Poznajemy siebie - asertywność, uległość, agresja w zachowaniu. Scenariusz godziny wychowawczej

SCENARIUSZ GODZINY WYCHOWAWCZEJ PRZEWIDZIANEJ DO REALIZACJI W SZKOLE GIMNAZJALNEJ: KSZTAŁTOWANIE POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI

Cele operacyjne:
Uczeń:
o rozpoznaje zachowania asertywne, uległe, agresywne
o rozwija poczucie własnej wartości

Środki dydaktyczne:
Balony, arkusze szarego papieru, pisaki, wstążki

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna
Wszyscy siedzą w kręgu. Każdy uczeń kończy zdanie: Dzisiaj ucieszyło mnie...

2. Zabawa „Balon”
Każdy nadmuchuje balon i przywiązuje go wstążką do swojej nogi. Zabawa polega na tym, aby podczas chodzenia po sali zniszczyć innym balony, zachowując swój w całości.

3. Omówienie zabawy
Uczniowie kolejno mówią, co czuli, gdy niszczyli innym balony. Określając jednocześnie emocje, które im towarzyszyły, gdy ich balony były niszczone. Nauczyciel zapisuje treść wypowiedzi uczniów na arkuszu. Następnie na dwóch innych kartkach porządkuje zebrane informacje, dzieląc je na kategorie: uczucia i zachowania. Z uczniami określa – na podstawie zebranego materiału – rodzaje zachowań, rozróżniając wśród nich te, które cechują się agresją, i te, dla których jest charakterystyczna postawa uległości. Wychowawca wyjaśnia klasie, że zabawa z balonami opierała się na ostrej rywalizacji. Byli zatem w niej pokonani i zwycięzcy. Następnie (odwołując się do własnych doświadczeń) wprowadza pojecie asertywność – wyjaśnia jego znaczenie.

4. Wykład – Zachowanie asertywne, uległe i agresywne (wg. Jak żyć z ludźmi, 1988)
Nauczyciel wyjaśnia, że:
ASERTYWNOŚĆ – charakteryzuje się respektowaniem własnych praw oraz uznawaniem praw innych. Zachowując się asertywnie:
o jesteśmy zadowoleni z siebie i innych
o mamy szacunek dla siebie i innych
o mniej ranimy innych
o kształtujemy poczucie własnej wartości
Ryzykujemy, że:
o będziemy źle postrzegani przez innych za to, że wyrażamy swoje odczucia
o uzyskamy etykietę człowieka idącego przez życie przebojem
o możemy się spodziewać zmian w naszych relacjach z innymi

ULEGŁOŚĆ – to postawa charakteryzująca się respektowaniem praw innych i lekceważeniem własnych praw, czyli nieuwzględnianiem własnych potrzeb, poglądów i odczuć. Zachowujemy się ulegle, ponieważ:
o boimy się reakcji innych na nasze decyzje; utraty ich aprobaty
o uważamy, że jest to właściwe, grzeczne zachowanie
o chcemy uniknąć konfliktów
Zachowując się ulegle, ryzykujemy, że:
o utracimy poczucie własnej wartości
o będziemy doświadczać poczucia krzywdy, złości, frustracji
o tym samym zachęcimy innych do dominacji nad sobą

AGRESJA – w zachowaniu przejawia się respektowaniem własnych praw przy jednoczesnym lekceważeniu praw otoczenia, niesłuchaniem innych oraz podejmowaniem decyzji nieuwzględniających dobra innych ludzi. Zachowując się agresywnie:
o wyrażamy obawę o to, że nie dostaniemy od innych tego, czego chcemy
o zwracamy na siebie uwagę
o demonstrujemy innym swoją władzę
o wyładowujemy złość na otoczeniu
Ryzykujemy, że:
o w naszych stosunkach z innymi ludźmi będzie panowała atmosfera wrogości, podsycana różnymi konfliktami
o będziemy nielubiani przez innych
o rezultaty naszego zachowania okażą się przeciwne zamierzonym

5. Ćwiczenia – odmawianie wg P. Fijewski, 1993)
Nauczyciel przed rozpoczęciem ćwiczenia precyzuje uczniom pojęcie „odmowa asertywna”. Zaznacza, by mówiąc innym: „Nie”, pamiętali o uzasadnieniu swojej decyzji. Podkreśla także, aby odmawiając:
o nie przepraszali swojego rozmówcy – odmawianie nie jest niczym złym
o nie usprawiedliwiali swojego postępowania – mają prawo odmówić
o nie krytykowali oraz nie pouczali drugiej osoby – ma ona prawo prosić nas o różne rzeczy, ale powinna uwzględniać fakt, że może się spotkać w danej sytuacji z odmową

Ćwiczenia w parach – odmawianie
Jeden uczeń chce pożyczyć od drugiego określona rzecz, np. zeszyt, pieniądze. Zadaniem właściciela danej rzeczy jest asertywnie odmówić swojemu rozmówcy, tzn. zadbać o własne dobro, nie urażając i nie oceniając drugiego człowieka, np.
niepoprawnie: Nie pożyczę ci tej książki , bo u ciebie w domu jest brudno, jesteś brudasem.
poprawnie: Nie pożyczę ci tej książki, bo mam taką zasadę – nie pożyczam książek.

6. Omówienie ćwiczenia
Propozycje pytań dla uczniów:
o Co czuliście pożyczając drugiej osobie rzecz?
o Co czuliście odmawiając?
o W której roli łatwiej było wam się odnaleźć: osoby pożyczającej coś komuś, czy w roli pożyczającego od kogoś?

7. Rundka końcowa
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Dzisiaj na zajęciach ważne dla mnie było...