Od jaskini do pierwszych domów. Konspekt lekcji historii

Czas trwania zajęć:
- 45 minut
Cel ogólny: uczeń (wie, zna, rozumie)
- pojęcia: koczowniczy i osiadły tryb życia
- sposoby wzniecania ognia
- miejsca pojawienia się pierwszych ludzi
- wygląd pierwszych ludzi
- warunki życia najdawniejszych ludzi
- najważniejsze osiągnięcia pierwszych ludzi
- związek między otaczającą przyrodą a warunkami życia ludzi
- przyczyny zmiany trybu życia pierwszych ludzi

Cele operacyjne: uczeń (potrafi, umie)
- posługiwać się prawidłowo poznanymi pojęciami
- wskazać Afrykę Środkową jako miejsce pojawienia się pierwszych ludzi
- opisać wygląd człowieka pierwotnego
- omówić warunki życia pierwszych ludzi
- wymienić najważniejsze osiągnięcia pierwszych ludzi:
~ umiejętność posługiwania się i krzesania ognia
~ oswojenie dzikich zwierząt, uprawa roli jako dokonania niezbędne do przejścia do osiadłego trybu życia
~ inne osiągnięcia, np. wytop metali, tkactwo, garncarstwo
- uzasadnić znaczenie wymienionych osiągnięć dla zmiany trybu życia człowieka
Ponadto w czasie lekcji uczeń będzie doskonalił umiejętności:
- efektywnego współdziałania w zespole
- skutecznego komunikowania się w różnych sytuacjach
- wykorzystywania informacji z różnych źródeł
- rozumowania w kategoriach historycznych (przyczyna - skutek)
- rozwiązywania problemów w sposób twórczy

Metody nauczania:
- wykład konwersatoryjny
- dyskusja – „burza mózgów”
- gra dydaktyczna – puzzle
- inscenizacja - pantomima
- pokaz

Środki dydaktyczne:
- mapa: Afryka – prehistoryczne ślady życia najdawniejszych ludzi
- puzzle przedstawiające wygląd najdawniejszych ludzi, ich mieszkania, narzędzia, zajęcia
- kamień i kilka ziaren zboża
- podręcznik i zeszyt ćwiczeń do historii i społeczeństwa dla klasy V Szkoły Podstawowej

Forma pracy:
- zbiorowa: w grupach i z całą klasą

Przebieg lekcji:

Wprowadzenie
1. Sprawdzenie listy obecności oraz poruszenie spraw organizacyjne.
2. Podanie tematu lekcji.

Rozwinięcie
Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem i celami lekcji. Przedstawia czas i miejsce pojawienia się na Ziemi pierwszych ludzi. Na podstawie ilustracji zawartej w podręczniku uczniowie omawiają wygląd pierwszych ludzi oraz charakteryzują warunki ich życia i sposoby zdobywania pożywienia. Następnie za pomocą „burzy mózgów” uczniowie ustalają znaczenie opanowania umiejętności wzniecania ognia przez pierwszych ludzi.
Nauczyciel informuje klasę, że dalsza część lekcji poświęcona zostanie analizie osiągnięć najdawniejszych ludzi, które przyczyniły się do zmiany trybu życia z koczowniczego na osiadły. Dzieli uczniów na zespoły, z których każdy otrzymuje zadanie, związane z ułożeniem puzzli i analizą ich ilustracji, przedstawiającej następujące zajęcia: rolnictwo i hodowla, garncarstwo, tkactwo, budowa domów wytop metali oraz przygotowaniem – w tajemnicy przed pozostałymi grupami - scenki pantomimicznej.
Po upływie czasu wyznaczonego na wykonanie zadania (10 - 15 min.) przedstawiciele pięciu zespołów w krótkich scenkach przedstawiają kolejne osiągnięcia najdawniejszych ludzi, a po odgadnięciu ich przez kolegów i koleżanki, wypowiadają się jeszcze, jakie zmiany zaszły w życiu ludzi pierwotnych dzięki opanowaniu, przedstawionych wcześniej w ilustracji ruchowej, umiejętności.

Zakończenie
Po zakończeniu wszystkich prezentacji nauczyciel podsumowuje pracę grup oraz ocenia aktywność zespołów klasowych. Prosi jeszcze o wskazanie najważniejszych, zdaniem uczniów, dokonań człowieka i podkreśla, że rolnictwo oraz hodowla umożliwiły zmianę trybu życia człowieka z koczowniczego na osiadły.
Jako zadanie domowe uczniowie otrzymują do wykonania pozostałe zadania z zeszytu do ćwiczeń. Na koniec, jako ciekawostkę, proponuje chętnym uczniom, by spróbowali za pomocą kamienia zetrzeć na proszek kilka przygotowanych ziaren zboża – tak jak czyniono to w czasach, o których była mowa na lekcji.