Autonomia osób z niepełnosprawnością intelektualną

Pojęcie „autonomia” pochodzi z języka greckiego: autos oznacza „sam”, natomiast nomos – „to co przypisane, obowiązujące wszystkich, dane”. Słownik wyrazów bliskoznacznych PWN określa autonomię, jako „samookreślenie, samostanowienie, niezależność”.
Wyróżnia się szereg czynników determinujących rozwój autonomii osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wszystkie czynniki, mające wpływ na nią i jej rozwój, można umieścić w dwóch grupach:
1. WARUNKI rozwoju autonomii, a wśród niech:
a)czynniki biologiczne: anatomiczne i fizjologiczne cechy organizmu, a głównie strukturalne i funkcjonalne cechy jego układu nerwowego przede wszystkim ograniczają jego rozwój; mają na nie wpływ zarówno organiczne obrażenia mózgu, jak również towarzyszące defekty i nieprawidłowości innych narządów jego ciała.
b) czynniki ekologiczne: to środowisko i znajdujące się w nim składniki, zaliczające się zarówno do środowiska naturalnego, jak również społeczno-kulturowego.
2. WYZNACZNIKI rozwoju autonomii - są to czynniki wpływające w sposób bezpośredni na autonomię niepełnosprawnego intelektualnie dziecka, będące w ciągłej zależności i determinujące się wzajemnie. Wśród nich można wyróżnić dwie grupy:
a)czynniki osobowościowe – tkwią w człowieku, są jego osobistym potencjałem, są związane z kształtowaniem się osobowości;
• wyznaczniki poznawcze,
• wyznaczniki instrumentalne, czyli umiejętności osób z upośledzeniem umysłowym.
b)czynniki interakcyjne – są powiązane z bezpośrednim wpływem najbliższego otoczenia na jednostkę, odgrywają główną rolę w początkowych etapach kształtowania:
• zachowania wychowawcze rodziców i opiekunów,
• aktywny udział dziecka w codziennym życiu oraz intencjonalne rozwijanie jego umiejętności,
• wsparcie rodziny i rówieśników.

Wszystkie z tych czynników mogą wpływać na kształtowanie się autonomii u osób z niepełnosprawnością intelektualną zarówno pozytywnie jak i negatywnie. Jeżeli są realizowane we właściwy sposób przyczyniają się w dużym zakresie do osiągania samodzielności. Jeżeli natomiast podczas kontaktów z osobami z niepełnosprawnością intelektualną nie zwraca się uwagi na ich potrzeby, możliwości, zainteresowania, ogranicza się ich aktywność własną z góry zakładając, że nie poradzą sobie z poszczególnymi zadaniami i widzi się w nich przede wszystkim niepełnosprawność, wówczas rozwój autonomii nie będzie przebiegał prawidłowo.

Bibliografia:
1. Pilecka W., Pilecki J., Warunki i wyznaczniki rozwoju autonomii dziecka upośledzonego umysłowo, (w: ) Społeczeństwo wobec autonomii osób niepełnosprawnych. Pod red. W. Dykcika, Poznań 1996.
2. Wiśniakowska L., Słownik wyrazów bliskoznacznych PWN, Warszawa 2006.