Wędrówki po świecie przyrody - innowacja pedagogiczna

Autor innowacji: Anna Wysocka

Temat: „Wędrówki po świecie przyrody”

Przedmiot: przyroda

Rodzaj innowacji: organizacyjno-metodyczna

Czas trwania innowacji : 6 miesięcy, zajęcia 1 raz w tygodniu trwające 1h

Adresaci innowacji: klasy I, II, III SP- uczniowie przebywający w świetlicy szkolnej

Celowość innowacji: innowacja rozwija kompetencje kluczowe ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji informatycznych - cyfrowych uczniów (bezpieczne i odpowiedzialne korzystanie z zasobów dostępnych w sieci), umiejętność uczenia się, inicjatywność i przedsiębiorczość - kształcenie rozwijające samodzielność i kreatywność uczniów, które są niezbędne dla potrzeb samorealizacji i rozwoju osobistego uczniów, co MEN w roku szkolnym 2019/20 uznaje za kluczowe.

1.Wstęp i uzasadnienie potrzeby wprowadzenia innowacji
Obserwując duże zainteresowanie wśród uczniów tematyką geograficzną podczas przeprowadzonych w ubiegłym roku szkolnym 2018/19 innowacyjnych zajęć świetlicowych pt. „Świat w zasięgu ręki”-zajęcia praktyczne z geografii oraz wychodząc naprzeciw potrzebom edukacyjnym samych dzieci, co wyniknęło z przeprowadzonej wśród uczniów ewaluacyjnej ankiety (94% ankietowanych chętnie uczestniczyła w zajęciach), postanowiłam przeprowadzić w szkole kolejne zajęcia tym razem o tematyce przyrodniczo-ekologicznej dla dzieci z klas I – III. To właśnie po ubiegłorocznych zajęciach powstał pomysł opracowania i wdrożenia kolejnej innowacji pt. „Wędrówki po świecie przyrody”.
Kształcenie zintegrowane to pierwszy etap kształcenia szkolnego, którego zadaniem jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka. To właśnie dziecko w wieku wczesnoszkolnym jest ciekawe świata, które je otacza. Dlatego należy już od najmłodszych lat wykorzystać tę naturalną cechę młodego człowieka, żeby nauczył się obserwować uważnie świat przyrody i podziwiać jego piękno, żeby dostrzegał związki przyczynowo-skutkowe zachodzące w przyrodzie oraz żeby zrozumiał powiązania człowieka z przyrodą i stał się odpowiedzialny za zmiany w środowisku.
Przyroda jest nieograniczonym źródłem wiedzy. Oddziałuje na nas barwą, kształtem, zapachem dźwiękiem. Nie można nauczyć się przyrody wyłącznie podczas obowiązkowych zajęć lekcyjnych, bo największym ograniczeniem jest przede wszystkim czas, który zwykle nie pozwala na zagłębienie się w ulubionej tematyce. Najlepszym sposobem wnikliwego poznania świata przyrody przez dzieci jest nauka poprzez formę zabawy na zajęciach pozalekcyjnych. Wprowadzając niniejszą innowację chcę, żeby nauka przyrody była dla uczniów przyjemnością, zabawą, przygodą, a nie niechcianym obowiązkiem, żeby dzieci dostrzegły piękno przyrody obok siebie, w najbliższym otoczeniu, aby nauczyły się z nią obcować, słuchać jej, poznawać, a także szanować i chronić ją.
Mój pomysł innowacji wzorem poprzedniego roku polega na efektywniejszym wykorzystaniu zajęć świetlicowych prowadzonych dla młodszych klas I-III i uatrakcyjnieniu ich korzystając z dobrodziejstw jakie dają nam technologie informacyjne (Internet, programy multimedialne) i świetne wyposażenie techniczne szkoły w urządzenia służące prezentowaniu informacji (laptop, tablice i ekrany multimedialne). Zatem zmiana, którą proponuję jest spowodowana głównie następującymi czynnikami:
- ograniczenia czasowe podczas lekcji zwykle uniemożliwiające rozszerzenie treści przyrodniczych
- nastawienie na realizację treści nauczania w sposób jak najbardziej efektywny wykorzystując do tego zajęcia świetlicowe,
- efektywne posługiwania się technologią informacyjną.
Zmiany te mają wpłynąć na uczniów, dać im wiarę we własne siły i możliwości, wzbudzić i rozwinąć motywację do nauki przyrody oraz pozwolić na uzyskiwanie wysokich wyników w nauce w najbliższych latach, jak też osiągać sukcesy w konkursach przyrodniczych i ekologicznych.

2. Opis innowacji
Głównym celem programu innowacji jest poznanie życia w wybranych ekosystemach naturalnych (las, rzeka, jezioro, bagno, wrzosowisko) i sztucznych (łąka, ogród, pole uprawne, park, staw) poprzez dokonanie przeglądu pospolitych roślin i zwierząt oraz obserwację przystosowań przykładowych organizmów do życia w środowisku lądowym i wodnym. Na podstawie tych wiadomości uczeń zdobędzie wiedzę o wzajemnych relacjach, jakie zachodzą między przyrodą a człowiekiem. Realizowane na spotkaniach zagadnienia pozwolą bliżej poznać wybrane zjawiska przyrodnicze i zwykle dotyczą najbliższego środowiska, otoczenia dziecka. Poznawanie wybranych zjawisk przyrodniczych poprzez obserwacje pośrednie (filmiki dydaktyczne, prezentacje multimedialne wraz z fotografiami), gry i zabawy dydaktyczne, działalność plastyczną i techniczną sprzyjać będą łatwiejszemu przyswajaniu wiedzy, wykształcą odpowiednie umiejętności oraz dadzą uczniom wiele satysfakcji. W ten sposób mam nadzieję pobudzić dzieci do obserwacji otaczającego świata przyrody, jego ochrony szczególnie tak ważnej i nagłaśnianej w ostatnim czasie, stymulować różne ich uzdolnienia i zainteresowania (plastyczne, techniczne) oraz zdolności twórczego myślenia.
Proponowany program stwarza możliwości do realizowania tematyki przyrodniczo-ekologicznej poprzez zabawę, propaguje metody aktywizujące, kładzie nacisk na twórczą pracę zespołową, eliminuje encyklopedyczne przyswajanie wiedzy. Zdobyta wiedza przyrodnicza jest i będzie niezbędna do dalszej nauki w klasach programowo wyższych, a szczególnie będzie stanowić świetną podbudowę na lekcjach przyrody w klasie 4 oraz będzie użyteczna w życiu codziennym uczniów. Zorganizowanie ciekawych zajęć z edukacji społeczno-przyrodniczej w edukacji wczesnoszkolnej dla uczniów przebywających w świetlicy wzbogaci przy tym ofertę edukacyjną szkoły.

3. Zasady innowacji
Innowacja ta polega na zastosowaniu autorskich prezentacji multimedialnych i specjalnie do tego przygotowanych zajęć plastyczno-technicznych oraz kart pracy (kolorowanki, wycinanki, wyklejanki) do określonych raz w tygodniu zajęć świetlicowych wspomaganych aktywizującymi metodami pracy.
W prezentacjach znajduje się materiał edukacyjny merytorycznie sprawdzony, opatrzony zdjęciami obrazującymi wybrane ekosystemy naturalne i sztuczne wraz z żyjącymi w nich pospolitymi organizmami żywymi, bogaty w animacje, fotografie, filmy edukacyjne, wszystko to jest podporządkowane danej jednostce tematycznej. Podkreślam, że prezentacje te nastawione są na obraz, na pokazanie zjawisk i procesów przyrodniczych w taki sposób, aby uczeń mógł je łatwo przyswoić i zrozumieć.
Prezentacje zawierają treści edukacyjne zgodne z nową podstawą programową. To przemyślane scenariusze zajęć, których głównym celem jest wizualizacja materiału realizowanego w podstawie programowej, bo przyroda jest dyscypliną naukową, w poznaniu której bardzo istotny jest odbiór za pomocą zmysłu wzroku.

4. Metody i formy pracy
Metody pracy:
- poznawcze
- poszukujące
- aktywizujące
- praktyczne
Formy pracy:
- gry i zabawy dydaktyczne oraz konkursy o tematyce przyrodniczej
- ćwiczenia praktyczne (karty pracy, prace plastyczno-techniczne)
- zajęcia z zastosowaniem aktywnych metod pracy
- aktywny udział w warsztatach

Szczególny nacisk położony będzie na metody i techniki aktywizujące oraz metody praktyczne (karty pracy oraz prace plastyczno-techniczne) pozwalające utrwalić poznane wiadomości. Na zajęciach stosowane będą też metody oparte na słowie.
Uczniowie będą pracowali indywidualnie lub w grupach, w czasie zajęć w sali szkolnej stosowana też będzie praca zbiorowa

5. Cele innowacji

Cel główny innowacji: popularyzowanie oraz rozwijanie i poszerzanie dotychczasowej wiedzy z edukacji przyrodniczej w klasach I – III poprzez praktyczne działania plastyczno-techniczne

Cele szczegółowe:
W zakresie wiadomości i umiejętności:
- budzenie zainteresowań zjawiskami przyrodniczymi oraz kształtowanie potrzeby samodzielnego poszukiwania i odkrywania prawidłowości rządzących tymi zjawiskami
- wykorzystanie naturalnej ciekawości dzieci o świecie dla rozwijania trwałych zainteresowań przyrodniczych
- rozwijanie umiejętności obserwowania środowiska oraz gromadzenia informacji o nim
- obserwacja pośrednia poprzez filmy edukacyjne czy autorskie prezentacje multimedialne zjawisk przyrodniczych oraz na ich podstawie wnioskowanie i planowanie rozwiązań
- umiejętne interpretowanie tematyki przyrodniczej za pomocą różnych form przekazu, np. fotografii krajobrazu, modelu, technik multimedialnych
- dostrzeganie zmian w otaczającym środowisku oraz związków przyczynowo-skutkowych zachodzących w przyrodzie
- wykształcenie potrzeby dbania o przyrodę i najbliższe środowisko
- rozwijanie umiejętności dochodzenia do wiedzy drogą obserwacji, wnioskowania, uogólniania
- wdrażanie do twórczego myślenia
- doskonalenie umiejętności manualnych i plastycznych

W zakresie postaw:
- wyrabianie umiejętności współdziałania w grupie
- rozwijanie odpowiedzialności za pracę własną i całej grupy
- rozwijanie postaw samodzielności i kreatywności
- ciekawe i pożyteczne spędzanie wolnego czasu

6. Przewidywane osiągnięcia uczniów
Uczniowie:
- rozpoznają i nazywają poznane ekosystemy stworzone przez naturę i człowieka oraz podają ich znaczenie w przyrodzie i życiu człowieka
- rozróżniają naturalne i sztuczne zbiorniki wodne
- wymieniają i opisują podstawowe przystosowania organizmów do życia w wodzie (na przykładzie ryby i żaby) i na lądzie (na przykładzie ptaka i żaby)
- wymieniają nazwy pospolitych organizmów lasu liściastego i iglastego, łąki i pola uprawnego, ogrodu i parku, jeziora i stawu, bagna i wrzosowiska
- rozpoznają i nazywają pospolite organizmy występujące w najbliższej okolicy szkoły w różnych ekosystemach (naturalnym i sztucznym oraz wodnym i lądowym)
- podają nazwy warstw lasu, rozpoznają pospolite gatunki roślin, grzybów i zwierząt żyjących w lesie oraz przyporządkowują je do odpowiednich warstw lasu
- wymieniają zasady właściwego zachowania się w lesie, w parku
- wymieniają sposoby ochrony poznanych ekosystemów
- potrafią pracować samodzielnie i w grupie
- w przyszłości dają szansę na osiąganie dobrych wyników z samego przedmiotu i w konkursach przyrodniczych

7. Ewaluacja
W trakcie prowadzenia innowacji dokonywana będzie systematyczna ocena osiągnięć pracy uczniów. Działania uczniów będą odzwierciedlone w postaci:
- wystawy prac uczniów na zajęciach (karty pracy, prace plastyczno-techniczne)
- zdjęć i relacji umieszczanych przez wdrażającą innowację na stronę internetową szkoły
- zapisów tematów innowacyjnych zajęć świetlicowych w dzienniku elektronicznym

Po zakończonych zajęciach nauczyciel prowadzący innowację przeprowadzi wśród uczniów mały turniej przyrodniczy oraz ankietę dotyczącą przeprowadzonych zajęć, których analiza pozwoli na wyciągnięcie wniosków i ew. modyfikację zajęć. Będzie ona wskaźnikiem, czy realizacja programu innowacji przebiegła prawidłowo, czy zrealizowano jej założenia i cele oraz czy pożądana jest kontynuacja innowacji. Informację zwrotną nauczyciel uzyska również z bezpośrednich rozmów z uczniami. Opracowane będzie też sprawozdanie, które przedstawione zostanie dyrektorowi szkoły.

Załącznik. Zakres tematyczny innowacji:
1. Wyruszamy na wycieczkę do ogrodu cz.I – poznajemy ekosystem ogrodu.
2. Wyruszamy na wycieczkę do ogrodu cz.II – rozpoznajemy owoce i warzywa.
3. Wyruszamy na wycieczkę do parku cz.I – poznajemy ekosystem parku.
4. Wyruszamy na wycieczkę do parku cz.II– rozpoznajemy ptaki i ich przystosowania do lotu.
5. Wyruszamy na wycieczkę do lasu mieszanego cz.I – poznajemy ekosystem lasu mieszanego.
6. Wyruszamy na wycieczkę do lasu mieszanego cz.II – rozpoznajemy liście drzew.
7. Wyruszamy na wycieczkę do boru cz.I – poznajemy ekosystem boru.
8. Wyruszamy na wycieczkę do boru cz.II – rozpoznajemy piętra lasu i ich mieszkańców.
9. Wyruszamy na wycieczkę na łąkę cz.I – poznajemy ekosystem łąki.
10. Wyruszamy na wycieczkę na łąkę cz.II – rozpoznajemy mieszkańców i gości łąki.
11. Wyruszamy na wycieczkę na pole uprawne cz.I – poznajemy ekosystem pola uprawnego.
12. Wyruszamy na wycieczkę na pole uprawne cz.II – rozpoznajemy rośliny uprawne.
13. Wyruszamy na wycieczkę nad jezioro cz.I – poznajemy ekosystem jeziora.
14. Wyruszamy na wycieczkę nad jezioro cz.II – rozpoznajemy roślinność jeziora.
15. Wyruszamy na wycieczkę nad staw cz.I – poznajemy ekosystem stawu
16. Wyruszamy na wycieczkę nad staw cz.II – poznajemy przystosowania ryb do życia w wodzie.
17. Wyruszamy na wycieczkę na bagno cz.I– poznajemy ekosystem bagna.
18. Wyruszamy na wycieczkę na bagno cz.II – poznajemy rolę bagien w życiu człowieka.
19. Wyruszamy na wycieczkę na bagno cz.III – poznajemy przystosowania żab do życia w środowisku wodno-lądowym.
20. Wyruszamy na wycieczkę na wrzosowisko.
21. Jak chronić poznane ekosystemy.
22. Turniej zdobytych wiadomości.