Studium przypadku dziecka nadaktywnego

Studium przypadku charakterystyka dziecka nadaktywnego

Wstęp
Dziecko nadpobudliwe stwarza ogromne problemy w grupie. Takie dziecko nie może usiedzieć spokojnie na zajęciach, wierci się, nie kończy rozpoczętej pracy, przeszkadza innym i niejednokrotnie bywa agresywne, impulsywne, łatwo wpada w złość. Zachowania takiego dziecka bywają zagrożeniem dla niego samego i innych. Dziecko nie jest w stanie zapanować nad swoimi emocjami i odruchami. Ze strony dorosłych spotyka się wiecznie z uwagami, nakazami i upomnieniami. Niejednokrotnie jest karane. Czuje się pokrzywdzone i nieszczęśliwe, co ujawnia i wyładowuje często w postaci zachowań agresywnych. Takie dziecko jest utrapieniem dla rodziców i wychowawców. Wielokrotnie załamują ręce, bowiem nie wiedzą jak mogą mu pomóc. Stosując jednak specjalne metody mogą oni łagodzić i niwelować niekorzystne zachowania dzieci. Dziecko nadpobudliwe, gdyby tylko mogło wybierać, nie chciałoby być nadpobudliwe. Każdy bowiem pragnie być chwalonym synem lub córka, grzecznym i zdolnym uczniem oraz lubianym kolegą. Należy podkreślić, iż praca z dzieckiem nadpobudliwym jest trudna, wymaga od nauczyciela dużej wytrwałości i konsekwencji. Stosowanie najistotniejszych zaleceń, uzupełnionych własnymi doświadczeniami każdego nauczyciela, spowoduje, że przejawy nadpobudliwości można stopniowo wyciszyć.
Identyfikacja problemu
X jest pięcioletnim dzieckiem. Po kilkudniowej obserwacji grupy to on stał się dzieckiem, które wybija się na pierwszy plan. Zauważyłam, że X reaguje bardzo impulsywnie i nieadekwatnie do sytuacji. Ma problemy z kontrolowaniem swojego zachowania. Natychmiast chce realizować swoje potrzeby, bez zastanowienia się nad skutkiem działania. W czasie zajęć nie potrafi usiedzieć na miejscu, szybko się rozprasza, nie potrafi na dłużej skupić się na zadaniu. Zapomina poleceń, działa pod wpływem impulsu, wyrywa się do odpowiedzi, zanim pytanie zadam do końca. Nie potrafi poczekać na swoją kolej np. podczas zajęć, wtrąca się i przerywa innym. Ciągle rozmawia i wykonuje drobne, bezcelowe ruchy. Ma trudności w utrzymaniu pozycji siedzącej ( zsuwa się z krzesła) lub odchodzi od stolika. Nie potrafi skupić się na dłuższym słuchaniu (sprawia wrażenie jakby nie był zainteresowany przekazywanymi komunikatami). Niechętnie podejmuje zadania wymagające wysiłku intelektualnego. Szybko przerywa rozpoczętą pracę i przechodzi do wykonywania następnej nie kończąc poprzedniej. X nie budzi zastrzeżeń jeśli chodzi o jego rozwój fizyczny. Jego stan zdrowia oceniam na dobry. Chłopiec jest dobrze odżywiony i odporny na choroby.
Geneza i dynamika zjawiska
Informacje o dziecku zostały zgromadzone za pomocą: wywiadu, diagnozy pedagogicznej, analizy dokumentów i obserwację chłopca w różnych sytuacjach. Dogłębnie analizowałam zgromadzone dokumenty jak i kolejne wywiady.
X mieszka z matką, „wujkiem” i młodszym przyrodnim bratem. Rodzice są rozwiedzeni. W zasadzie wychowaniem X i jego bratem zajmuje się matka Ojciec zabiera syna do siebie tylko w weekendy. Z relacji matki wynika, że to ojciec źle wychowuje syn, ponieważ nadmiernie go rozpieszcza i nie potrafi mu niczego odmówić . Z moich obserwacji wynika, że oboje rodzice nie są konsekwentni w respektowaniu zasad, brakuje im cierpliwości, nie mają spójnego planu wychowania. Rodzice wyrazili chęć współpracy z psychologie. W tym celu skierowałam ich do poradni psychologiczno – pedagogicznej, aby mieć pełniejszy obraz zaistniałej sytuacji.
W pierwszym roku mojej pracy z grupą, a były to wówczas trzylatki widać było już problemy chłopca. X podczas zajęć z całą grupą niechętnie w nich uczestniczył, musiałam go zachęcać, żeby usiadł ze wszystkimi dziećmi w kółeczku. Kiedy już to zrobił, to wiercił się, gadał i mi przerywał. Na moje uwagi, żeby poczekał na swoją kole nie reagował. Robił przy tym dziwne miny czym rozśmieszał inne dzieci. Po zajęciach, kiedy go zapytałam dlaczego tak się zachowywał nie potrafił podać powodu. W czasie zajęć gimnastycznych nie przestrzegał zasad bezpieczeństwa, nie słuchał poleceń nauczyciela w wyniku czego dochodziło do niegroźnych wypadków. Inne dzieci skarżyły się na zachowanie X.
X lubił zajęcia plastyczne, mógł wtedy wykazać się kreatywnością. Jego prace był zawsze ciekawe i starannie wykonane. Potrafi sprawnie wycinać, kreślić szlaczki i lepić z różnych materiałów. Lubił kolorować i rysowa, potrafił poświęcić tym czynnościom dłuższą chwilę. Czynności samoobsługowe wykonywał bez większych zastrzeżeń. X najchętniej bawił się małymi klockami, budował ciekawe budowle, czasem tak go to pochłaniało, że nie reagował na otoczenie. Bawił się sam albo z dwójką wybranych dzieci, z resztą grupy bywało różnie.
Znaczenie problemu
W świetle literatury psychologicznej, pedagogicznej i socjologicznej to rodzina jest podstawową grupą społeczną, która ma zagwarantować dziecku zaspokojenie jego podstawowych potrzeb takich jak: bezpieczeństwo, miłość, status materialny, rozwój intelektualny i fizyczny. W przypadku X rozwód rodziców spowodował, że może niewłaściwe reagowali na przejawy jego nadpobudliwości. Ulegając jego kaprysom i zachciankom utrwalili niewłaściwe formy zachowania. Pozostawili dziecku dużo swobody, zbyt pobłażali, ustępowali, a także byli niekonsekwentni w swoim wychowawczym postępowaniu. Skomplikowane relacje w rodzinie na pewno nie sprzyjają harmonijnemu rozwojowi dziecka i utrudniają proces uczenia się. Środowisko chłopca być może przyczyniło się do nasilenia objawów.
Pozostawienie dziecka bez żadnych działań stwarza realną groźbę, że dziecko pomimo dostatecznych możliwości w zdobywaniu wiadomości pogłębi swoje problemy w nauce i zachowaniu. Pogorszeniu mogą ulec również jego stosunki z rodziną, nauczycielami, a także rówieśnikami.

Prognoza:
- negatywna
W przypadku zaniechania oddziaływań chłopiec może mieć kłopoty w szkole, osiągać będzie wyniki znacznie niższe niż jego możliwości. Uważany będzie za dziecko niewychowane przez co może być odrzucony przez rówieśników. Może to skutkować niskim poczuciem własnej wartości oraz problemami emocjonalnymi, które stopniowo będą narastać. W życiu dorosłym może doświadczyć problemów osobistych i zawodowych.
- pozytywna
W przypadku wdrożenia oddziaływań dziecko nabędzie prawidłowe zachowania społeczne, podwyższeniu ulegnie jego samoocena, nawiąże bliższe relacje z rówieśnikami. Wzrośnie poziom koncentracji uwagi, ulegnie poprawie zachowanie. W szkole, życiu zawodowym i rodzinnym osiągnie wyniki na miarę swoich możliwości.
Propozycje rozwiązań
Cele:
- dalsza współpraca z domem rodzinnym,
- przebadanie dziecka w poradni psychologiczno – pedagogicznej, która wskaże zalecenia do dalszej pracy,
- poprawa zachowania dziecka,
- wzmocnienie koncentracji uwagi.
Zadania:
- W zasadach i dyscyplinie zachować uważną konsekwencję.
- Odzywać się w sposób spokojny i opanowany.
- Dostrzegać i nagradzać wszystkie pozytywne zachowania chłopcu.
- Wyrażać dezaprobatę dla zachowań, a nie dla niego samego.
- Wyznaczyć X zadania, obowiązki i doceniać jego wysiłki nawet jeśli nie są doskonałe.
- Interweniować, gdy ma nastąpić wybuch lub konflikt już wybuchł.
- Być stanowczym i jednocześnie uważnym na potrzeby dziecka.
- Pozwolić na zaspokojenie potrzeb ruchowych i jednocześnie trenować cierpliwość i skupienie.
- Pomagać w zorganizowaniu czasu wolnego.
Wdrożone oddziaływania
Ogromnie ważne w prawidłowym rozwoju dziecka nadpobudliwego jest poprawienie własnej samooceny dlatego starałam się pomóc X odnaleźć dziedzinę w której jest dobry, w której odnosi sukcesy i dobrze sobie radzi. X chwaliłam za pomysłowe budowle z klocków, wyznaczyłam mu rolę dyżurnego od leżaków. Chwaliłam przed wszystkimi dziećmi kiedy szybko posprzątał zabawki i ustawił się w pary. Gdy nie mógł sobie z czymś poradzić, mówiłam „wiem że to potrafisz. Udało ci się to zrobić wcześniej.” Zachęcał go do zabawy ze wszystkimi dziećmi, gdy dochodziła do spięć interweniowałam i spokojnym głosem prosiłam o wyjaśnienie sytuacji.

Efekty oddziaływań
Efektem wdrożonych oddziaływań była poprawa zachowania X w przedszkolu. Dało się zauważyć pierwsze oznaki „postępowania naprawczego” – chłopiec rzadziej mi przerywa podczas zajęć, stara się słuchać i czekać na swoją kolej, sprawniej sprząta zabawki. Samoocena chłopca uległa podwyższeniu. X potrafi lepiej panować nad swoimi emocjami, chociaż nadal ta sfera wymaga pracy.

Wnioski
Należy kontynuować działania zmierzające do korygowania zachowań dziecka. W przedszkolu i w domu organizować zajęcia wymagające dłuższego skupienia. Chwalić jego osiągnięcia, unikać nadmiaru negatywnych bodźców. Praca z X jest procesem długotrwałym, przyniesie dobre rezultaty jeżeli przedszkole, a później szkoła i rodzice będą wspólnie pracować dla dobra dziecka.
Opracowała
mgr Anna Kucharska