Wzajemne oddziaływania ciał - scenariusz lekcji

Scenariusz lekcji z fizyki

Temat: Wzajemne oddziaływanie ciał. Budowa krystaliczna soli kuchennej.
Klasa: 8
Dział: O elektryczności statycznej.
Czas trwania: 45 minut
Cele kształcenia – wymagania ogólne
Uczeń:
I. Wykorzystuje wielkości fizyczne do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.
II. Przeprowadza doświadczenie i wyciąga wnioski z otrzymanych wyników. III. Wskazuje w otaczającej rzeczywistości przykłady zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych.
IV. Posługuje się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe. Podstawa programowa
Uczeń:
(1.10) opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona.
(4.1) opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów.
(4.2) opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych.
(8.1) opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny.
(8.2) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia.
(9.6) demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych;

Cele lekcji:
Uczeń wie:
A - Wymienia i rozróżnia rodzaje oddziaływań (mechaniczne, grawitacyjne,
elektrostatyczne, magnetyczne).
- wymienia i rozróżnia skutki oddziaływań (statyczne i dynamiczne).
B - wyjaśnia, na czym polega wzajemność oddziaływań.
- wykazuje doświadczalnie (demonstruje) wzajemność oddziaływań.
Uczeń potrafi:
C - podaje przykłady oddziaływań i ich skutków w życiu codziennym.
- rozróżnia oddziaływania bezpośrednie i na odległość.
- przewiduje skutki różnego rodzaju oddziaływań.
D - bada doświadczalnie wzajemność i skutki różnych rodzajów oddziaływań.
opisuje przebieg i wynik doświadczenia (badanie skutków oddziaływań), wykonuje
schematyczne rysunki obrazujące układ doświadczalny.

Metody pracy:
- pokaz
- obserwacja
- doświadczenia
- pogadanka

Formy pracy:
- indywidualna,
- zbiorowa (z całą klasą),

Materiały i środki dydaktyczne:
- baloniki
- magnesy
- piłeczki
- sprężynki
- plastelina
Tok lekcji
Faza wstępna: 5 minut
• Czynności organizacyjne;
• Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie z ostatniej lekcji na czym polega elektryzowanie ciał oraz podanie jednostki ładunku elektrycznego.
• Uczniowie odpowiadają, że elektryzowanie ciał polega na przejściu elektronów
z jednego ciała do drugiego. Ciało, które traci elektrony, elektryzuje się dodatnio, a to, które zyskuje – ujemnie. Jednostką ładunku jest 1 kulomb (1 C).
• nauczyciel podaje temat i cele lekcji,

Faza realizacyjna: 35 minut
• Nauczyciel przeprowadza pokaz czterech rodzajów oddziaływań: elektrostatycznego (pocieranie włosów balonem), magnetycznego (przyciąganie
i odpychanie dwóch magnesów), grawitacyjnego (upuszczenie piłeczki) i mechanicznego (rozciąganie sprężynki, ugniatanie plasteliny).
• Nauczyciel wyjaśnia mechanizm prezentowanych oddziaływań:
Elektrostatyczne - Ciało może być naładowane elektrycznie: dodatnio lub ujemnie. Ładunki jednoimienne się odpychają a różnoimienne przyciągają.
Magnetyczne - Odbywają się za pośrednictwem pola magnetycznego. Linie pola magnetycznego wychodzą z bieguna północnego i wchodzą do południowego. Przeciwnie bieguny magnesu się przyciągają, a jednakowe odpychają.
Grawitacyjne – wszystkie obiekty posiadające masę oddziałują na siebie, wzajemnie przyciągając się.
Mechaniczne - Oddziaływanie poprzez zetknięcie, zderzenie ciał.
• Nauczyciel przeprowadza pogadankę na temat oddziaływań. Podkreśla,
że „oddziaływanie” to jedno z podstawowych pojęć fizyki. Omawia budowę krystaliczną soli kuchennej (monokryształ, oddziaływania sił międzycząsteczkowych).
• Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i poleca wykonać zademonstrowane wcześniej doświadczenia.
• Uczniowie wykonują zademonstrowane doświadczenia, opisują je w zeszytach
i wykonują schematyczne rysunki układów doświadczalnych. Zapisują obserwacje:
- skutkiem oddziaływań między balonem a włosami jest ruch włosów;
- skutkiem oddziaływań mechanicznych jest odkształcenie sprężynki (nietrwałe)
i plasteliny (trwałe);
- oddziaływanie grawitacyjne powoduje ruch ciała – spadanie
- magnesy przyciągają się lub odpychają w zależności od ustawienia ich biegunów.
• Uczniowie podają przykłady oddziaływań z życia codziennego.
• Nauczyciel wyjaśnia różnice między skutkami dynamicznymi a statycznymi (Skutki dynamiczne dotyczą zmiany prędkości lub zmiany kierunku poruszania się ciała. Skutki statyczne dotyczą zmiany kształtu ciała (odkształceń).
• Nauczyciel wyjaśnia różnice między odkształceniami trwałymi a odkształceniami nietrwałymi.
• Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na wzajemność oddziaływań (w oddziaływaniu zawsze biorą udział przynajmniej dwa ciała).
• Uczniowie wymyślają (i wykonują) proste przykłady doświadczeń pokazujących wzajemność oddziaływań.

Podsumowanie lekcji, ewaluacja:
• uczniowie wykonują polecenia nauczyciela:
- Wymień znane Ci rodzaje oddziaływań.
- Opisz możliwe skutki oddziaływań.
- Wyjaśnij, co to znaczy, że wszystkie oddziaływania są wzajemne.
• nauczyciel ocenia pracę uczniów i wstawia oceny.