Zbliżają się święta. Konspekt lekcji z języka polskiego

Konspekt lekcji z języka polskiego dla klasy IV szkoły podstawowej
Temat lekcji: Zbliżają się święta.
Czas przeznaczony na realizację materiału dydaktycznego : 2 godziny lekcyjne .
Cele :
I WIADOMOŚCI
A. Zapamiętywanie wiadomości
Uczeń :
- zna tematykę wierszy : „ Dzień jeden w roku”. „ Gwiazdka”, „ Choinka”,
- zna etymologię nazwy „ wigilia”,
- zna pojęcia rytm i refren,
- zna etymologię słowa „ grudzień”,
- wie, czym charakteryzuje się wieczór wigilijny,
- wyjaśnia sformułowania o przenośnym znaczeniu, występujące w wierszu „ Dzień jeden w roku”,
- wie, że kolęda „Anioł pasterzom mówił” pochodzi z Szarleja ( realizacja ścieżki regionalnej)
B. Zrozumienie wiadomości
Uczeń :
- rozumie tematykę powyższych wierszy,
- wyjaśnia własnymi słowami pojęcia: rytm i refren,
- rozumie etymologię słowa „ grudzień”,
- rozumie specyficzny układ wiersza Ludwika Jerzego Kerna „ Choinka”,
- rozumie sformułowanie „(...) dzień bardzo ciepły, choć grudniowy”
II UMIEJĘTNOŚCI
C. Stosowanie umiejętności w sytuacjach typowych
Uczeń potrafi:
- omówić tematykę powyższych wierszy,
- wyjaśnić nietypową budowę wiersza „ Choinka”,
- wyjaśnić etymologię słowa „ wigilia”,
- uzupełnić na podstawie tekstu wyrażenia z wiersza,
- wytłumaczyć, co oznaczają słowa : „(...) dzień bardzo ciepły, choć grudniowy”,
- wyjaśnić na podstawie wiersza „ Dzień jeden w roku” pojęcia rytm i refren,
- wskazać porównanie i epitety w wierszu Juliana Kornhausera „ Gwiazdka”,
- wytłumaczyć nietypową budowę wiersza „ Choinka”,
D. Stosowanie umiejętności w sytuacjach problemowych
Uczeń potrafi:
- zinterpretować pod względem literacko – muzycznym wiersz – piosenkę wykonywaną przez zespół Czerwone Gitary ( w jaki sposób tematyka wiersza koresponduje z jego muzyką)
Metoda: pogadanka, analiza i interpretacja tekstów literackich, korespondencja sztuk ( muzyka, literatura, stare nuty i teksty kolęd), podająca, heureza, czynności twórczych – plastyczne przedstawienie utworu Ludwika Jerzego Kerna „ Choinka”.
Pomoce dydaktyczne : podręcznik : M. Derlukiewicz, Słowa na start! Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy czwartej szkoły podstawowej, Gdańsk 2007, Nowa Era, K. Turek, Kolędy Górnośląskie. Wybór źródeł i opracowanie, Katowice 1995, Górnośląska Oficyna Wydawnicza, egzemplarze niemieckich kolęd wraz z nutami datowane na I połowę XX wieku i dostępne wówczas na terenie Szarleja i Piekar Śląskich, wykorzystanie instrumentu muzycznego – pianino.

Przebieg lekcji :

I FAZA ORGANIZACYJNA
Powitanie, sprawdzenie obecności, przypomnienie wiadomości z ostatniej lekcji.

II FAZA ORIENTACYJNA
1. Zapisanie tematu lekcji na tablicy.
2. Pogadanka :
a.) Jakie znacie kolędy? Które z nich są ulubione dla Was? Uczniowie wymieniają znane im kolędy.
b.) Kiedy śpiewamy kolędy? W jakim okresie w roku, w jakich okolicznościach?
c.) Jaka jest tematyka kolęd? Uczniowie wymieniają: narodziny Boga, Trzej Królowie, wizyta pasterzy, (pastorałki), dobra nowina przekazywana przez anioła ludziom itp.
3. Elementy metody podającej ( realizacja ścieżki regionalnej na lekcji języka polskiego).
4. Przedstawienie kolędy wywodzącej się z Szarleja i innych kolęd z terenu Górnego Śląska ( kolędy dla gospodarza i gospodyni, dla dziewcząt i chłopców, górników i hutników, podziękowania za kolędę).
5. Kolędy niemieckie dostępne w okresie, gdy Szarlej należał do zaboru niemieckiego ( 1896 rok).

III FAZA OPERACYJNA
6. Interpretacja kolędy Krzysztofa Dzikowskiego „ Dzień jeden w roku”.
Głośne i prawidłowe przeczytanie wiersza przez wybranego ucznia.( Przed odczytaniem, zwracam uczniom uwagę na prawidłową dykcję, artykulację, intonację, przekazanie słuchaczom uczuć i emocji). Wzorcowe odczytanie wiersza przez nauczyciela.
a.) Dyskusja na temat tekstu:
- Kto jest autorem wiersza i co sugeruje tytuł utworu?
- Jak określilibyście nastrój tego utworu? ( Przewidywane odpowiedzi uczniów: spokojny, radosny, optymistyczny, uroczysty),
- O czym opowiada wiersz? (Uczniowie stwierdzają, że wiersz dotyczy Świąt Bożego Narodzenia, a konkretne Wigilii).
- Czy wiecie, co oznacza Wigilia i z jakiego języka pochodzi?( str. 67. „Warto wiedzieć”),
- Uczniowie na podstawie tekstu uzupełniają wyrażenia. Ćwiczenie 3, str. 68.
- Czym charakteryzuje się ten wyjątkowy dzień? Dzieci na podstawie powyższego ćwiczenia wyciągają konstruktywne wnioski.
- Spróbujcie wyjaśnić, co oznaczają słowa „(...) dzień bardzo ciepły, choć grudniowy(...)”. Uczniowie wyjaśniają, że wieczór wigilijny to czas spotkań z rodziną, wspólna radość z bycia razem i ciepło domowego ogniska, mimo że za oknem zima.
b.) Analiza utworu.
- Z ilu strof składa się wiersz?
- Ile wersów jest w każdej strofie?
- Policzcie, ile sylab mamy w pierwszej i drugiej zwrotce wiersza, a ile w trzeciej i czwartej oraz w refrenie. Uczniowie wyciągają odpowiednie wnioski. Stwierdzają, że zwrotki mają taką samą liczbę sylab, a refren w każdym wersie ma również regularną liczbę sylab.
c.) Wprowadzenie nowego materiału- def. rytm i refren
Zapisanie notatki do zeszytu.
Rytm – to powtarzalność różnych elementów w wierszu, na przykład regularne rozmieszczenie sylab w kolejnych wersach.
Refren – to powtarzający się, najczęściej po każdej zwrotce, fragment tekstu.
c.) Interpretacja muzyczna utworu.
- Przypomnienie, że „ Dzień jeden w roku” to nie tylko wiersz, ale również popularna kolęda wykonywana przez zespół „ Czerwone Gitary”.
- Zagranie i wspólne odśpiewanie kolędy.
- Krótka interpretacja słowno – muzyczna:
- Czy Waszym zdaniem muzyka pasuje do treści i tematyki wiersza? Uzasadnijcie swoją wypowiedź.
7. Interpretacja wiersza J. Kornhausera „ Gwiazdka”.
a.) Głośne odczytanie wiersza przez uczniów.
b.) Dyskusja na temat utworu literackiego:
- Do kogo zwraca się osoba mówiąca w wierszu? Zacytujcie ten fragment, który o tym świadczy. ( Uczniowie sugerują, że podmiot liryczny zwraca się do psa).
- Jakie prezenty bożonarodzeniowe otrzyma pies?
- Wskażcie w wierszu porównanie i epitety. Uczniowie wskazują fragment „(...) czekoladka słodka jak miód(...)”. Jak sądzicie, dlaczego w utworze jest tyle epitetów, dlaczego jest porównanie? ( Uczniowie stwierdzają, że takie środki artystycznego wyrazu kształtują nastrój wiersza).
8. Interpretacja wiersza L. J. Kerna „ Choinka”.
a.) Głośne odczytanie wiersza przez wybranego ucznia.
b.) Dyskusja na temat utworu literackiego:
- Jaki dostrzegacie związek pomiędzy tytułem wiersza, a jego budową? ( Sugerowana odpowiedź uczniów : Wiersz swoją budową przypomina choinkę i dlatego taki tytuł).
- Czym są przedmioty opisane w wierszu i gdzie się znajdują? Przewidywana odpowiedź uczniów : Przedmioty opisane w wierszu to ozdoby choinkowe. Znajdują się na choince).

IV PODSUMOWANIE
1. Przypomnijcie, w którym miesiącu obchodzimy Święta Bożego Narodzenia? Odczytanie ciekawostki dotyczącej grudnia ( str. 69).
2. Jaki nastrój panuje podczas Wigilii?
3. Co wyróżnia wiersze Juliana Kornhausera „ Gwiazdka” i Ludwika Jerzego Kerna „ Choinka”?
4. Zadanie domowe.
Na podstawie wiersza Ludwika Jerzego Kerna namaluj na kartce z bloku rysunkowego obraz choinki opisanej w tymże wierszu. Technika dowolna. Najładniejsza praca zostanie nagrodzona oceną i nagrodą rzeczową.