Metoda projektu w przedszkolu

Metoda projektu polega na samodzielnym inicjowaniu, planowaniu, wykonywaniu i ocenie realizacji zadań edukacyjnych. Pozwala zatem dzieciom na samodzielne rozwijanie zainteresowań, kierowanie własnym uczeniem się podczas gdy nauczyciel pełni funkcję wspomagającą, kierującą i organizującą.
Projekt, to metoda w której:
- dziecko, lub grupa prowadzą badania na jakiś temat, który jest dla nich ważny i odnosi się do ich życiowych doświadczeń
- aktywność badawcza może trwać dłuższy czas
- dzieci planują działania samodzielnie lub w grupach
- dzieci wybierają miejsca zajęć terenowych
- dzieci wybierają materiały źródłowe.

ZALETY METODY PROJEKTU:

społeczne:
- rozwiązywanie problemów
- negocjacje
- ustalanie strategii działania
- przewidywanie życzeń i odczuć innych osób.
rozwój intelektualny:
- uczy się: myślenia krytycznego; stawiania hipotez; przewidywania i weryfikowania przewidywań; dociekliwości; wytrwałości w dążeniu do rozwiązywaniu problemu
- pogłębianie wiedzy: swoboda inicjowania i rozwijania własnych zainteresowań poprzez samodzielny dobór działań
rozwój samodzielności:
- sam określa swoje cele
- sam kieruje swoją aktywnością
- sam bierze odpowiedzialność za własną pracę
- sam sobą kieruje
- sam ocenia swoje osiągnięcia
- sam dobiera działania
- sam wybiera materiały do pracy
inne zalety:
- różnorodność działań
- udział wszystkich dzieci
- samodzielność
- wzrasta poczucie własne wartości (mam sukces)
- rozwijanie kreatywności
- włączenie rodziców w realizację projektu: zbierają materiały, książki, występują w roli ekspertów, towarzyszą w wycieczkach, biorą udział w wydarzeniu kulminacyjnym itp.

Etapy konstruowania projektu

ETAP I
1. Pojawienie się tematu z inicjatywy nauczyciela lub z inicjatywy dzieci.
Jeżeli dzieci przez dłuższy czas przejawiają zainteresowanie jakimś zagadnieniem, stawiają pytania, powracają do niego w rozmowach, w twórczości plastycznej lub zabawach, warto zastanowić się nad zastosowaniem metody projektu, w celu poszerzenia ich wiedzy i umiejętności w tym zakresie tematycznym.
W przypadku najmłodszych dzieci, które często mają ograniczone umiejętności werbalne i szczupły zasób słownictwa, sygnałem zainteresowania jest ich zachowanie, wyrażane min. przez spontaniczną zabawę.
Temat projektu może pojawić się też z inicjatywy nauczyciela jako rezultat analizy treści programu nauczania oraz oceny możliwości organizacyjnych i zasobu dostępnych środków dydaktycznych.
Temat powinien być raczej konkretny, a nie abstrakcyjny np. buty, psy, samochód, wóz strażacki czy pojazdy, u weterynarza albo ze starszymi dziećmi lód, drzewa (w 4 porach roku).
2. Przygotowanie siatki wstępnej przez nauczyciela z uwzględnieniem wymogów dydaktycznych – programu nauczania. Gromadzenie materiałów.
3. Przeprowadzenie zajęć wstępnych – wprowadzających w tematykę projektu – budowanie wspólnych doświadczeń dla całej grupy.
Zadaniem tego etapu jest zaciekawienie dzieci, skupienie ich uwagi, skierowanie zainteresowania na to, co wiąże się z projektowanymi sytuacjami edukacyjnymi, jak też wzbudzenie motywacji do dalszego uczestniczenia w zajęciach.
Nauczyciel inicjujący temat ma do dyspozycji kilka różnych strategii budowania wspólnych doświadczeń dla całej grupy. Może np. opowiedzieć historyjkę opartą na własnych przeżyciach i zachęcić grupę do podzielenia się z innymi podobnymi przeżyciami. Może przynieść jakiś przedmiot np znane dzieciom urządzenie, by pobudzić ich ciekawość i nakłonić do refleksji. Może przynieść książkę z obrazkami, która po wspólnej lekturze stanie się, przedmiotem dyskusji.
Np. w projekcie „Jajko” podczas zajęć wprowadzających dzieci miały za zadanie odszukać różne jajka pochowane w sali (drewniane ,papierowe, plastikowe, z czekolady, jajka kurze, jajka przepiórcze itp.), segregowały te jajka, zastanawiały się, które są prawdziwe. Wywołało to dyskusję na temat jajek. Następnie wykonywały doświadczenia z jajkiem: rozbijanie surowego jajka kurzego (a potem przepiórczego) z różnej wysokości rzucanie jajka ugotowanego, krojenie ugotowanego jajka wzdłuż, a potem w poprzek. Dzieci miały karty do doświadczenia: Myślę, że.... I Wiem, że..
Przy projekcie „Pies” mogą przynieść maskotki psów.

4. Podjęcie decyzji o realizacji projektu
NIE – temat wywołuje małe zainteresowanie, nie spełnia celów, trudny do realizacji, brak materiałów.
TAK – temat wywołuje duże zainteresowanie, spełnia założone cele, możliwy do realizacji.
5. Przygotowanie siatki tematycznej, określającej obecny zasób wiedzy dzieci na dany temat. – wykonanie pierwszych rysunków, opisów, kart pracy.
6. Przygotowanie siatki (lub listy pytań) do projektu: Czego dzieci chcą się dowiedzieć w wyniku realizacji projektu?
Gdy tworzymy siatkę z młodszymi dziećmi dobrze jest dodać do siatki rysunki lub zdjęcia. Pomaga to połączyć dzieciom postać graficzną z własnymi słowami oraz słowami kolegów. W przypadku najmłodszych uczestników projektu kluczem do sprawnego sporządzenia siatki jest poświęcenie wystarczającej ilości czasu na ocenę wiedzy początkowej dzieci oraz na pomoc w opanowaniu słownictwa umożliwiającego rozmowę na dany temat.

Rola nauczyciela w etapie I:
Nauczyciel powinien dowiedzieć się, jakie są wcześniejsze doświadczenia dzieci łączące się z tym tematem. Początkowa dyskusja, która może się rozpocząć od podzielenia się swoimi własnymi doświadczeniami, często przywołuje wspomnienia i stymuluje dzieci do opowiedzenia swych własnych doświadczeń.

ETAP II
- charakterystyczne cechy tego etapu to: wnikliwe zgłębianie tematu przez małych badaczy, próba znalezienia odpowiedzi na postawione pytania oraz sformułowanie nowych pytań.
1. Wykonanie wspólnej siatki w wyniku porównania siatek przygotowanych przez nauczyciela i dzieci.
2. Stworzenie planu kolejnych zajęć projektu z uwzględnieniem zajęć terenowych, wizyt ekspertów, badania obiektów, przeprowadzanie doświadczeń i eksperymentów.
Należy dbać o różnorodność zajęć, ponieważ zmienna aktywność dzieci wspomaga ich motywację i zaangażowanie. Obok zajęć wymagających wysiłku umysłowego, warto zaplanować działania o charakterze plastycznym, muzycznym, konstrukcyjnym i teatralnym. W planie koniecznie trzeba uwzględnić też wiele zabaw i gier ruchowych.
Dobrej organizacji wymagają spotkania na terenie przedszkola z zaproszonymi ekspertami lub wizyty w ich naturalnym środowisku pracy.
Zajęcia w terenie różnią się pod pewnymi względami od typowych czy tradycyjnych wycieczek. Tradycyjne wycieczki odbywają się zazwyczaj na zakończenie działu tematycznego, aby dzieci zobaczyły na własne oczy to, o czym uczyły się wcześniej. Obejmują ponadto szerszy zakres niż w przypadku projektu. – np. dzieci idą do ogrodu zoologicznego, by obejrzeć jak najwięcej w określonym czasie. W przypadku projektu doświadczenia poznawcze związane z wizytą w terenie są specjalnie opracowane na potrzeby tych zajęć.
Mali badacze przyglądają się z bliska odwiedzanemu miejscu oraz urządzeniom i materiałom, które się tam znajdują. Rozmawiają ze spotkanymi osobami. Aktywnie rejestrują swoje przeżycia – szkicują, fotografują lub filmują, co sprawia, ze później mogą wielokrotnie do nich powracać.
Wcześniej należy ustalić z dziećmi, kto będzie zadawał jakie pytania, co kto ma szkicować czy zbierać przedmioty.
Mimo, że większość przedszkolaków nie umie jeszcze czytać, ważną rolę w projekcie odgrywają książki np.ilustrowane wydawnictwa związane z tematem, a także publikacje przeznaczone dla nieco starszych uczniów, jeżeli zawierają zdjęcia, rysunki, czy wykresy. W przypadku przedszkolaków książki realistyczne sprawdzają się lepiej od bajek (bajki często operują zmyśleniami). Dobrze jest, gdy w sali znajduje się specjalnie zorganizowane miejsce na projekt, w którym dzieci mogą o każdej porze dnia prowadzić badania, obserwacje oraz eksponować dokumentację swoich odkryć.
Wszystkie te przejawy aktywności dzieci trzeba dokumentować, ponieważ są niezbędnym elementem końcowego etapu projektu, a także podstawą do ewaluacji. Należy zbierać rysunki, karty pracy, efekty działań konstrukcyjnych, opisy zabaw i reakcji dzieci; robić zdjęcia podczas zabaw badawczych, konstrukcyjnych, zabaw inscenizowanych itp.
Można zachęcić do pomocy rodziców, którzy mogliby występować w charakterze ekspertów lub dostarczać materiałów do badań.

Aktywność związana z projektem może wystąpić w jednym bloku, w dwóch blokach, albo w kilku blokach czasowych w ciągu całego dnia. Projekt to uporządkowany proces, każdego dnia dzieci zaczynają dzień od omówienia tego, co zdarzyło się poprzedniego dnia, co już wiedzą i ustalają czego dziś chcą się dowiedzieć.
Projekt może trwać kilka dni, kilka tygodni, można wracać do niego kilka razy w ciągu roku...wszystko zależy od zainteresowania dzieci.

Np. przy projekcie „Buty” (3latki) w sali pojawiło się wielkie pudełko z butami. Dzieci zastanawiały się nad nazwami, rodzajami butów. Przez dwa tygodnie chodziły ubrane w wybrane, ulubione buty, odpoczywały w butach, spały pilnując ulubionych, nawet do łazienki i do stolików siadały w butach (niektóre z nich miały nawet kilku centymetrowe obcasy). Dzieci poznały budowę butów oraz trudne wyrazy tj. obcas, podeszwa.. Szukały par, ustawiały buty na szafce, czyściły, używały łyżki do butów, określały jakie buty nosimy w zależności od pory roku, ubierały, misie, lalki itp. Sprawdzały, jakie ślady zostawiają buty na różnym podłożu. Wybrały się na wycieczkę do eksperta-szewca, sprawdzić, w jaki sposób można naprawić popsuty but. Zafascynowane maszyna, którą zobaczyły po powrocie do przedszkola, naszkicowały taką samą.

3. Powrót do siatki: rozmowa z dziećmi na temat, co już wiedzą, czego się nauczyły, postawienie nowych pytań.
Jest to rodzaj podsumowania pracy i wstępnej oceny efektów realizowanego projektu. W zależności od aktywności dzieci, ich zainteresowania, liczby zgłoszonych nowych problemów, należy podjąć decyzję o kontynuowaniu lub zakończeniu projektu.

Rola nauczyciela w etapie II
Nauczyciel powinien być zainteresowany głównie dostarczeniem dzieciom doświadczeń z pierwszej ręki oraz zbieraniem innych zasobów. Nauczyciel powinien potrafić przystosować się do różnych potrzeb edukacyjnych i zainteresowań dzieci – jako całej grupy, niewielkich grup i każdego z osobna.
Nauczyciel powinien troszczyć się o:
- Jak dostarczyć dzieciom doświadczeń z pierwszej ręki?
- Co nowego mogą dzieci zrozumieć?
- W jaki sposób można zrealizować cele programu nauczania?
-Jak przydzielić zadania, by zaspokajały one indywidualne potrzeby edukacyjne i zainteresowania poszczególnych dzieci?

ETAP III

1. Dyskusja podsumowująca i opracowanie planu przygotowania wydarzenia kulminacyjnego, by umożliwić dzieciom podzielenie się wiedzą, opis przebiegu projektu.
Trzeba wyeksponować wszystkie zgromadzone podczas projektu materiały. Zarówno pomoce dydaktyczne, jak też prace dzieci. Oprócz wystawy przedszkolaki mogą zaprezentować przygotowaną i już prezentowaną podczas zajęć inscenizację, taniec, piosenkę, zagadki, wierszyki itp.
Istotne jest, aby dzieci były aktywne, dzieliły się zdobytą wiedzą i umiejętnościami z zaproszonymi gośćmi, pochwaliły się swoimi osiągnięciami, opowiadały, miały okazję do udzielania wyjaśnień i odpowiedzi na postawiony pytania.
2. Realizacja wydarzenia kulminacyjnego – udokumentowanie tego wydarzenia (nagranie video, zdjęcia lub nagrania wypowiedzi dzieci podczas prezentacji, a także osób zaproszonych na pokaz).
3. Analiza i ewaluacja rezultatów projektu.
Na podstawie wszystkich zgromadzonych materiałów należy dokonać analizy i porównania efektów projektu, zgodnie z wcześniej założonymi celami ogólnymi i szczegółowymi.

Rola nauczyciela w etapie III:
Nauczyciel powinien przemyśleć:
- Jaki moment kulminacyjny, byłby najbardziej odpowiedni do tego projektu?
- Jaki rodzaj twórczej aktywności będzie najlepszy dla dzieci, by mogły nadać własny charakter uprzednio zdobytej wiedzy?

BIBLIOGRAFIA:
B. D. Gołęniak „Uczenie metodą projektu” Warszawa 2002, WSiP
J.H.Helm, J.G. Katz „Mali Badacze. Metoda projektu w edukacji elementarnej” Warszawa 2003, Wyd. CODN
M. Szamański „O metodzie projektów” Wydawnictwo Akademickie „Żak”, warszawa 2000.