Scenariusz lekcji - Wartość w życiu człowieka a etyka przedsiębiorcy

Przedmiot: przedsiębiorczość, godzina wychowawcza
Czas: 1 lub 2 godziny lekcyjne (w zależności od liczby i tempa przeprowadzonych ćwiczeń)
Cele lekcji:
Po zrealizowaniu lekcji uczeń powinien potrafić:
-określić zagadnienie wartości, hierarchii wartości oraz etyki
-dokonać wyboru działań w założonych sytuacjach zgodnych z wymogami etyki
-określić najważniejsze cechy biznesmena kierującego się etyką w swej działalności
-wskazać dodatnie i ujemne konsekwencje zachowań etycznych i nieetycznych w działalności gospodarczej

Metody pracy: wykład, ćwiczenia (praca w grupach przy wykorzystaniu np. burzy mózgów), dyskusja

Środki dydaktyczne: foliogram (pojęcie wartości i etyki oraz hierarchia wartości oraz cechy biznesmena w aspekcie etycznym), zestawy ćwiczeń, duże arkusze papieru (zapis głównych cech biznesmena)

Przebieg lekcji

1. Zapoznanie uczniów z podstawowymi pojęciami dotyczącymi wartości i etyki
Wartości moralne, które określa etyka, wyznaczają odmiany dobra, takie jak: godność własna, dzielność, uczciwość, sprawiedliwość, bezinteresowność, prawdomówność, wierność złożonym przyrzeczeniom.
Hierarchia wartości wg Władysława Tatarkiewicza:
-wartości moralne – uczciwość i dobroć
-wartości poznawcze (intelektualne) – prawda i twórczość
-wartości estetyczne – piękno i jego odmiany w szerokim znaczeniu
-wartości hedoniczne – uczuciowe, przyjemność i jej odmiany
-wartości witalne (naturalne) – życie, zdrowie, siła, uroda

Hierarchia wartości odnosi się do różnych sfer życia, takich jak: wartości społeczne, polityczne, religijne i ekonomiczne. Hierarchia wartości jest różna w zależności od epoki oraz indywidualnych preferencji człowieka.
Etyka – obejmuje ogół ocen i norm moralnych akceptowanych w danym społeczeństwie.
Etyka biznesu w gospodarce rynkowej odnosi się do relacji pomiędzy przedsiębiorstwem a jego klientami, partnerami handlowymi, pracownikami oraz przedsiębiorstwami konkurencyjnymi. Relacje te muszą być zgodne z obowiązującym prawem oraz z przyjętymi regułami postępowania przy prowadzeniu działalności gospodarczej.
Najważniejsze wartości, jakim powinna być podporządkowana etyka biznesu to: własność, wolność, sprawiedliwość, uczciwość i odpowiedzialność.

2. Dyskusja z uczniami na temat współczesnych stereotypowych przekonań typu:
-Nie da się żyć uczciwie, ponieważ tak wielu ludzi oszukuje i kradnie.
-Ten, kto jest uczciwy, skazuje się na przegraną.
-Czy pierwszy milion trzeba ukraść?
Celem dyskusji jest odpowiedź na pytanie – czy tak rzeczywiście jest?
Pożądanym efektem dyskusji jest dojście do uogólnień typu:
-uczciwość – jest warunkiem zachowania spokoju i szacunku dla siebie samego
-kłamstwo, oszustwo, nieuczciwość paraliżują skutecznie ludzką zdolność do współdziałania

3. Ćwiczenie – Jak się zachować?
Uczniowie wyobrażają sobie, że znajdują się w opisanych przez nauczyciela sytuacjach. Określają swoje zachowanie wraz z uzasadnieniem. Do wykonania ćwiczenia można podzielić uczniów na grupy 3-4 osobowe

Sytuacja 1.
W twojej firmie jest jeden samochód służbowy. Wiesz, że twój kolega z pracy używa go często do prywatnych celów, a nie po to by jeździć na spotkania z kontrahentami. Tobie brak samochodu utrudnia pracę, gdyż musisz korzystać ze środków komunikacji publicznej.

Sytuacja 2
Dowiedziałeś się, że firma w której pracujesz, bierze udział w przetargu na remont siedziby urzędu gminy. Właściciel prosi cię dyskretnie, abyś dowiedział się, jak wygląda oferta głównego konkurenta, korzystając z tego, że twój wujek pracuje w tamtym przedsiębiorstwie na kierowniczym stanowisku.

Sytuacja 3.
Zostałeś zatrudniony do wybudowania budy dla psiego szczeniaka w ogrodzie właścicieli. Wiesz, że psy tej rasy (ponieważ sam masz takiego) uwielbiają kopać w ziemi i mogą robić podkopy również pod budą, jeżeli nie jest ona odpowiednio głęboko osadzona w ziemi. Rodzina która cię zatrudniała nie wie o tym. Jeżeli im powiesz prawdę mogą cię w ogóle nie zatrudnić i będą woleli zlecić to fachowcom posiadającym odpowiedni sprzęt, żeby odpowiednio głęboko osadzić budę w gruncie. Naprawdę potrzebujesz tych pieniędzy, żeby zwrócić terminowy dług. Co powiesz rodzinie, która cię zatrudniła?

4. Przedstawienie nieetycznych zachowań w sferze biznesu (wskazane poprzedzenie dyskusją z uczniami i zapisanie wspólnie określonych zachowań nieetycznych, które następnie uzupełnia nauczyciel).
-zatruwanie środowiska naturalnego
-nieuczciwa reklama
-dumping – ustalanie cen towarów poniżej granicy opłacalności w celu wyeliminowania z rynku mniejszych firm
-ukrywanie dochodów w celu niepłacenia podatków
-„kreatywna księgowość”
-oszukiwanie akcjonariuszy
-oszukiwanie pracowników
-dyskryminacja kobiet i mniejszości narodowych
-zwalnianie pracowników bez wcześniejszego uprzedzenia
-produkcja wyrobów niebezpiecznych
-dbanie tylko o wyniki finansowe
-lobbing (wpływanie przez przedsiębiorców na tworzenie prawa oraz decyzje władz centralnych i lokalnych)
-sprzedawanie produktów o obniżonej jakości jako pełnowartościowych
-fikcyjne obniżanie cen

5. Przedstawienie konsekwencji nieetycznych zachowań w stosunku do różnych podmiotów związanych z przedsiębiorcą oraz skutki zachowań etycznych:
Ujemne strony zachowań nieetycznych:
Konsumenci – w przypadku nieuczciwości dotyczącej ceny lub jakości produktów i usług konsumenci w przyszłości nie skorzystają z oferty firmy – zmniejszy się liczba klientów, przychody i zysk
Partnerzy handlowi – przy nie zrealizowaniu obietnic czy warunków umowy kontrahent zrezygnuje ze współpracy z niewiarygodną firmą – zwróci się do firm konkurencyjnych, obniżając pozycję rynkową poprzedniego partnera
Pracownik – w przypadku zachowań nieetycznych straci zaufanie do zakładu pracy, co może spowodować jego odejście z firmy Firmy konkurencyjne – w przypadku nieetycznego postępowania innego przedsiębiorstwa (nieuczciwa konkurencja) mogą:
-wystąpić na drogę prawną
-wyeliminować taką firmę z rynku w porozumieniu z innymi firmami z branży

Pozytywne skutki zachowań etycznych:
1)Wzrost zaufania wobec firmy
2)Zwiększenie liczby klientów w wyniku przekonania o solidności i kompetentności biznesmena
3)Wzrost przychodów w długim okresie czasu
4)Rozwój firmy i przetrwanie na rynku, również w drodze eliminacji firm mniej solidnych i wiarygodnych
5) Zdobywanie pracowników o wysokich kwalifikacjach

6. Ćwiczenie – pożądane cechy przedsiębiorcy
Uczniowie podzieleni na małe grupy określają najistotniejsze cechy przedsiębiorcy, kierującego się zasadami etyki – cechy te zapisują na przygotowanych wcześniej dużych kartkach, a następnie poszczególne grupy prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel dokonuje porównania wyników prac poszczególnych grup.
Cechy pożądane przedsiębiorcy:
-solidność,
-odpowiedzialność za swe działania i działania osób podległych
-uczciwość
-prawdomówność
-kompetentność
-umiejętność rezygnacji z życia osobistego, gdy wymagają tego interesy
(w granicach zdrowego rozsądku)
-umiejętność radzenia sobie w sytuacjach niespodziewanych (skrajnych)
-poszanowanie ludzi (brak dyskryminacji oraz oszukiwania)
-oferowanie (produkcja, handel) wyłącznie wyrobów bezpiecznych
-kierowanie się w działaniu różnymi motywami, a nie tylko chęcią osiągnięcia jak najwyższego zysku.

7. Podsumowanie lekcji
Etyka biznesu określa normy postępowania przedsiębiorców. Nieetyczne zachowania przedsiębiorców wynikają z wolności gospodarczej, rozumianej jako swoboda podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w ramach obowiązującego prawa. Przedsiębiorcy dążą do maksymalizacji zysku minimalizując jednocześnie koszty prowadzonej działalności.
Prowadzi to często do podejmowania kontrowersyjnych decyzji, stojących w sprzeczności w normami współżycia społecznego np. zwalniania pracowników w celu obniżenia kosztów, przy jednoczesnym zwiększaniu obciążenia pracą pozostałych pracowników, wydłużanie czasu pracy bez dodatkowego wynagrodzenia, produkowanie wyrobów z tanich surowców, co może powodować zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia, zanieczyszczanie środowiska naturalnego podyktowane chęcią zmniejszenia (wyeliminowania) kosztów utylizacji odpadów itp.