Migaj w przedszkolu

Komunikacja stanowi bardzo ważną potrzebę psychiczną każdego człowieka. Pozwala poznawać otaczający świat oraz umożliwia nawiązywanie i podtrzymywanie relacji między ludźmi, a także pozwala człowiekowi wyrażać samego siebie.

Aby komunikacja była zrozumiała, informacje muszą być przekazywane w sposób zrozumiały dla obu stron.

Wśród sposobów komunikacji wyróżniamy werbalną i niewerbalną. Werbalna, czyli komunikacja z użyciem języka naturalnego w postaci mowy dźwiękowej. Niewerbalna, czyli mowa ciała – gesty, mimika, postawa całego ciała. Wspomaga komunikację słowną, a czasami nawet ją zastępuje.

Komunikacja niewerbalna często jest podstawą porozumiewania się osób niesłyszących, gdyż w wielu przypadkach język foniczny nie jest możliwy do pełnego opanowania przez te osoby.

Tekst foniczny jest jednowymiarowy (linearny) i statyczny. Mamy właściwie jeden artykulator – aparat mowy. Symultaniczność nie istnieje.

Tekst migowy jest przestrzenny i dynamiczny, z ruchem będącym głównym składnikiem kształtu. W wytwarzaniu tekstu uczestniczy wiele niezależnych artykulatorów: ramiona, przedramiona, dłonie, palce, tułów, głowa, twarz z mimiką itp. Produkcja tekstu migowego to wykonywanie ruchów, które mają różną lokalizację, różne formy, różną dynamikę. Ruchy danego artykulatora i wszystkie ich wartości (parametry) bywają niezależne od parametrów ruchu innych artykulatorów, być może działających równocześnie (symultanicznie). Można przyjąć, że głównym artykulatorem w języku migowym są ręce; stąd mówi się często o komunikacji manualnej. Ale wiele sensów komunikowanych jest w sposób niemanualny, przez mimikę, ruch głowy czy tułowia, imitację mowy itp.

JĘZYK MIGOWY – czyli zespół środków stosowanych przez osoby niesłyszące w porozumiewaniu się pomiędzy sobą i z osobami słyszącymi, obejmujący słownictwo właściwe danym środowiskom – zbiór społecznie wytworzonych i obowiązujących znaków migowych oraz reguły określające ich użycie.

Porozumiewanie się osób głuchych przebiega w różnych kontekstach interpersonalnych (głuchy – głuchy; głuchy – słyszący nie posługujący się językiem migowym; głuchy – słyszący – posługujący się językiem migowym (PJM lub SJM), Realizowane może być ono przy zastosowaniu różnych środków komunikacyjnych w wariantach polskich. Należą do nich:
 Polski język migowy (PJM),
 System językowo – migowy (SJM),
 Polski język migowy typu pidgin (PMP),
 Znaki daktylograficzne,
 Sign Writing (SW), czyli tzw. Pismo migowe,
 Odczytywanie mowy nadawanej w języku polskim z ust,
 Język polski w formie pisanej.

Wyjaśnijmy co znaczą poszczególne środki komunikacyjne:

Polski język migowy (PJM) – to język który otrzymuje dziecko głuchych rodziców w naturalnym procesie nabywania mowy. PJM stanowi autonomiczny system znaków i podlega własnym prawom językowym. Jego struktura wynika z charakterystycznej dla niego wizualności i opiera się na konstrukcjach przestrzennych.

System Językowo – Migowy (SJM), zwany językiem miganym, stanowi próbę połączenia PJM i języka polskiego. Informacja w procesie komunikacyjnym przekazywana jest za pomocą wypowiedzi dźwiękowo – artykulacyjnej wspomaganej znakami migowymi i alfabetem palcowym. Zachowana jest gramatyka języka polskiego, a znaki migowe pochodzą ze zbioru sztucznie stworzonych i ujednoliconych gestów przypisanych różnym pojęciom.
W SJM nadawca mówi i jednocześnie miga.

Polski język migany (PMP) – obejmuje mieszane formy językowe, nie znajdujące miejsca ani w PJM, ani w języku polskim. Stanowi pewnego rodzaju odchylenie od struktury gramatycznej obydwu języków.

Sign Writing – to zbiór elementów graficznych (takich jak, min. kreski, strzałki, figury geometryczne, zaciemnienia), z których budowane są poszczególne znaki graficzne pełniące funkcję pisma języka migowego.

Odczytywanie mowy nadawanej z ust – element wzrokowej percepcji mowy, polegający na kojarzeniu obserwowanych kinemów artykulacyjnych z odpowiadającym im wzorcom artykulacyjnym głosek, a w konsekwencji umiejętność częściowego rozumienia mowy na podstawie obserwacji ruchów aktykulacyjnych i wyrazu twarzy osoby mówiącej.

Znaki ideograficzne - przeważnie są one odpowiednikiem pojedynczych słów, czasem krótkich zwrotów (idiomów), których nie można przetłumaczyć na język polski za pomocą jednego wyrazu. Dopełnieniem ideografii są:

Znaki daktylograficzne - forma porozumiewania się za pomocą alfabetu palcowego, czyli odpowiednich układów palców dłoni. Każda litera i liczba ma przypisany jeden znak daktylograficzny. Daktylografia zawiera także znaki migowe odpowiadające pojęciom liczbowym, znakom działań arytmetycznych i znakom interpunkcyjnym.

Znaki języka migowego mogą być używane według reguł Polskiego Języka Migowego (PJM), bądź Systemu Językowo – Migowego (SJM).

PJM i SJM funkcjonują obok siebie jako dwa sposoby porozumiewania się, a ich użycie zależy od kontekstu sytuacyjnego i składu uczestników. Naturalnym procesem przy funkcjonowaniu dwóch systemów jest wzajemne przenikanie się.

Dla osób słyszących język migowy jest językiem obcym i poznanie go niesie za sobą takie same korzyści jak nauka każdego języka obcego.

Język migowy ma wiele zalet dla ogólnego rozwoju człowieka. Usprawnia pracę mózgu - konieczność odtwarzania znaków, przekazywania ich za pomocą gestów pobudza procesy pamięciowe oraz stymuluje wszystkie analizatory.

Język migowy przynosi dzieciom wiele korzyści rozwojowych, stymuluje rozwój intelektualny, motywuje do samodzielnego myślenia, pisania i czytania w głowie.

Gdy uczymy się języków fonicznych (czyli takich, w których posługujemy się artykulacją) pracuje głównie lewa półkula mózgu, odpowiedzialna za język mówiony. Prawa półkula jest odpowiedzialna za myślenie obrazowe niezbędne w nauce języka migowego. Wynika z tego, ze nauka języka migowego w znacznym stopniu aktywizuje obie półkule mózgu.

Posługiwanie się językiem migowym wspomaga rozwój myślenia przestrzennego i koordynację wzrokowo – ruchową („odbicie lustrzane”, czyli przekładanie układu dłoni nauczyciela stojącego naprzeciw na identyczny układ własnych dłoni a nie jego lustrzane odbicie). Stajemy się bardziej otwarci, kreatywni, twórczy.

Język migowy wspomaga także rozwój manualności, ćwiczy sprawność palców, mięśni dłoni i nadgarstka.

Pozwala na naukę umiejętności znacznie lepszego odczytywania mimiki oraz mowy ciała. Co za tym idzie: potrafimy bardziej świadomie wykorzystywać gesty w komunikowaniu się oraz wyrażać nasze uczucia w formie komunikacji niewerbalnej, czyli właśnie gestów i mowy ciała.

Język migowy uczy dzieci tolerancji i poszanowania dla osób niesłyszących i słabosłyszących. Wzbogaca wrażliwość i otwartość na „Świat Ciszy”.

Bibliografia
Szczepankowski B., 1994. Podstawy języka migowego. WSiP Warszawa.
Kosiba O, Grenda P., 2011. Leksykon Języka migowego. Silentium Bogatynia.
Bielak M, O języku migowym [w] Świat Ciszy, nr.9. 2000
Grzesiak I., 2007 Język migowy we współczesnym szkolnictwie na świecie i w Polsce. Malbork. (materiały pokonferencyjne).