Program profilaktyki logopedycznej

PROGRAM PROFILAKTYKI LOGOPEDYCZNEJ W PRZEDSZKOLU PRYWATNYM JACEK I AGATKA

Mowa ma wpływ na całokształt rozwoju dziecka, zwłaszcza na jego powodzenie w nauce szkolnej. Jest atutem w nawiązywaniu kontaktów społecznych, w precyzyjnym komunikowaniu swoich poglądów, myśli, potrzeb, stanowi narzędzie zdobywania informacji. Zatem niezbędne jest aby mowa dziecka była prawidłowo rozwinięta. Powstawanie dźwięków mowy jest bardzo złożonym procesem fizjologicznym, angażującym kilka układów anatomicznych, przede wszystkim zaś: układ oddechowy, fonacyjny i artykulacyjny.
Program jest skierowany do dzieci najmłodszych, rozpoczynających edukację w przedszkolu, oraz ich rodziców, którzy są niezbędnym ogniwem zapewniającym skuteczność całego procesu terapii logopedycznej. Określa sposoby realizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla dziecka z potrzebami logopedycznymi – pomoc będzie udzielana poprzez stymulację, terapię oraz reedukację logopedyczną.
Wspomaganie rozwoju mowy dziecka to aktywność pedagogów i rodziców polegająca na świadomym organizowaniu zabawy z dziećmi służącej rozwijaniu umiejętności językowego porozumiewania się.
Rodzice i wychowawcy powinni wiedzieć jak przebiega prawidłowy rozwój mowy dziecka, kiedy pojawiają się poszczególne głoski, aby umiejętnie kierować tym rozwojem. Bez tej wiedzy nie można prawidłowo ingerować w rozwój mowy dziecka, nie można mu pomóc. Można natomiast mu zaszkodzić wymagając od niego tego, czemu nie może sprostać, lub zaniedbując rozwój mowy, przeoczając lub lekceważąc niepokojące sygnały.
Rozwój mowy dziecka przebiega w czterech etapach:
1) Okres melodii (wiek: 0;0 - 1;0);
2) Okres wyrazu (wiek: 1; 0 - 2;0);
3) Okres zdania (wiek: 2;0 - 3;0);
4) Okres swoistej mowy dziecięcej (wiek: 3;0 - 7;0)

Dzieci przedszkolne znajdują się w okresie swoistej mowy dziecięcej. Trzylatek powinien porozumiewać się z otoczeniem za pomocą zdań, a jego zasób głoskowy powinien obejmować:
- wszystkie samogłoski;
- następujące spółgłoski: p, p', b, b', m, ł, f, f', w, w', t, d, n, l, l', ś, ź, ń, j, k, k', g, g', ch, ch'.
W następnej kolejności dziecko uczy się wymawiać pozostałe głoski:
- w wieku 3 - 4 lat: s, z, c, dz;
- w wieku 4 - 5 lat: sz, ż, cz, dź oraz r.
Rozwój mowy przebiega w sposób indywidualny, u jednych dzieci szybciej, i te dzieci zaczynają mówić wcześniej, u innych wolniej, co przejawia się późniejszymi początkami mowy i wolniejszym przyswajaniem sobie trudniejszych głosek. Niejednakowa jest też kolejność pojawiania się poszczególnych głosek w rozwoju mowy. Stosowanie przez dzieci pod koniec edukacji przedszkolnej wyraźnej i wyrazistej formy dźwiękowej, prawidłowych konstrukcji gramatycznych oraz odpowiedniego słownictwa stanowi jeden z elementów gotowości szkolnej.
Postęp rozwoju mowy i wymowy dziecka zależy od zaangażowania osób dorosłych. Współdziałanie logopedy, nauczycieli i rodziców dziecka jest warunkiem skutecznej profilaktyki logopedycznej.

CELE I ZAŁOŻENIA PROGRAMU
Cel główny
Stymulowanie rozwoju językowego dzieci rozpoczynających edukację przedszkolną oraz zapobieganie powstawaniu zaburzeń mowy.
Założeniem programu jest realizacja zadań w 3 obszarach:
 profilaktyka logopedyczna dzieci w wieku przedszkolnym w zakresie dostępu do wczesnej diagnozy i terapii logopedycznej;
 zaangażowanie rodziców do świadomej współpracy nad rozwojem dzieci i kształtowaniem ich prawidłowej wymowy;
 wspomaganie prawidłowego rozwoju mowy dziecka i trwałe jej usprawnianie przez nauczycielki przedszkola.
Zadania realizowane przez logopedę:
• wczesna diagnoza logopedyczna, określenie zaburzeń mowy;
• wczesne podjęcie działań korygujących wobec dzieci przejawiających określone dysfunkcje w obrębie narządu żucia i aparatu oddechowego;
• nawiązanie współpracy z rodzicami;
• objęcie systematyczną terapią logopedyczną dzieci wymagających pomocy w zakresie stwierdzonych zaburzeń i wad wymowy;
• usprawnianie procesu komunikacji językowej;
• integracja dzieci w trakcie logopedycznych zajęć grupowych;
• wyrównywanie szans edukacyjnych dziecka;
• wzmacnianie wiary we własne możliwości, rozwijanie samoakceptacji i kształtowanie pozytywnej samooceny;
Zadania realizowane przez rodziców:
• podjęcie współpracy z logopedą;
• systematyczne utrwalanie z dzieckiem w domu zawartego w zeszycie materiału logopedycznego;
• motywowanie do systematycznych zabaw i ćwiczeń z dzieckiem w domu;
• konsultacje z logopedą bądź uczestniczenie w zajęciach logopedycznych swojego dziecka w celu uzyskania instruktażu do zabaw i ćwiczeń z dzieckiem;
• wzmacnianie pozytywnych relacji rodzic – dziecko;
• podejmowanie działań profilaktyczno – stymulujących rozwój mowy ich dziecka;
• wzbogacanie swojej wiedzy z zakresu profilaktyki zaburzeń artykulacyjnych;
• konsultacje specjalistyczne: foniatra, laryngolog, ortodonta.
Zadania realizowane przez nauczyciela:
• podejmowanie działań mających na celu usprawnianie aparatu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego;
• dokonywanie pogłębionej diagnozy pedagogicznej dzieci z wybranymi deficytami
rozwojowymi i planowanie z nimi pracy;
• uwzględnianie indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka podczas prowadzonych zajęć;
• poszerzanie wiedzy na temat rozwoju mowy dzieci w wieku przedszkolnym, przyczyn występujących nieprawidłowości oraz o metodach i technikach wspomagających prawidłowy rozwój;
• zaangażowanie w utrwalanie postępów dziecka;
• współpraca nauczycieli, logopedy, rodziców i specjalistów w zakresie ujednolicenia oddziaływań terapeutycznych ukierunkowanych na dziecko.
Cele szczegółowe
1. Rozumienie mowy
Dziecko:
• różnicuje i wskazuje znane przedmioty – zabawki
(np. miś, auto, traktor, kotek, lala, itp.)
• różnicuje, porównuje i wskazuje czynności z codziennego życia (np. idzie, biegnie, śpi, pije, je, śmieje się, płacze)
• różnicuje, porównuje i wskazuje części zabawek, ciała zwierząt, itp.
(np. oko, nos, ucho, brzuszek, rączka, koło, okno, światełko)
• różnicuje, porównuje i wskazuje położenie przedmiotów
(np. na stole, pod stołem, w koszyku, za drzewem, przed drzewem)
• różnicuje, porównuje i wskazuje wielkości, długości, szerokości, ilości, szybkości przedmiotów (np. mały/duży, mało/dużo, szybko/ wolno, wysoko/ nisko)
• różnicuje, porównuje i wskazuje stany emocjonalne, kolory
(np. mały/duży, biały/czarny, niebieski/zielony; smutny/wesoły, zdziwiony/ zmartwiony, gruby/chudy)
• różnicuje, porównuje i klasyfikuje przedmioty ze względu na wielkość, smak, cechy wyglądu zewnętrznego (np. małe – duże, słodkie – kwaśne, gorące – zimne, mokre – suche, czyste – brudne, jasne – ciemne, młody – stary, wysoki – niski, gruby – chudy)
2. Mowa ekspresywna (semantyka i gramatyka)
Dziecko:
• nazywa osoby i przedmioty z najbliższego otoczenia dziecka
(np. kot, ptak, pies, lalka, miś)
• nazywa proste czynności znane z codziennego życia
(np. pije, biegnie, lata, siedzi)
• różnicuje i nazywa części ciała osób, zwierząt, elementów składowych zabawek i znanych przedmiotów
• różnicuje, porównuje i nazywa osoby i przedmioty oraz czynności przez nie wykonywane
• wypowiada się na bliskie mu tematy
• różnicuje, porównuje i nazywa cechy zewnętrznego wyglądu
• poszerza słownik czynny przez wyszukiwanie rymów, synonimów, antonimów, itp.
• rozwija mowę i poszerza zasób pojęć ogólnych z przyswajaniem odpowiednich określeń
• wypowiada się na temat ilustracji
• wyodrębnia elementy akcji, wiąże przyczynę i skutek
• układa i opowiada historyjki obrazkowe
• rozwija umiejętność poprawnego formułowania wypowiedzi
• wyrabia umiejętność prawidłowego budowania zdań i posługuje się nimi
w mowie wiązanej (np. układanie zdań z podanymi wyrazami)
3. Artykulacja, słuch fonematyczny /analiza i synteza słuchowa wyrazu
Dziecko:
• naśladuje odgłosy znane z codziennego życia, np. pociąg (fu- fu- fu), wiatr (wwy- wwy- wwy)
• rozwija słuch poprzez wskazywanie źródła danego odgłosu
(np. łączenie dźwięku z obrazkiem lub zabawką: klakson – auto)
• powtarza usłyszane sylaby (np. ba- pa, fy- wy, ta- da, oko- ogo, się- zie)
• nazywa przedmioty na materiale obrazkowym
• rozwija mowę i słuchu fonematyczny przez różnicowanie i wskazywanie słów jednakowych i podobnie brzmiących
• rozwija płynność mowy /np. przez powtarzanie zwrotów, zdań i fragmentów wierszyków/
4. Sprawność aparatu artykulacyjnego i płynność mówienia
Dziecko:
Rozwija sprawności warg:
- uśmiech - dziubek,
- parskanie,
- cmokanie,
- nadymanie policzków,
- wyszczerzanie zębów – zwieranie i chowanie warg (lew – małpa)
Rozwija sprawności języka przez:
- wysuwanie i chowanie języka,
- unoszenie języka do nosa,
- kierowanie na brodę,
- kląskanie (koń),
- oblizywanie warg,
- grot (język wysunięty z ust – nie opiera się o zęby),
- naprzemienne dotykanie czubkiem języka górnych jedynek i górnych dziąseł
5. Sprawność funkcji oddechowo – połykowych, fonacji
Dziecko:
• rozwija umiejętność prawidłowego oddychania,
• rozwija umiejętność prawidłowego połykania,
• rozwija umiejętność panowania nad emisją głosu
Cele realizowane będą w korelacji z planem rocznym i planami miesięcznymi w formie zabaw i ćwiczeń.
Realizacja programu ma doprowadzić do osiągnięcia przez wszystkie dzieci w przedszkolu :
• sprawności strony artykulacyjnej, gramatycznej, leksykalnej mowy,
• umiejętności sprawnego komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi z bliższego i dalszego środowiska wychowawczego,
• umiejętności komunikowania o swoich potrzebach , stanach emocjonalnych
Osoby uczestniczące w realizacji programu
• Nauczyciel przedszkolny, mający wiedzę z podstaw logopedii, z zakresu psychologii rozwojowej i klinicznej, pedagogiki, znający dynamikę rozwoju mowy i myślenia dzieci. Nauczyciel jest ogniwem pośrednim między logopedą i innymi specjalistami a środowiskiem dziecka – rodzicami i innymi nauczycielami.
• Koordynatorem działań diagnostycznych i programu stymulowania rozwoju dziecka w grupach przedszkolnych jest logopeda.

ETAPY REALIZACJI PROGRAMU
1. Przeprowadzenie diagnozy logopedycznej dzieci uczestniczących w programie, wywiadów z rodzicami oraz obserwacji dzieci.
2. Instruktaż dla rodziców. Rodzice poznają ogólne zagadnienia profilaktyki logopedycznej i konsekwencje zaniedbań. Zapoznanie rodziców z wynikami przeprowadzonych badań i wskazanie właściwego postępowania terapeutycznego.
3. Organizowanie zajęć logorytmicznych w grupach dzieci najmłodszych, rozwijających mowę i słuch, wyrabiających poczucie rytmu i stymulujących werbalnie.
4. Dokonanie ewaluacji, polegającej na przeprowadzeniu powtórnych badań logopedycznych wśród dzieci, wśród których występowały nieprawidłowości związane z rozwojem mowy.

W załączniku zestawy ćwiczeń
OPRACOWAŁA:
Ewa Usza