Trudny rodzic - jak z nim rozmawiać?

Trudny rodzic - jak z nim rozmawiać?
Rodzina i szkoła to dwa podstawowe środowiska wychowawcze, liczące się w sposób istotny w życiu dzieci i młodzieży. Są zazwyczaj terenem oddziaływań, mających decydujący wpływ na rozwój umysłowy i społeczny dziecka. Aby rozwój dziecka przebiegał harmonijnie, niezbędna jest zatem współpraca nauczycieli i rodziców.
Współzależność tych dwóch podmiotów jest konieczna. Jedna komórka społeczna, nie może jednak podważać norm i wartości prezentowanych i przekazywanych przez drugą.
Niestety faktem jest, że komunikowanie się rodziców i nauczycieli jest problematyczne, wręcz niechętnie postrzegane przez obie strony. Powstałe bariery komunikacyjne pomiędzy tymi dwiema grupami negatywnie odbijają się na dziecku. Dość często rodzice narzekają na nauczycieli, nauczyciele na rodziców.

Można zauważyć pewne postawy rodziców wobec nauczycieli/szkoły:
1. Rodziców mniej obchodzi los nauczycieli czy samej placówki, bowiem nie uważają, by musieli się o to troszczyć;
2. O ile w stosunku do nauczycieli wczesnoszkolnych rodzice wyrażają postawy bardzo silnego wsparcia, o tyle im ich dziecko znajduje się w wyższych klasach, tym mniej spośród nich przychodzi do szkoły, do wychowawcy czy innych nauczycieli, by zweryfikować swoją wiedzę na temat własnego dziecka.
3. Im starsze jest dziecko w szkole, tym jego rodzice są bardziej roszczeniowi w stosunku do osób w niej pracujących;
4. Rodzice oczekują od nauczycieli, by zmniejszali wymagania wobec ich dzieci oraz by byli mniej restrykcyjni w ocenie ich osiągnięć
Rodzice trudni w kontakcie
W kontaktach z rodzicami nauczyciel może spotkać się z różnymi formami niechęci i oporu rodziców wobec współpracy w rozwiązywaniu trudnych sytuacji.
Najczęstsze z nich to:
▪ reagowanie agresją na sygnalizowanie problemu, zarzuty wobec dziecka lub fakt wezwania do szkoły,
▪ stawianie biernego oporu wobec prób nawiązania współpracy przez nauczyciela,
▪ domaganie się od nauczyciela cudownych rozwiązań i gotowych recept przy unikaniu własnego zaangażowania w rozwiązanie problemu,
▪ wywyższanie się,
▪ przesadne okazywanie emocji, uniemożliwiające zajęcie się problemem,
▪ nadmierne kontrolowanie postępowania nauczyciela,
▪ okazywanie braku zaufania nauczycielowi i podejrzliwość,
▪ wycofanie i unikanie kontaktów z nauczycielem.
(Można wyróżnić kilka typów trudnych rodziców: rodzic awanturniczy, nadmiernie wymagający, roszczeniowy, dramatyzujący, kontrolujący, nadmiernie troskliwy, podejrzliwy, wycofany, bezradny.)
Nauczyciele często wskazują, że jedną z ważniejszych barier komunikacyjnych utrudniającą współpracę na gruncie rodzic - szkoła jest roszczeniowa postawa rodziców wobec placówki i pracujących w niej nauczycieli.
Już samo słowo: roszczenie zakłada, że ten ktoś ma prawo rościć, czyli domagać się swoich praw od kogoś, w tym przypadku nauczycieli i szkoły.
Generalnie postawa roszczeniowa charakteryzuje się wysokim poziomem oczekiwań wobec drugiej strony. Często wymagania rodzica są nieadekwatne do otaczającej ją rzeczywistości, a pretensje wydają się nieuzasadnione. Całą odpowiedzialność za swoje trudności próbuje przerzucić na wychowawcę. Rodzic gotów jest naruszać prywatny czas nauczyciela (chce zostawać długo po zebraniach, dzwoni do domu).
Z biegiem czasu zaczyna uważać, że nauczyciel nie wywiązuje się ze swojego zadania, że zamiast zająć się jego dzieckiem, poświęca mu stanowczo za mało uwagi. Taki rodzic nie jest w stanie uświadomić sobie, że nauczyciel ma w klasie także inne dzieci pod opieką.
Jak pracować z roszczeniowym rodzicem?
Kontakt z taką osobą jest trudny, gdyż wymaga od nauczyciela ogromnej siły psychicznej, rozwagi i opanowania. Emocje, jak wiadomo, są złym doradcą, a uleganie im podczas współpracy z rodzicem tylko pogorszą sprawę.
To nauczyciel musi wykazać się w tym przypadku większą wiedzą i dystansem. Powinien mieć świadomość, że zachowaniem rodzica kieruje złość, iż jego autorytet został nadszarpnięty.
Gniew rodzica okazywany podczas spotkania jest próbą odzyskania kontroli nad sytuacją. Winą za jej utratę rodzic obarcza nauczyciela.
Jednym ze sposobów poradzenia sobie z roszczeniową postawą rodzica jest okazanie mu zrozumienia, szacunku i zainteresowania. Krótko mówiąc, warto podbudować jego poczucie własnej wartości, żeby wspólnie rozwiązać problem. Nauczyciel musi pokazać opiekunowi, że mają przecież ten sam cel, czyli dobro dziecka i w gruncie rzeczy są sprzymierzeńcami - nie wrogami.
Jako ogólne elementy, które mają istotny wpływ na to, jak ta współpraca będzie się układać możemy wymienić:
Warunki rozmowy
Organizacja otoczenia wpływa na atmosferę rozmowy, w dużym stopniu określa jej formalny bądź bardziej osobisty charakter. Stanowi też informację dla rodzica o szacunku, zainteresowaniu lub przeciwnie - chłodzie i chęci podkreślenia dystansu przez nauczyciela. Jeśli rozmowa odbywa się na stojąco, może sprawiać wrażenie przypadkowości, poczucie presji czasu. Zaproszenie rodzica, by usiadł, wyraża gotowość poświęcenia mu więcej czasu. Jeżeli siada się po przeciwnych stronach biurka, podkreśla to różnice i dystans między rozmówcami. Siedzenie naprzeciw siebie pod pewnym kątem jest optymalnym sposobem organizacji przestrzeni do rozmowy.

Ogólne wskazówki dotyczące rozmów z rodzicami.
1. Gdy rodzic zwraca się z prośbą o informacje o dziecku lub gdy ty je przekazujesz:
▪ Zawsze powiedz na wstępie coś dobrego o dziecku.
▪ Bądź konkretny - mów o zachowaniu i o wynikach ucznia, a nie o jego cechach osobowości.
▪ Trudne dla rodzica negatywne informacje podawaj, wskazując równocześnie pozytywy, nadzieje i szanse, jakie widzisz dla ucznia.
▪ Mówiąc o brakach nie zapominaj o możliwościach i zaletach ucznia.
2. Gdy potrzebujesz dodatkowych informacji o dziecku:
▪ Podziękuj rodzicowi za przybycie; powiedz, ile czasu przewidujesz na spotkanie.
▪ Powiedz mu, że chcesz zebrać więcej wiadomości o uczniu, koniecznie powiedz do czego będą ci potrzebne.
▪ Pamiętaj, że rodzic ma prawo zawsze odmówić odpowiedzi.
3. Gdy wzywasz rodzica w sprawie problemu wychowawczego:
▪ Podziękuj rodzicowi za przybycie, powiedz coś pozytywnego o dziecku.
▪ Przedstaw problem. Nie oceniaj cech dziecka - mów o jego zachowaniu.
▪ Nie zrzucaj odpowiedzialności za problem na rodzica. Zasugeruj raczej wspólne poszukiwanie rozwiązania.
▪ Zapytaj rodzica, co myśli o sprawie. Zadeklaruj chęć wspólnego rozwiązania problemu.
▪ Bądź życzliwy i przyjazny, ale nie protekcjonalny.
▪ Doceń choćby, minimalny przejaw zaangażowania rodzica w sprawy dziecka
4. Gdy rodzic zwraca się o pomoc w sprawie trudności wychowawczej:
▪ Wyraź zadowolenie z kontaktu z tobą. Poproś by ci opowiedział o problemie.
▪ Podkreśl, jak doceniasz zatroskanie rodzica swoim dzieckiem, że chce rozwiązać problem.
▪ Sprecyzuj problem.
5. Gdy rozpoczynacie myślenie o problemie:
▪ Porozmawiajcie o tym, jakie dotychczas podejmowano działania. Zastanówcie się, co jeszcze nie było robione.
▪ Stwórzcie kilka propozycji rozwiązań problemu.
▪ Wybierzcie jedną lub kilka propozycji oddziaływań.
▪ Umówcie się na następne spotkanie, które pozwoli ocenić efekty działań.
6. Gdy proponujesz rodzicowi sięgnięcie po pomoc specjalistyczną:
▪ Zbadaj gotowość rodzica do przyjęcia takiej pomocy. Porozmawiaj o tym, co sądzi o sięgnięciu po pomoc poza szkołą, czy twoja propozycja go nie przestraszyła.
▪ Nazwij problemy, w których pomoc specjalistyczna może okazać się przydatna.
▪ Podkreślaj wspólnotę interesów rodzica, dziecka i twoją, jako nauczyciela.
Mów raczej: Zastanówmy się, co mogłoby być w tym wypadku bardziej pomocne... niż: Niech pan (pani) zgłosi się tam, bo...
▪ Postaraj się, by rodzic nie odniósł wrażenia, że chcesz zepchnąć problem na innych.
▪ Wytłumacz rodzicowi, jakiego rodzaju pomocy może się spodziewać.

Pułapki psychologiczne
W kontaktach z trudnymi rodzicami warto pamiętać o kilku pułapkach psychologicznych, w jakie można wpaść. (Często powoduje to, że nie radzimy sobie z naszym zachowaniem.)
1. Pułapka lęku - uleganie własnemu lękowi, poddawanie się temu uczuciu, a co za tym idzie - uleganie rodzicowi, tłumaczenie się przed nim, podporządkowanie się postawie rodzica, próby brania winy na siebie, sparaliżowanie - taka postawa jest wyczuwalna dla rodzica i rodzi eskalację agresji.
2. Pułapka złości - uleganie własnej złości, brak kontroli nad tym uczuciem, co prowadzi do otwartej kłótni, konfrontacja jest zdominowana przez rywalizację, kto jest silniejszy.
3. Pułapka poczucia niższej wartości - obrona siebie przez tłumaczenie lub atak skierowany przeciwko rodzicowi.
4. Pułapka dobrych rad - to jedna z tych, w które najczęściej zdarza się wpadać nauczycielom. Gdy rodzic zgłasza się z trudnością, jest wdzięcznym odbiorcą naszych mądrości. Dawanie gotowych recept i rozwiązań rodzicowi skutkuje zazwyczaj klęską. Rodzic całą odpowiedzialność za rozwiązanie problemu przerzuca na wychowawcę. Im więcej porad daje nauczyciel, tym bardziej podtrzymuje zależność i roszczenia rodzica. Im mniej skuteczne okazują się jego porady, tym mniej kompetentny może się on czuć i tym gorliwiej szuka on nowych rozwiązań. Tak zamyka się błędne koło.
5. Rozwinięciem pułapki dobrych rad jest pułapka nadodpowiedzialności. Gdy Twoje „dobre rady” okazują się nieskuteczne możesz mieć ochotę zacząć angażować się w rozwiązywanie życiowych kłopotów rodzica. Takie pomaganie bez jasno określonego kontraktu, może skończyć się zaniedbaniem własnego życia lub odrzuceniem rodzica na skutek narastającej, trudnej do zniesienia frustracji.
Wpadając w pułapkę nauczyciel angażuje się w interpersonalne zmagania z rodzicem, przez co traci z pola widzenia problem z uczniem - rzeczywisty powód spotkania.
Podsumowując, jak należy pracować z trudnym rodzicem?
• należy jasno określić czas spotkań, i nie pozwalać na dzwonienie po godzinach pracy,
• podczas rozmów skupiać się na wspólnym rozwiązywaniu problemów,
• to rodzic powinien myśleć o rozwiązaniu problemu, rolą nauczyciela jest tylko bycie pomocnikiem,
• bez gniewu czy zniecierpliwienia należy ograniczyć żądania rodzica,
• należy pamiętać, że pocieszanie, dawanie dobrych rad działa przeciwnie, wzmaga emocje, nie doprowadza do żadnych efektów i zazwyczaj skutkuje klęską,
• dać się poznać jako osoba kompetentna.
Zarówno rodzice jak i nauczyciele potrzebują wzajemnej akceptacji, informacji oraz zrozumienia. Obie strony potrzebują szacunku i wymagają, aby ich starania zostały docenione. Rodzice i nauczyciele muszą współpracować i wspierać się wzajemnie, szukać w sobie tego, co najlepsze, by móc to zaofiarować dzieciom.

Nauczyciele muszą być doceniani za to, że starają się sprostać potrzebom uczniów.

Rodzice muszą być doceniani za to, że borykają się z codziennymi trudnościami związanymi z wychowywaniem dzieci.

Dzieci muszą być doceniane za to, że próbują zrozumieć świat, w którym żyją i znaleźć w nim własne miejsce.