Dziecko między 2,5 a 6 rokiem życia w świetle metody M. Montessori

Okres między 2,5 a 6 rokiem życia można nazwać średnim dzieciństwem. Jest to okres dużego rozwoju w zakresie sprawności fizycznej i motorycznej, myślenia wyobrażeniowego oraz orientacji przestrzennej. Zmianie ulegają kontakty dziecka z rówieśnikami. Rozwój obejmuje zarówno płaszczyznę społeczną, emocjonalną jak i intelektualną. Rozwija się też układ nerwowy. Wszystkie te zmiany bazują na wcześniej wykształconych funkcjach bowiem zmiany w organizmie dziecka mają charakter progresywny. „Każda faza rozwoju przechodzi przez kolejne etapy” . W oparciu o własne doświadczenia i wiedzę zaczerpniętą z literatury pedagogiczno –psychologicznej przedstawię charakterystykę wieku przedszkolnego
Rozwój fizyczny
Sylwetka dziecka w tym okresie wyraźnie ulega zmianie. Dziecko szybko rośnie i przybywa na wadze. W ciągu roku wzrost może ulec zmianie nawet o 5- 7 centymetrów. Okres średniego dzieciństwa jest istotnym momentem dla rozwoju i stabilizacji kośćca dziecka. Początkowo jest on wrażliwy i giętki, a tym samym podatny na wszelkiego rodzaju zniekształcenia. Wyostrzają się również wady postawy. Pod koniec średniego okresu dzieciństwa zauważa się wzmocnienie kośćca dziecka.
Z mojego punktu widzenia, okres średniego dzieciństwa charakteryzuje się również dużą potrzebą ruchu. Obserwuje się u dziecka coraz więcej chęci do maszerowania, biegania, skakania, chodzenia, wspinania się na różne przedmioty, pokonywania różnych przeszkód. Jednakże ruchy dziecka trzy i czteroletniego nie są jeszcze w pełni skoordynowane. Dużo w nich chwiejności i niepewności Dopiero około piątego roku życia następuje intensywna stabilizacja ruchów. Wówczas nabierają one płynności i harmonii. Kształtują się także funkcje motoryczne, które pozwalają dziecku na sprawniejsze wykonywanie różnych czynności manipulacyjnych. Osiąga precyzyjność i dokładność ruchów palców, dłoni, stóp. Dzięki temu dziecko zaczyna się interesować takimi zajęciami, które wymagają od niego owej precyzyjności(np. przyszywanie guzików). Sześciolatki usprawniają nabyte w tym okresie funkcje motoryczne, tak więc ich bieganie staje się bardziej harmonijne, elastyczne i szybsze. Skoki bardziej dynamiczne i zdecydowane. Paluszki u rączek jeszcze bardziej zdolne do precyzyjnych ruchów. W metodzie Montessori możemy odnaleźć mnóstwo pomocy, które rozwijają właśnie małą motorykę. I to usprawnianie czynności manipulacyjnych dzieje się niejako na oczach nauczyciela, który poprzez obserwację może dostrzec przechodzenie dziecka od pomocy z przesypywaniem do przelewania wody. Gdy dziecko wyćwiczy ruchy nadgarstka i nie rozsypuje już grochu to z całą pewnością może przejść do przelewania wody.
Metoda Montessori jak żadna inna dostarcza wiele możliwości zaspokajania potrzeby ruchu. Praca z pomocami wymusza niejako konieczność wielokrotnego poruszania się po sali, przynoszenia wszystkich elementów potrzebnych np. do ułożenia różowej wieży. Skoro każdy element różowej wieży musi być przyniesiony oddzielnie, to Amelia w przedszkolu Modrzewiowa musi przejść dziesięć razy długość Sali, by przynieść wszystkie elementy do prawidłowego wykonania zadania. Do tego trzeba doliczyć jeszcze rozłożenie dywanika i sprzątnięcie różowej wieży z powrotem na miejsce. Metoda Montessori to doskonałe połączenie nieustannego ruchu i nauki.
Rozwój psychiczny i umysłowy
Okres między 2,5 a 6 rokiem życia to charakteryzuje się cechuje bardzo dużym rozwojem funkcji psychicznych. Dziecko wieku 2,5- 3 lat postrzega i odbiera świat całościowo w sposób ogólnikowy. Wyróżnia już cechy, nie wartościuje natomiast i ma kłopot w odróżnieniu tych istotnych od mało ważnych. Obserwując sytuacje nazywa osoby, przedmioty, proste czynności. Jest w stanie rozróżniać wielkości, nazywać pojęcia, układać obraz z niewielu elementów. Dzieci w tym wieku posiadają chłonność wiedzy i pęd do poznawania. W sposób nieświadomy przyswajają elementy wiedzy. Uwielbiają doświadczenia i eksperymenty, dlatego widowiskowe otoczenie je porusza. Dziecko w okres przedszkolny wchodzi z bagażem nieuporządkowanych obserwacji i informacji. Całą wiedzę zdobyło "mimo woli", dzięki postrzeganiu mimowolnym. Maria Montessori nazywa ten okres nieświadomym chłonnym umysłem. Najwięcej jednak korzyści wypływa, gdy maluch sprawdzi wszystko osobiście, będzie doświadczało, eksperymentowało. Dlatego najchętniej pomocami z działu sensorycznego zajmują się 2,5- 3 latki. Należy zatem dostarczać dzieciom coraz to nowych bodźców, aby stymulować jego potrzeby poznawcze, a następnie pomagać uporządkować wiedzę. Nową cechą myślenia staje się umiejętność wysuwania wniosków z uprzednich doświadczeń, pojawia się zdolność przewidywania. Oczywiście dziecko najlepiej zrozumie i pamięta doświadczenia o silnym zabarwieniu emocjonalnym – zarówno pozytywnym i negatywnym. W dalszym etapie rozwoju występują już formy myślenia słowno- logicznego. Dziecko samo stawia przed sobą problemy. Rodzicom nieustannie dźwięczą w uszach pytania: a dlaczego? a po co? a jak? Te powtarzające się pytania stanowią tworzywo do konstrukcji logicznych jego wiedzy. W okresie przedszkolnym coraz wyraźniej wydłuża się czas, w którym dziecko pamięta swoje przeżycia i konkretne obrazy fotograficzne związane z tymi przeżyciami, zwiększa się także pojemność jego pamięci. Charakterystyczne jest to , że u małego dziecka pamięć znacznie lepiej funkcjonuje w połączeniu z działaniem, ruchem. Dlatego w wychowaniu przedszkolnym przywiązuje się tak ogromną wagę do wszelkiego typu zabaw ruchowych. Podobnie jak człowiek dorosły, tak i dziecko lepiej zapamiętuje te treści, które są ze sobą połączone w logiczną całość.
Zaobserwowałam że, trzy i czterolatki są dziećmi mocno skoncentrowanymi na sobie samych. Lubią gdy inni zwracają na nich uwagę, lubią być w centrum. Chcą być podziwiane i doceniane. Trudno przyjąć im perspektywę myślenia, spostrzegania innych osób. Ich punkt widzenia danej sprawy wydaje im się jedyny i najwłaściwszy. Nie potrafią zrozumieć inności. Piaget nazywa to egocentryzmem . Myślenie małych dzieci charakteryzuje się również centracją, czyli „tendencją sprawiającą, że to, co oczywiste percepcyjnie, najsilniej przyciąga uwagę i wprowadza w błąd. Głównym przejawem centracji jest brak stałości przedmiotu”
Rozwój emocjonalny.
Uczenie się rozróżniania i rozumienia swoich emocji rozpoczyna się już w wieku trzech lat. Dziecko obserwuje zachowania innych, a także swoje i próbuje zapamiętywać jakie emocje towarzyszyły mu w danej sytuacji. Służy to późniejszemu przewidywaniu zachowania swojego, rówieśników, dorosłych w powtarzających się sytuacjach. Tym sposobem docierają do przyczyn reakcji emocjonalnych.
Zauważyłam że, już od drugiego roku życia widoczny jest wzrost predyspozycji i jednocześnie chęci do mówienia o swoich odczuciach, a także do ich rozważania i analizowania. Dzięki temu dzieci mogą dzielić się swymi doświadczeniami i utrzymywać bliskie kontakty z innymi osobami . Doświadczają takich emocji jak: „radość, smutek, zakłopotanie, poczucie winy, zazdrość, lęk, wstyd, duma” . Sześciolatki wykazują się ponadto zdolnością do empatii, do pocieszania innych osób. W przedszkolu bradzo często zdarza się, że pięciolatek pociesza płaczącego trzylatka, który tęskni za mamą („ Nie płacz, przecież mama przyjedzie niedługo. Zawsze przychodzi.”)Pojawiają się nich uczucia trwalsze (nie tak, jak u trzylatków - chwiejne, szybko pojawiające się i szybko wygasające), uczucia estetyczne, moralne i intelektualne.
Rozwój społeczny.
Z moich obserwacji wynika że, czterolatki potrafią odpowiedzialnie podjąć współpracę. Dzieci nawiązują przyjaźnie, obdarzają uczuciami swoich rówieśników. Wraz z rozwojem umiejętności i świadomości komunikacyjnych, a także dostrzegania i rozumienia potrzeb, uczuć i sposobu myślenia innych osób bardzo szybko doskonalą się i wzrastają zdolności i umiejętności społeczne dzieci. Najlepiej widoczne jest to podczas zabaw z rówieśnikami. Kontakty społeczne ograniczają się początkowo do zabaw samotnych, a następnie przechodzą w zabawy w grupie, zespołowe, gdzie wyraźnie widoczny jest cel działania. Zabawy w pojedynkę tzw. samotne, najczęściej występują w grupie 3 latków. Czterolatki potrafią się już zdyscyplinować i można już proponować im zabawy grupowe. Dzieci w Przedszkolu Modrzewiowa uwielbiają zabawy grupowe z materiałem sensorycznym, szczególnie zabawy z cylindrami, walcami i kolorowymi tabliczkami. Zdarza się, że nawet nie musze ich zachęcać do zabaw bowiem organizują je sami.
Już w wieku przedszkolnym, nawiązują się pierwsze przyjaźnie, nie opierają się jednak jeszcze na wspólnym działaniu. Dzieci, które się przyjaźnią, są wobec siebie bardziej ekspresywne, rozmawiają ze sobą i patrzą na siebie .
Rozwój duchowy
Z mojego punktu widzenia, aby dziecko rozwijało się w sposób harmonijny musi odczuwać wspólnotę, bowiem jest ona warunkiem jego wewnętrznego spokoju. Głęboka koncentracja ( polaryzacja uwagi) i wolność w wyborze pracy mają duże znaczenie w duchowym rozwoju dziecka. Każde dziecko przechodzi fazy sensytywne. Wystarczy obserwować dziecko, aby stwierdzić, że interesuje się różnymi rzeczami, zjawiskami. Bez naszego zbawiennego wpływu. Czasem, mimo naszych usilnych starań, interesuje się czymś zupełnie innym. Rozwijające się dziecko, może zainteresować się błotem na chodniku, kamieniami, zwierzętami, tym, co robi się w kuchni, w sklepie, a także wiązaniem sznurowadeł, literkami, wodą, liczeniem, itd. Kształtowanie rozwoju duchowego dziecka prowadzi do normalizacji. (...)Pod pojęciem znormalizowanego dziecka, autorka przyjmuje (...) dziecko zdrowe psychicznie, które mogło rozwijać się harmonijnie, zgodnie ze swoimi ważnymi, egzystencjalnymi potrzebami.”
Dzieci znormalizowane zdobywają nie tylko bogatą wiedzę, lecz również zmieniają swoje zachowanie społeczne i przyzwyczajenia: stają się bardziej samodzielne, odpowiedzialne za własne działania, bardziej wytrwałe i zdyscyplinowane.
Podsumowując, wiek przedszkolny traktowany jest jako niezwykle ważny okres w życiu dziecka. Uważam, że jest to okres charakteryzujący się specyficznymi właściwościami, z których za najważniejsze uznaję: potrzebę ruchu, działania, zmienność reakcji uczuciowych, naśladownictwo z tendencją do odtwarzania i twórczego przetwarzania otaczającej dziecko rzeczywistości zaciekawienie przejawiające się w stawianiu pytań, oraz myślenie konkretno – wyobrażeniowe. Myślę, że traktując dziecko w wieku przedszkolnym z szacunkiem i rozumieniem jego wzrastania pozwolimy mu na naturalne zmierzanie do właściwego stylu życia.