Muzyka naszych sąsiadów

Jednym z punktów podstawy programowej muzyki jest poznanie folkloru naszego kraju oraz innych charakterystycznych europejskich regionów. Poniżej przedstawiam materiały, które pomogą w organizacji lekcji o folklorze krajów sąsiadujących z Polską. Do każdego kraju dołączam linki do youtube - to oczywiście moje propozycje, ale wyszukując je, starałam się, aby były to jak najbardziej reprezentacyjne utwory w jak najlepszych wykonaniach. Liczę na to, że moje podpowiedzi zaoszczędzą wam żmudnych poszukiwań.

Litwa.
Litewska muzyka ludowa ma wiele cech wspólnych z muzyką łotewską i fińską. Słuchając pieśni śpiewanych najczęściej przez kobiety, możemy wyczuć, że styl tych melodii powstał bardzo dawno i że mają w sobie coś magicznego. To dlatego, że większość pieśni ma charakter obrzędowy, ale również dlatego, że opierają się na kilku dźwiękach, przeważnie skal modalnych, mają równy, spokojny rytm i tekst dołączony sylabicznie. Dlatego muzyka ta brzmi dla nas jak wypowiadanie zaklęcia... Szczególnie brzmią tak niezwykłe sutartines, czyli specyficzne kanony pochodzące z północno-wschodniej Litwy. Z tańców wyróżniają się korowody obrzędowe oraz tańce związane z pracą, przy czym mężczyźni i kobiety zawsze tańczą osobno. Popularnymi instrumentami są: kankles (strunowy szarpany), skudučiai (fletnia Pana), trimitai (zespół 5 drewnianych trąb) oraz birbine (flet). Posłuchajmy magicznej, litewskiej sutartini.

https://www.youtube.com/watch?v=9kVqipJbsgU

Rosja.
W rosyjskiej kulturze, zwłaszcza muzyce, każdy znajdzie coś co mu się spodoba - jest tak ogromna i różnorodna. Nawet w muzyce ludowej znajdziemy wielogłosowość i bardzo bogatą melodykę. Obcokrajowców zachwyca charakterystyczny element polegający na stopniowym przyspieszaniu tempa. Taki zabieg wzmacnia ekspresję, pobudza i podrywa do tańca. Kto nie wierzy niech sam sprawdzi. Posłuchajcie piosenki o Kalince.

https://www.youtube.com/watch?v=KyS-2QmSmLc

Jednak prawdziwą magią są dla niewtajemniczonych rosyjskie tańce. Taniec mężczyzn charakteryzuje się dziarskością, jowialnością i humorem, żeński natomiast – płynnością i majestatycznością ruchów i lekka kokieterią. Nie sposób uwierzy, że tancerki poruszają się jak zwyczajni ludzie, gdy spogląda się na ich płynięcie po sali, bez najmniejszego drgnięcia sukni.

Rosyjski taniec – Bieriozka
https://www.youtube.com/watch?v=It8Rc3QMIeg

Ukraina.
Z jednej strony akrobatyczne tańce mężczyzn, podkreślające ich sprawność, odwagę, dzielność, z drugiej tęskne i rzewne dumki - pieśni, z towarzyszeniem bandury, liry korbowej, płynące prosto z serca, opowiadające o uczuciach, tęsknotach i pragnieniach, ale także o wojnach i narodowych nieszczęściach - a to tylko czubek dwóch biegunów ukraińskiej muzyki. Pośrodku spotkam jeszcze muzykę bardzo archaiczną, prasłowiańską, wpływy orientalne, ogrom muzyki instrumentalnej, wśród której usłyszymy charakterystyczne cymbały.

Ukraińska dumka z bandurą
https://www.youtube.com/watch?v=3Z-ntdvuvNY
Taniec Kozak
https://www.youtube.com/watch?v=sudbr6NPt-E

Słowacja.
Historia tego skraju sprawiła, że folklor słowacki jest splątaniem wielu elementów pochodzących z różnych krajów. Mamy więc tu wpływy polskie, węgierskie, rumuńskie, cygańskie a nawet niemieckie. Do tego górski region sprzyja rozwijaniu kultury lokalnej, ale nie w obrębie granic kraju, lecz właśnie terenu. Stąd na przykład bliskość muzyki, stroju, języka, tradycji słowackich i polskich w obrębie Tatr i okolic. Najbardziej niezwykłe jest jednak to, że kultura ludowa nie jest w Słowacji traktowana jak zabytek, lez ciągle żywa, obecna na codzień. Na przykład w muzyce folkowej, takiej jak ta:
https://www.youtube.com/watch?v=ZALtzTmPz-E

Czechy...
...i Polka, czyli narodowy taniec czeski. Polka, w tym przypadku oznacza nie dziewczynę z Polski, lecz połowę, a dokładnie połowę obrotu, który pojawia się podczas tańca. Do tego krok podstawowy odstawno-dostawny, ciągłe podskakiwanie i... zadyszka gwarantowana po 3 minutach tańca. A polki trwają nawet kilkanaście, gdyż zwykle są to połączone różne następujące po sobie melodie, bez przerwy i zmiany rytmu.
https://www.youtube.com/watch?v=IHppEQ4Ku58

W polkach zakochali się kompozytorzy, którzy w XIX często pisali je na orkiestrę, stosując podczas balu jako drugi po walcu najpopularniejszy taniec epoki. Jednym z takich kompozytorów był Johann Strauss. Posłuchajcie i popatrzcie przy okazji na wszystkie instrumenty jakie pojawiają się w orkiestrze.
https://www.youtube.com/watch?v=iuONBz7boBc

Na koniec Niemcy. Kraj duży i różnorodny, ale my po raz kolejny zajmiemy się tym co najbardziej charakterystyczne. A znajdziemy to w regionie górskim, dokładnie w Tyrolu, który łączy Niemcy, Austrię i Szwajcarię. Zwłaszcza strój i technika śpiewu stały się symboliczne dla kultury niemiekiej.
Popatrzcie na strój.
https://oshare.pl/8560-thickbox_default/stroj-bawarski-stroj-tyrolski-stroje-na-oktoberfest-461.jpg

Jeżeli chodzi o muzykę, to występuje tu niecodzienny sposób wydobywania dźwięku. Chodzi o jodłowanie, czyli o szybkie przeskakiwanie głosem z rejestru falsetowego (bardzo wysokiego) na piersiowy (czyli niski). To technika tylko dla mężczyzn! kobiety też mogą śpiewać raz wysoko, raz nisko, ale nie wymaga to "przestawienia" strun głosowych (obniżenie krtani) i nagłośni.
Posłuchajcie mistrza jodłowania, w niemieckiej poleczce i bawarskim stroju.
https://www.youtube.com/watch?v=67rc96joOz8