Opis i analiza realizacji wymagań, o których mowa w § 8 ust. 3 pkt 4 lit. a rozporządzenia: Opracowanie i wdrożenie programu, innowacji lub innych działań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych z oświatą, powiązanych ze specyfiką szkoły, w szczególności na rzecz uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Posiadając certyfikat ukończenia kursu „Ratujemy i uczymy ratować” zorganizowanego przez Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego we Włocławku, w okresie odbywania stażu postanowiłam opracować i wdrożyć do realizacji w roku szkolnym 2019/2020, za zgodą Dyrekcji Szkoły Podstawowej nr 5 we Włocławku własny program z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej pt. „Mali Ratownicy”. Adresatami byli uczniowie klas I-III szkoły podstawowej. Realizowany był w formie zajęć pozalekcyjnych.
Dziś z perspektywy czasu, myślę, że opłaciła się praca włożona w przygotowanie i realizację owego programu. Dało to satysfakcję mnie oraz zadowolenie uczniów ze wzbogacenia wiedzy i pozyskania nowych umiejętności tak potrzebnych w życiu każdego człowieka. Do napisania własnego programu skłoniła mnie również potrzeba wprowadzenia działań promujących umiejętność radzenia sobie w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia wśród najmłodszych dzieci. Edukacja dla bezpieczeństwa jest jednym z ważniejszych elementów wychowania oraz przygotowania dzieci do pracy i życia we współczesnych warunkach. Działania te realizowane systematycznie mogą zaowocować w przyszłości, nawet tej najbliższej. Każdy wie, jak ważna jest kwestia udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w razie wypadku. Tu liczą się ułamki sekund. Dlatego tak istotne jest abyśmy nauczyli tych najmłodszych podejmowania działań mających na celu ratowanie życia drugiej osobie. Niezwykle pomocne w tworzeniu programu okazały się pozycje książkowe takie jak: „Pierwsza pomoc przedmedyczna w szkole. Przewodnik dla nauczycieli”, J. Dąbrowska, H. Jędrzejewska, Gdańsk 2013; „Udzielanie pierwszej pomocy: czy to jest takie proste?, M. Kurdziel, Edukacja i Dialog, 2013 nr ¾; a także „Pierwsza pomoc”, J. Stępińska, T. Szajewski, Warszawa 1998
W programie edukacji pierwszej pomocy przedmedycznej zawarte były cele ogólne , cele szczegółowe, oczekiwane osiągnięcia uczniów metody, formy i środki realizacji oraz treści programu.
Cele ogólne programu to :
• zwiększenie dostępności oraz skuteczności udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach w szkole i w domu
• nabycie umiejętności opanowania i racjonalnego działania w sytuacji kryzysowej, np.: wezwanie pogotowia przez dziecko
• nabycie umiejętności odpowiedniego zachowania się w miejscu wypadku, zasłabnięcia, utraty przytomności przez osobę poszkodowaną
• kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie
Cele szczegółowe programu:
• uczeń udziela pierwszej pomocy
• uczeń dba o własne bezpieczeństwo podczas ratowania innej osoby
• uczeń wskazuje z jakich elementów składa się łańcuch przeżycia
• uczeń unika sytuacji zagrażających życiu
• uczeń korzysta w razie potrzeby z numerów alarmowych poszczególnych służb ratowniczych
• uczeń sprawdza stan osoby poszkodowanej
• uczeń układa osobę poszkodowana w pozycji bocznej ustalonej
• uczeń wykonuje prawidłowo wdechy ratownicze oraz uciśnięcia klatki piersiowej na fantomie „Ania”
W realizacji owego programu wykorzystywałam przede wszystkim metody aktywizujące po to, aby dzieci miały możliwość poprzez własną działalność i doświadczenie czynnie poznać to, co jest tematem zajęć. Praca zaplanowana była tak, aby uczeń mógł poradzić sobie z zaistniałymi problemami, a założone cele zostały zrealizowane. Na powitanie i pożegnanie stosowałam krąg uczuć. Była to rundka, która wprowadzała swobodną atmosferę i przełamywała strach przed nowym wyzwaniem. Dzieci czuły się bezpiecznie. Aby lepiej zrozumieć nowe zagadnienia stosowałam dramę, czyli włączenie dzieci do odgrywania scenek na wybrane tematy, tak aby dać możliwość przeżycia sytuacji mogących się wydarzyć w życiu codziennym. Uczniowie wymieniali również poglądy, dzielili się doświadczeniami, tworzyli wspaniałe pomysły na rozwiązanie danej sytuacji. Uczniowie również kończyli zdanie rozpoczęte przez nauczyciela, celem sprawdzenia opanowania wiedzy nabytej podczas danych zajęć. Ważne było przekazanie uczniom wiedzy w sposób lekki, prosty, dostępny i zrozumiały dla każdego z nich. Dlatego wspierano się ilustracjami, planszami i filmem instruktażowym . Wykorzystywano pomoce tj.: telefony do wzywania pierwszej pomocy, apteczkę a przede wszystkim fantoma „Anię”. Dzieci na początku sceptycznie i z dozą ostrożności podchodziły do fantoma. Był dla nich czymś nowym , nieznanym. Po dokładnym objaśnieniu do czego służy dany manekin i w późniejszym etapie- próbie ćwiczeń , przekonali się, że jest to rzecz niezbędna i bardzo pomocna w nauce pierwszej pomocy. Uwrażliwiłam tym samym uczniów, że ćwiczenia wykonujemy tylko na fantomach, nigdy na człowieku. Formy pracy w czasie naszych warsztatów ,to praca w grupach lub zbiorowa.
W czasie realizacji programu poruszana była następująca tematyka:
• Bezpieczeństwo
• Sprawdzenie przytomności
• Wzywanie pomocy
• Sprawdzenie oddechu
• Pozycja bezpieczna ustalona, „boczna”
• Resuscytacja krążeniowo-oddechowa
• Łańcuch przeżycia
Realizując temat „Bezpieczeństwo” zwracałam szczególną uwagę na realizację założonych celów. Uczniowie powinni pamiętać, że aby zacząć kogoś ratować, trzeba zapewnić bezpieczeństwo sobie. Wiedzą, że jeżeli sami ucierpią, nie będą mogli nieść pomocy poszkodowanemu. Zwróciłam uwagę na potrzebę korzystania z rękawiczek i maseczki do sztucznego oddychania, jeśli ich nie mamy może być to również chusteczka. Chętni uczniowie podchodzili do fantoma , z zachowaniem zasad bezpieczeństwa, odpowiedniej odległości, upewnieniu się, że jest się bezpiecznym w celu przećwiczenia sytuacji. Zaproponowałam zabawę polegającą na zapamiętaniu spośród różnych przedmiotów tych, które są niebezpieczne dla poszkodowanego, wykorzystałam w tym celu etykiety obrazkowe. Podzieliłam uczniów na grupy, w której każda z nich miała za zadanie odegrać jedną ze scenek: np. pomoc komuś na ulicy, zasłabnięcie . Pozwoliłam uczniom na komentarz, gdzie rozwinęła się wspaniała rozmowa. Dzieci choć małe mają wiele do powiedzenia i okazuje się, że wiedzą dużo więcej na temat bezpieczeństwa niż nam się wydaje. Prowadziłam z uczniami burzę mózgów na temat, jakie zachowania są potrzebne, aby zapewnić osobie poszkodowanej bezpieczeństwo. Następnie kolorowali obrazek dotyczący bezpieczeństwa. Na zakończenie zaproponowałam zabawę , aby zrozumieli istotę czyhających niebezpieczeństw. Poleciłam ,żeby z zawiązanymi oczami przeszli pomiędzy ławkami, następnie wykonali tę samą trasę bez przeszkód. Szybko doszli do wniosku, że łatwiej jest gdy niebezpieczeństwa są usunięte.
Na kolejnym spotkaniu zajęliśmy się tematem „Sprawdzanie przytomności”. Przedstawiłam uczniom definicję „osoba przytomna” i „osoba nieprzytomna”. Zaprezentowałam , w jaki sposób możemy sprawdzić stan przytomności osoby poszkodowanej i udrożnić drogi oddechowe. Wyjaśniłam , dlaczego należy słuchać tego, co mówi osoba poszkodowana. Zwróciłam ich uwagę jak upewnić się, że dana osoba jest na pewno nieprzytomna/ potrząśnij za ramiona/. Pokazałam ćwiczenia z wykorzystaniem fantoma i zaprosiłam chętne osoby do ćwiczeń praktycznych. Zapisałam na tablicy numer alarmowy 112, uczniowie mówili do czego potrzebny jest dany numer. Prezentowałam w jaki sposób należy prawidłowo wzywać pomoc. W tym celu wykorzystaliśmy atrapy telefonów.
„Wezwanie pomocy”- w tej części zajęć rozdałam uczniom kartki z wypisanymi numerami alarmowymi. Uczniowie dorysowywali to, co kojarzy im się z danym numerem. Omówiliśmy pracę każdego dziecka i ułożyliśmy je na dywanie aby towarzyszyły nam do końca zajęć. Przekazałam uczniom cały schemat wzywania pomocy, rozmowy z dyspozytorem : przedstaw się, gdzie się znajdujesz, podaj miasto, ulicę, charakterystyczne punkty, co się stało, ilu poszkodowanych, nr telefonu, poczekaj aż dyspozytor potwierdzi zgłoszenie, nigdy nie rozłączaj się jako pierwszy. Przeszliśmy do formy ćwiczeniowej . Uwrażliwiłam na zachowanie prawidłowej kolejności w czasie podawania informacji o wypadku. Następnie w parach ćwiczyli taką rozmowę. Przyglądając się uczniom, zaobserwowałam, że niektórzy z pewną dozą nieśmiałości podchodzili do zadania. Lepiej wypadła natomiast zabawa w głuchy telefon. Pierwsza osoba musi potwierdzić hasło, więc należy dokładanie przekazać całą wiadomość. Zaczęliśmy od krótkiej informacji, następnie przeszliśmy do bardziej złożonej.
„Sprawdzenie oddechu”- tutaj uczniowie brali udział w zawodach „ Kto dłużej wstrzyma oddech”. Mówili, co czuli kiedy wstrzymywali oddech, ja zapisywałam ich odczucia na dużym arkuszu papieru. Uświadomiłam dzieciom, że osoba która nie może wziąć oddechu jest pełna obaw, strachu i zaczyna panikować, dlatego należy jej pomóc. Zademonstrowałam, w jaki sposób udrożnić drogi oddechowe i sprawdzić oddech, następnie wykonałam tę czynność jeszcze raz, powoli, komentując to co robię. Przy kolejnych pokazach to uczniowie komentowali kolejne czynności, co ułatwiło im zapamiętanie. Z coraz większą odwaga i zaangażowaniem zaczęli podchodzić do kolejnych zadań. W parach doskonalili umiejętność sprawdzania oddechu, czynili to w odstępach 10 sekundowych. Przypomnieli zasadę widzę- słyszę-czuję. Czyli przyglądanie się klatce piersiowej poszkodowanego, czy się unosi, starali się wyczuć i usłyszeć oddech przykładając policzek i ucho do nosa i ust poszkodowanego. Teraz wiedzą, jak poznawanie wielozmysłowe jest ważne w każdej czynności dnia codziennego.
„Pozycja boczna ustalona”- w tej części zajęć uczniowie samodzielnie już przypominali, kiedy mamy do czynienia z osobą nieprzytomną, potrafili sprawdzić oddech u osoby poszkodowanej. Zaprezentowałam uczniom jaka jest pozycja boczna ustalona, jak prawidłowo ułożyć osobę. Kolejno omawiałam wykonywane czynności, zaprosiłam do pokazu chętne dzieci. Następnie w parach doskonalili ową umiejętność.
„Oddechy ratownicze” – te zajęcia były chyba najtrudniejsze dla uczniów. Wykorzystując fantoma uczyłam ich w jaki sposób prawidłowo wykonać oddechy ratownicze. Aby ułatwić im zrozumienie rozdałam baloniki. Poprosiłam dzieci, aby je nadmuchały. Wytłumaczyłam wówczas, że właśnie w ten sposób należy wykonywać oddechy ratownicze. Dzieci lepiej wszystko poznają poprzez samodzielne doświadczanie i działanie, takie posunięcie okazało się trafnym pomysłem. W następnej części zajęć w parach każdy miał możliwość przećwiczyć oddechy ratunkowe, pamiętając o odchyleniu głowy do tyłu osoby poszkodowanej, i wykonaniu wdechu ratunkowego z jednoczesną obserwacją unoszenia klatki piersiowej. Na podsumowanie zajęć uczniowie wypowiadali się, co było dla nich najtrudniejsze. Okazało się, że strach przed nieudaną próbą. Czy będą w stanie prawidłowo wykonać wdechy, gdyż jest to niełatwe zadanie.
„Uciskanie klatki piersiowej”- przypomnieliśmy na początku jak wykonać prawidłowo wdechy ratownicze. Wskazałam na fantomie miejsce ucisku klatki piersiowej, prawidłowe ułożenie rąk i wykonanie samych ucisków w odpowiednich odstępach/ 2X30
„Łańcuch przeżycia”- zaprezentowałam na planszy łańcuch przeżycia. Powstał on, by łatwiej było zapamiętać kolejność czynności wykonywanych w trakcie udzielania poszkodowanemu pierwszej pomocy. Pokazuje on prawidłową kolejność czynności, których wykonanie maksymalnie zwiększy szansę skutecznej pomocy w przypadku zatrzymania akcji serca. Poinformowałam, że każda czynność, której się nauczyli to właśnie kawałek takiego łańcucha. Przypomnieliśmy sobie wszystko od początku, każdą czynność. Uczniowie rysowali po kolei kawałki łańcucha: wezwanie pomocy-wczesna resuscytacja-wczesna defibrylacja- wczesna pomoc specjalistyczna. Defibrylację wykonuje osoba przeszkolona w tym zakresie. Ostatnim ogniwem jest przyjazd służb ratowniczych. Wspólnie narysowaliśmy duży łańcuch przeżycia.
Schemat, którego należy przestrzegać i zachować odpowiednią kolejność: BEZPIECZEŃSTWO-SPRAWDZENIE PRZYTOMNOŚCI-WEZWANIE POMOCY-SPRAWDZENIE ODDECHU, JEŚLI JEST –UŁOŻENIE POSZKODOWANEGO W POZYCJI BOCZNEJ USTALONEJ, JEŚLI NIE MA- ODDECHY RATOWNICZE I UCISKANIE KLATKI PIERSIOWEJ.
Ewaluacja niniejszego programu opierała się na obserwacji uczniów, ich zachowania podczas zajęć, a także podczas działań praktycznych. Analizie poddano prace uczniów, ich podejście i zaangażowanie w wykonywane działania, a co najważniejsze pozyskanie informacji zwrotnej – Czego nauczyły się dzięki udziałowi w programie? Miały możliwość samooceny ( kolorowali buźki jako forma informacji zwrotnej ) i samokontroli, co uczy ich samodzielności i odpowiedzialności za efekty własnej pracy, a to staje się kluczową kompetencją. Tak zgromadzone informacje pozwoliły ocenić stopień opanowania treści przewidzianych programem oraz stopień osiągnięcia założonych celów. Program nie kończył się żadnym egzaminem. Istotą jego było, by bez strachu i stresu potrafili odnaleźć się w trudnej sytuacji, mogli wykorzystać nabyte umiejętności w praktyce. Albowiem specyfika nauczania dzieci w klasach młodszych wymagała tego, by każda ocena była odbierana przez dzieci jako życzliwa rada, a nie nakaz czy osąd. Zajęcia prowadzono w miłej i przyjaznej atmosferze z nastawieniem na własną aktywność, co jest tak pożądane w kształceniu młodego pokolenia. Mieli świadomość, że mają prawo do popełniania błędów i nie groziły im za to żadne konsekwencje. Założone cele zostały osiągnięte. Dzięki udziałowi w programie dzieci przede wszystkim nabyły umiejętność zachowania się w sytuacji zagrożenia zdrowia , życia w szkole i w domu, praktycznych umiejętności udzielania pomocy poszkodowanemu , wykształciły bezpieczne zachowania oraz wykształciły poczucie odpowiedzialności za własne zdrowie.
Efekty dla nauczyciela :
-pogłębianie wiedzy na temat konstruowania programu -zdobycie nowych doświadczeń w gromadzeniu i opracowaniu materiału -poszerzanie warsztatu pracy -zadowolenie z efektów z podjętych działań
Efekty dla szkoły :
-wszechstronny rozwój uczniów
-wpływ na samorealizację i osiąganie sukcesów na terenie szkoły
-wiara dzieci w swe możliwości
-umacnianie więzi grupowych
-wzbogacanie swojej wiedzy
-wpływ na przygotowanie młodego pokolenia do życia we współczesnych warunkach
-wprowadzenie działań promujących umiejętność radzenia sobie w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia
-podniesienie efektywności działań edukacyjnych
-rozszerzenie oferty edukacyjnej