Dydaktyka specjalna

Dydaktyka specjalna

Pedagogika specjalna wciąż prowadzi badania nad człowiekiem i jego dążeniem do rozwoju i samorealizacji, mimo ograniczeń wynikających z niepełnosprawności czy zaburzeń. Tak powstała dydaktyka specjalna zajmująca się tymi zagadnieniami od strony praktycznej. Wskazuje ona wszelkie działania, które powinniśmy podjąć aby skutecznie kształcić uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Zatem dydaktyka specjalna wspiera następujące zasady:
1. Każde dziecko ma takie same prawa do korzystania z edukacji.
2. Różne potrzeby i możliwości uczniów wymagają indywidualnego podejścia do wszystkich.
3. Wszyscy uczniowie przynależą do społeczności klasowej, szkolnej czy rówieśniczej.
4. Diagnoza postępów ucznia jest niezbędna w procesie jego kształcenia.
5. Dbałość o relacje ze środowiskiem poprzez kształtowanie samodzielności.
6. Skupienie na aspektach integrujących a nie różniących w procesie kształcenia.
7. Wprowadzenie harmonii i współgrania w procesie kształcenia.
8. Profesjonalnie przygotowanie specjalistów ważne w procesie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
9. Proces kształcenia motywuje uczniów do przejmowania kontroli nad swoim życiem.
10. Nadzieja na rozwój każdego ucznia – nawet z najcięższym zaburzeniem.
Z połączenia dydaktyki specjalnej z powyższymi zasadami wynika, iż proces nauczania związany jest z procesem rewalidacji; dostosowanej do potrzeb ucznia niepełnosprawnego. Dydaktykę specjalną można podzielić zatem na dydaktykę korekcyjną, terapeutyczną, resocjalizacyjną, oligofrenodydaktykę, surdodydaktykę czy tyflodydaktykę (J. Pańczyk, 1999, s.83).
Pedagogikę specjalną można również podzielić ze względu na: wiek (rozwój płodowy, dzieci, młodzież, dorośli, starsi), przyczynę niepełnosprawności (dziedziczna, wrodzona, nabyta), utrudnienia ograniczające rozwój i funkcjonowanie (niepełnosprawność fizyczna, psychiczna, społeczna), miejsce edukacji i rehabilitacji (domy rodzinne, instytucje, placówki ogólnodostępne).
„Przedmiotem pedagogiki specjalnej jest szeroki zakres działań o charakterze edukacyjnym, wychowawczym, terapeutycznym, rehabilitacyjnym wobec osób niepełnosprawnych bądź wybitnie uzdolnionych i resocjalizacyjnym wobec jednostek niedostosowanych społecznie. Celem tych działań jest ustalenie przyczyn trudności w zakresie funkcjonowania tych osób , wsparcie w integracji społecznej oraz profilaktyka.” (J. Głodkowska, Dydaktyka Specjalna, 2010, s.30)
Coraz bardziej popularna staje się pedagogika osób z autyzmem i innymi chorobami psychozopodobnymi (schizofrenia dziecięca, zespół Aspergera, zespół borderline). Bada się tutaj przyczyny powstawania powyższych zaburzeń i opracowuje skuteczne metody terapii.
J. Pańczyk wyodrębnił zasady kształcenia specjalnego, którymi mogą posługiwać się nauczyciele – bez względu na rodzaj zaburzeń ucznia oraz placówki, w której odbywa się proces kształcenia (J. Pańczyk, 1999, s. 83-84):
- zasada budzenia potrzeby poznawczej uczniów,
- zasada racjonalnego doboru treści programowych do możliwości psychofizycznych uczniów,
- zasada wielozmysłowego poznania,
- zasada kompensowania brakujących (zaburzonych) zmysłów (organów) ewentualnie powstałych luk w zakresie wiedzy uczniów,
- zasada maksymalnego aktywizowania uczniów (odpowiednio do ich możliwości psychofizycznych),
- zasada podwyższania pozytywnego stanu emocjonalnego uczniów,
- zasada częstego osiągania sukcesów przez uczniów,
- zasada dominacji wzmocnień pozytywnych nad negatywnymi
- zasad realnego optymizmu nauczyciela; wynikającego z osiągania postępów w opanowaniu wiedzy i umiejętności przez uczniów,
- zasada wspomagania specjalistycznego i technicznego uczniów.
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wymagają: wczesnego wykrycia owych potrzeb i natychmiastowej reakcji, specjalnych metod i form pracy, dostosowania zagadnień programowych, reazlizacji tych treści w tempie dostosowanym do indywidualnych mozliwości i potrzeb, dostosowania stanowiska pracy i rozwiązań organizacyjnych, dostosowania warunków i form sprawdzianów i egzaminów, współpracy rodziców, specjalistów i nauczycieli, zindywidualizowanego systemu oceniania, oraz adekwatnie przygotowanych nauczycieli.
W ramach wsparcia ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi bardzo ważne jest ze strony pedagoga zauważanie, rozpoznawanie i akcentowanie tych wszystkich czynników – które łączą ludzi a nie dzielą; akcentowanie wspólnych potrzeb, mimo różnic indywidualnych (powstałych w wyniku posiadanych zaburzeń).