Bajkoterapia w procesie rewalidacji dziecka ze spektrum autyzmu

Bajkoterapia w procesie rewalidacji

W poprzednim rozdziale starałam się przybliżyć problematykę autyzmu, jego pojęcia oraz objawy. W następnej kolejności pragnę przedstawić bajkoterepie jako jedna wśród wielu metod wykorzystywanych w procesie rewalidacji i terapii pedagogicznej dzieci z autyzmem. Rozdział ten zacznę od wyjaśnienia pojęcia rewalidacji i terapii pedagogicznej.
Rewalidacja (z łac. validus –silny, sprawny, re- powtórnie) jest to ciąg zabiegów dydaktycznych, wychowawczych, leczniczych. Jej celem jest jak najlepsze przystosowanie jednostki niepełnosprawnej do życia społecznego. Jest to zaspokajanie potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych jednostki, aby umożliwić jej wszechstronny rozwój – na miarę jej możliwości.
Inaczej mówiąc rewalidację można określić, jako wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju.
Z kolei terapia pedagogiczna jest „oddziaływaniem za pomocą środków pedagogicznych(wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i przejawy trudności dziecka. Ma na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych, jak i korygowanie niewłaściwych postaw i nawyków.”
Nauczyciele wspomagający, terapeuci oraz rodzice skupiają się na tym aby rozwój dziecka ze spektrum autyzmu przebiegał jak możliwie prawidłowo, zgodnie z możliwościami dziecka. Poszukują wciąż nowych sposobów pomocy i usprawniania aby przystosować dziecko z zaburzeniami do życia i funkcjonowania w społeczeństwie. Jednym z takich sposobów jest metoda biblioterapii, która daje dzieciom możliwość wszechstronnego rozwoju, kształtuje odpowiednie postawy i umiejętności. Bajkoterapia zakłada wykorzystanie w pracy rewalidacyjnej książek i innych materiałów czytelniczych za pomocą których wywołamy zmianę niewłaściwego zachowania. Znaczenie baśni i bajek w terapii odkrył Bruno Bettelheim, który głosił pogląd iż są one kluczem do poznania psychiki człowieka i oddziaływają z następujących powodów:
- oswajają z sytuacją zagrożenia, dają poczucie kontroli poprzez wielokrotne powtarzanie,
- pozwalają na kompensacje niezaspokojonych potrzeb oraz obniżenie napięcia,
- kształtują wyobraźnie oraz marzenia i rozwijają myślenie w sytuacjach życiowych,
- budują nadzieje i pozytywne myślenie, dają siłę do działania.
Poprzez czytanie i opowiadanie bajek i baśni zachęcamy dziecko aby w „ toku opowieści utożsamiało się z kolejna bohaterką, nie tylko budzą się nadzieje na przyszłość , ale dowiadujemy ono także, ze jeśli rozwinie swoją inteligencje zwycięży nawet najsilniejszego przeciwnika.(...) Baśń Trzy małe świnki nadaje kierunek myślom dziecka o własnym rozwoju, nie przekazuje mu jednak żadnych w tym zakresie i pozwalając dziecku wysnuć własne wnioski. Jedynie tego rodzaju proces przyczynia się do osiągniecia prawdziwej dojrzałości.”
W procesie rewalidacji bajka i baśń stosowane są zamiennię choć różnią się treścią i formą pedagodzy skupiają się głownie na ich przydatności w przebiegu rewalidacji.
Baśnie i bajki są również częścią metody biblioterapii która wykorzystuje literaturę w sytuacjach stresu, w zaburzeniach nastroju, osobowości oraz w celu stymulacji rozwoju i poprawy jakości życia.
Specjalnego typu bajkami są bajki terapeutyczne, które pisane są w celach terapeutycznych i dotyczą zagadnień i problemów istotnych dla dzieci z trudnościami , przewlekle chorych, o zaburzonej ocenie, z poczuciem osamotnienia, inności od innych. Bajka terapeutyczna według M. Molickiej „ mówi o trudnej sytuacji emocjonalnej w kontekście społecznym, ilustruje różne sposoby myślenia(...)Interpretacja zawarta w bajce zapewnia ochronę poczucia własnej wartości bohatera, nie odnosi się bezpośrednio do problemów – ono samo odkrywa treści ważne dla siebie.(...) Ich cecha charakterystyczną jest także to , że problemy rozwiązane są w sposób możliwy w świecie realnym dziecka a nie za pomocą czarodziejskich różdżek czy magicznych sposobów.” Bajki terapeutyczne stosuje się u dzieci w wieku od 4 do 9 lat i zawierają wzory zachowania i postepowania w społeczeństwie jednocześnie nie zawierają morału oraz magii, dziecko dla którego jest przeznaczana bajka samo wyszukuje z niej potrzebne mu wartości.
M. Molicka w swojej książce pt. „Bajko-terapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii.” pisze o znaczeniu i celach bajki jako metodzie w procesie terapii dziecięcych lęków, wymienia zalety bajek i baśni oraz ich terapeutyczne odziaływanie. Autorka wymienia role literatury poprzez:
- kontrole bodźców wyzwalających zachowania, prowadzi do twardziej świadomego kierowania sobą, poczucia kontroli nad sytuacją ;
- wzbogacenie indywidualnych doświadczeń ;
- wzory osobowe dzięki którym dziecko uczy się jakie cele wybierać i jak je realizować, wybiera te które są zgodne z jego potrzebami;
- obrazuje wachlarz możliwych sposobów radzenia sobie z sytuacja problemową, wzmacnia poczucie własnej wartości , zmienia sposób myślenia, uczy wzmacniania swoich mocnych stron, aje wsparcie i akceptacje siebie;
- pomaga przezwyciężać lęki, relaksuje, kompensuje niedostatki emocjonalne oraz buduje zasoby osobiste oferuje nowe wzory zachowania, oddziałuje na mechanizmy psychologiczne.
„Ze względu na opisane efekty, bajkoterapia ma bardzo szerokie zastosowanie. Jest wykorzystywana podczas działań o charakterze profilaktycznym, psychoedukacyjnym, relaksacyjnym, rozrywkowym, wychowawczym, psychoterapeutycznym, wspomagającym rozwój dziecka.”
Można by jeszcze długo wymieniać role bajek i baśni, które poprzez swoje zalety maja ogromny wpływ w procesie rewalidacji dziecka autystycznego.
Podsumowując metoda bajkoterapii wpływa na dziecko prowadząc do naśladownictwa, identyfikacji, eliminuje negatywne emocje, spełniając istotą role w terapii dziecka ze spektrum artyzmu.