Świat słowem malowany. Czesław Miłosz "Ojciec objaśnia"

Lekcja języka polskiego w klasa VI

Cele lekcji:

Uczeń:
• czyta ze zrozumieniem głośno i cicho;
• omawia obrazy poetyckie ukazane w wierszu
• objaśnia funkcje przenośni
• wskazuje w utworze epitety i porównanie
• charakteryzuje podmiot liryczny
• opowiada o wrażeniach, które wywarł na nim przeczytany utwór
• określa nadawcę i adresata wypowiedzi w wierszu
• wyjaśnia rolę cudzysłowu w utworze
• uczestniczy w rozmowie na zadane tematy
• sporządza notatki
• korzysta z różnych źródeł informacji
• posługuje się zasobami internetowymi
• odczytuje tekst kultury;
• nawiązuje do Biblii;

Metody:
• metody aktywizujące – burza mózgów,
• dyskusja,
• rozmowa kierowana,
• praca z tekstem,
• praca z materiałem multimedialnym z Internetu.

Formy pracy:
indywidualna, zbiorowa.

Środki dydaktyczne:
•wiersz Czesława Miłosza „Ojciec objaśnia”

„Tam, gdzie ten promień równiny dotyka
I cień ucieka, jakby biegł naprawdę,
Warszawa stoi, ze wszech stron odkryta,
Miasto niestare, ale bardzo sławne.

Dalej, gdzie z chmurki wiszą deszczu struny,
Pod pagórkami z akacjowym gajem,
To Praha. Nad nią zamek widać cudny,
Wsparty na górze starym obyczajem.
To, co krainę białą pianą dzieli,
To Alpy. Czarność – to są lasy jodły.
Za nimi, w słońca żółtego kąpieli
Italia leży niby talerz modry.

Z pięknych miast, których wznosi się tam wiele,
Rzym rozpoznacie, chrześcijaństwa stolicę,
Po tych okrągłych dachach na kościele,
Czyli świętego Piotra bazylice.

A tam, na północ, za morską zatoką,
Gdzie mgły niebieskiej chwieje się równina,
Paryż chce wieży towarzyszyć krokom
I stado mostów ponad rzeką wspina.

I inne miasta Paryżowi wtórzą
Szkłem ozdobione, okute żelazem.
Ale na dzisiaj byłoby za dużo.
Resztę opowiem kiedyś innym razem”.

•Obraz: Zygmunt Menkes, Ojciec i syn, ok. 1934 r
• fotografie z Internetu, np.: mapa świata, Polski, Krakowa, Pragi, Rzymu, Paryża, portret Czesława Miłosza
• „Biblia” (online), a dokładnie Ewangelia Jana 15,15
Już was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co czyni pan jego, ale nazwałem was przyjaciółmi, albowiem oznajmiłem wam wszystko, co usłyszałem od Ojca mego.
• źródło Internet, np.:
https://kulturadostepna.pl/on-line/wirtualne-muzea
https://epodreczniki.pl/a/ojciec-objasnia/D1CpeFJ3d
https://krakowairport.pl/blog/zakochaj-sie-we-francji/
https://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=354
https://www.youtube.com/watch?v=jEq5DSekN84

Przebieg lekcji

1. Wprowadzenie i nawiązanie do poprzedniej lekcji.
a) W jaki sposób można odkrywać świat? Co to znaczy podróżować placem po mapie?
Ćwiczenie – Rozpoznaj miejsca ze zdjęć. Na jakich kontynentach leżą? (Uczniowie oglądają zdjęcia, np. miast pokazywane przez nauczyciela).

2. Nauczyciel wprowadza uczniów do tekstu poetyckiego poprzez krótką notatkę biograficzną o autorze wiersza – Czesławie Miłoszu.

3.Odczytanie tekstu przez uczniów i z odtworzenia audio (uczestnicy zajęć w trakcie słuchania patrzą na tekst).

4.Rozmowa kierowana i praca z tekstem literackim. Podczas analizy tekstu nauczyciel pyta uczniów:
a) Pytania do zastanowienia i odpowiedzi:
- Kto opisuje Europę w wierszu Czesława Miłosza?
- Gdzie w wierszu znajduje się cudzysłów? O czym świadczy?
- Do kogo zwraca się osoba mówiąca w wierszu?
- Jaką wiedzę o świecie ma tytułowy ojciec?
- Jakie uczucia przeżywa Ojciec z wiersza?
- O jakich miejscach i w jaki sposób opowiada podmiot mówiący?

b) Opisz jak wyglądają miejsca opisane w wierszu, możesz posłużyć się także cytatem, np.
Warszawa - miasto stare, sławne, "stoi ze wszech stron odkryta"
Alpy - ....................
Rzym - ............
Paryż - ............
Praha (Praga) - ..........

c) Do określeń z wiersza uczeń może dopisać teraz słownictwo na podstawie swoich doświadczeń z podróży, np.
Paryż -
Włochy -
W ten sposób porównuje doświadczenia, wzbogaca słownictwo, zauważa różnicę pomiędzy wypowiedzią poetycką a realistycznym opisem, polszczyzną powszechną.

d) Co to znaczy objaśniać? Uczniowie podają znaczenie słowa, można także skorzystać ze Słownika języka polskiego.
W jaki sposób definicja słowa nawiązuje do tytułu wiersza? Uczniowie dalej tłumaczą znaczenie tytułu wiersza.
Wyjaśniają, jaka podróż została opisana w wierszu.

Uczniowie odpowiadają ustnie i pisemnie na zadane pytania, odszukują odpowiednie fragmenty tekstu poetyckiego. W trakcie pracy na ekranie wyświetlane są potrzebne multimedialne treści.

5. Uczniowie wyszukują z wiersza i zapisują środki poetyckie:

Epitety - ...................
Porównanie - .................
Przenośnie - ...............
Rymy - ..................
Zdrobnienia - ...........

6. Uczniowie interpretują obraz: Zygmunt Menkes, Ojciec i syn, ok. 1934 r.
Czy twoim zdaniem – obraz ten mógłby być wykorzystany jako ilustracja do wiersza Czesława Miłosza Ojciec objaśnia?

7. Jaki związek zauważasz pomiędzy fragm. Ewangelii Jana J 15,15 a wierszem Czesława Miłosza?
Podczas lekcji realizowana była ścieżka edukacji chrześcijańskiej.

8. Podsumowanie lekcji – wypowiedzi uczniów (odpowiedzi na pytania, np. Jakie treści z lekcji zapamiętałeś?)

9. Nauczyciele zadaje i tłumaczy uczniom pracę domową:
Objaśnij wybranej osobie dowolne pojęcie, zjawisko (np. przyrodnicze, społeczne). Zrób to w ciekawy sposób. Możesz wykorzystać środki poetyckie.