który pokazuje, że kaligrafią można się także bawić, o wzorniki krojów pisma oraz o publikację pana Grzegorza Mądracha, który przybliża nam historię pisma, wskazuje narzędzia do pisania oraz mówi o kompozycji litery i całej zapisywanej przez nas strony. Będzie on realizowany w formie zajęć pozalekcyjnych, w ramach działalności Koła Kaligraficznego. Grupa będzie składała się z maksymalnie 10 osób, uczniów klas IV-VIII szkoły podstawowej, III klasy gimnazjum i szkoły branżowej I stopnia, chcących doskonalić sztukę estetycznego pisania.
Zajęcia będą miały charakter cykliczny. Kaligrafia wymaga dużej precyzji, nie tylko w kreśleniu poszczególnych liter, ale i w zachowaniu odległości między nimi (i między wyrazami). W trakcie spotkań uczniowie pod okiem nauczyciela będą doskonalili technikę starannego pisania. Jako narzędzi piśmienniczych będą używali stalówki w obsadce, która będzie miała różne rozmiary, patyków lipowych, atramentu. Prace będą wykonywali na specjalnym papierze do kaligrafii. Poznają historię pisma, historię książki. Zapoznają się z różnymi krojami pisma:
uncjałą – zwaną królową całej Europy; pismo łacińskie, którym zapisano tysiące łacińskich słów, stanowiących podwaliny naszej kultury; charakteryzuje się brakiem kantów, zaokrągloną formą, litery mają mniej więcej tę samą wielkość, niewiele wychodzą poza linię bazową, dają się więc wpisać pomiędzy dwie linie,
minuskułą karolińską – zwaną również karoliną; rodzaj bardzo wyraźnego średniowiecznego pisma, charakteryzuje się wyraźnym wprowadzenie małych liter, które się wpisują w czterolinię, wyraźnym podziałem na strefę podlinijną i nadlinijną; niektóre litery są dość podobne do uncjały, ale wysokie litery mają charakterystyczne zgrubienia,
minuskułą humanistyczną – rozświetlona, wygładzona i nieco powiększona karolina; prototyp kroju łacińskiej czcionki drukarskiej
teksturą – częściej nam znana pod nazwą gotyk; to sakralne, monunementalne pismo średniowiecza; charakterystyczne cechy pisma gotyckiego to przewaga wysokości nad szerokością, skłonność do tworzenia ostrych łuków i ostrych kątów, okrągłości nabierają kantów
italikę – zwana kursywą humanistyczną; włoskie renesansowe pismo; pochylone pod kątem 45°,niektóre litery się łączą, krój który umożliwia szybsze pisanie.
Swoją pracę rozpoczną od tzw. rozgrzewki, która polega na rozruszaniu palców dłoni małymi wprawkami – rysowaniem grubszych i cieńszych linii poziomych, falistych, okręgów. Pamiętać będą musieli o trzymaniu narzędzia piśmiennego pod odpowiednim kątem, aby linie były odpowiedniej grubości. Odważniejsi będą mogli pokusić się o stworzenie wzorków według własnej wyobraźni (kwiaty, wywijasy). Następnie każdy z chłopców będzie mógł wybrać sobie krój pisma wedle swoich upodobań. Na początkowych zajęciach te łatwiejsze (uncjała, minuskuła), później coraz bardziej skomplikowane (tekstura). Najpierw powstanie praca w tzw. „wersji roboczej , na brudno”, ponieważ w sztuce kaligrafowania niezwykle ważnym elementem jest właściwe rozplanowanie wyrazów na stronie. Pozwala to uzyskać pożądany efekt końcowy w postaci, co tu dużo mówić, małego dzieła sztuki. Efekt prawidłowego rozmieszczenia wyrazów na stronie, pisząc na klawiaturze komputera, uzyskujemy jednym kliknięciem odpowiedniego klawisza. Cóż to jednak za radość? Żadna. Przy ręcznym pisaniu kompozycja strony wymaga starannego przemyślenia, a więc kształtujemy naszą wrażliwość. Każdy z uczestników zajęć będzie mógł napisać swój własny tekst lub skorzystać z tekstów literackich, np. wierszy poetów, napisać kartkę z życzeniami dla bliskiej osoby. Na każdym etapie realizacji programu nowy uczeń będzie mógł dołączyć do grupy, bądź ją opuścić. Na zakończenie zajęć w danym roku szkolnym zorganizowana zostanie szkolna wystawa prac i przyznane zostaną drobne nagrody dla najbardziej wytrwałych skrybów.
Stworzenie pięknej pracy będzie wymagało od chłopców wiele wysiłku, zwłaszcza cierpliwości i staranności. Myślę jednak, że efekty uzyskanej pracy sprawią, iż sztuka kaligrafii stanie się przyjemnością, a panowanie nad kształtem litery, urodą napisanego słowa przyniosą satysfakcję. W dobie wszechobecnej cyfryzacji ciężko spotkać kogokolwiek notującego ręcznie długopisem, nie mówiąc już o piórze wiecznym. Czyżby pismo ręczne rzeczywiście miało przeistoczyć się jedynie w zamknięty rozdział historii? W czasie trwania zajęć pokażę uczniom, że to na szczęście jeszcze niezapomniana dziedzina.