Apel w rocznicę uchwalenia konstytucji 3 maja

Rok szkolny 2005/2006

1. Wiersz:
Janina Majewska
„Czy to można zrozumieć”
Czy to można zrozumieć,
czy w to można uwierzyć,
że kiedyś dzieciom broniono
polskich pacierzy?
Że się po polsku czytać uczono
po kryjomu
i że tylko w domu
i bardzo ostrożnie
o historii polskiej mówić było można?

Jakże jesteśmy szczęśliwe
dziś my - polskie dzieci,
w wolnym urodzone kraju!
Jakże jasno dziś nam Biały Orzeł świeci
w dniu Trzeciego Maja!
Dziś w wolnej Polsce naród cały
święci ten dzień radosny,
dzień wolności i chwały,
święto wiosny!

2. Wysłuchanie fragmentu poloneza Michała K Ogińskiego pt.
„Pożegnanie ojczyzny”.

3. Narrator:
Osoba I:
Nad poprawą Rzeczypospolitej myśleli od dawana troskliwi o los ojczyzny obywatele. Elekcje, bezkrólewie, liberum veto, konfederacje, wolność szlachecka zmieniona w swawolę, tron bez władzy, skarb bez pieniędzy, obrona bez wojska – oto szereg przyczyn, które prowadziły Polskę do nieuchronnego upadku.

Osoba II:
Rządził w Rzeczpospolitej, kto chciał i jak chciał. Lekceważono przestrogi. Pierwszy rozbiór Polski uderzył jak grom niespodziewany, a tak ogłuszający, że przerażenie odebrało siły, obezwładniło wszystkich. Pod wpływem tego ciosu obudziło się sumienie narodowe. Jednak znaleźli się jeszcze ludzie, którzy chwalili stary porządek i nie chcieli dostrzegać zbawienia w reformach społeczno-politycznych.

4. Wiersz:
Wanda Grodzieńska
„Radosny dzień”
Takiego maja,
ślicznego maja
nie było jeszcze!
Umył się rano
rosą poranną,
srebrzystym deszczem.
Potem się otarł
przędzą ze złota
w tęczę wplecioną,
włosów promienie
związał misternie
wstążką czerwoną.
Po słońca smużkach
na lekkich nóżkach
zbiegł z piosnką do nas,
fiołki, sasanki,
kaczeńców wianki
przyniósł w ramionach.

Zieleń i błękit,
trele piosenki
rozsypał szczodrze ...
Jakże z tym majem,
prześlicznym majem
było nam dobrze!

5. Narrator III:
Ten pełen entuzjazmu i nadziei wiersz napisano z okazji uchwalenia Konstytucji 3 Maja w 1791 roku. Konstytucja ta bowiem wyrażała nadzieje Polaków z jednej strony na wzmocnienie państwa, władzy królewskiej i wojska, z drugiej zaś na nadanie praw mieszczanom oraz poprawienie sytuacji chłopów.
Uchwalając Konstytucję 3 Maja posłowie Sejmu Czteroletniego podjęli próbę ratowania Rzeczypospolitej.

6. Wiersz:
„Trzeci maj”
Witaj majowa jutrzenko,
świeć naszej polskiej krainie,
ucieszymy Ciebie piosenką
przy hulance i przy winie.
Witaj Maj, Trzeci Maj!
u Polaków błogi raj!
Nierząd braci naszych cisnął
gnuśność w ręku króla spała,
a w ten Trzeci Maj zabłysnął
i nasza Polska powstała.
Witaj Maj, piękny Maj
Wiwat wielki Kołłątaj!


7. Wysłuchanie Pieśni Legionów Polskich we Włoszech.


8. Narrator III:
Konstytucja 3 Maja została uchwalona w 1791 roku przez Sejm Czteroletni pod
nazwą „Ustawa rządowa”. Była to pierwsza w Europie, a druga w świecie po Stanach Zjednoczonych ustawa zasadnicza, będąca bardzo śmiałą, jak na owe czasy, próbą zreformowania ustroju Polski szlacheckiej w duchu nowych ideałów wieku oświeconego.

„W imię Boga w Trójcy Świętej jedynego. Stanisław August z bożej łaski i woli narodu Król Polski (…) niniejszą konstytucję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy (…).”


9. Narrator IV:
Konstytucja składała się z 11 rozdziałów:
I. Religia panująca. II. Szlachta, Ziemianie. III. Miasta i Mieszczanie.
IV. Chłopi włościanie. V. Rząd, Władze Publiczne. VI. Sejm, czyli Władza
Prawodawcza. VII. Król, Władza Wykonawcza. VIII. Władza Sądownicza. IX. Regencja. X. Edukacja. XI. Siła zbrojna Narodowa.
Uczniowie pokazują kartony z rozdziałami.

10. Narrator III:
Społeczeństwo Warszawy z ogromną radością przyjęło nowy akt prawny, wiwatując od rana na Placu Zamkowym na cześć ich twórców.

11. Wiersz:
Zgoda Sejmu to sprawiła,
że nam wolność przywróciła.
Wiwat, krzyczcie wszystkie stany,
niech żyje król kochany.

Wiwat Sejm i naród cały!
Dziś nam nieba żywot dały.
Wiwat, krzyczcie wszystkie stany,
niechaj żyje król kochany!

12. Wiersz:
Stanisław Aleksandrzak
„Rocznica”
Trzeci Maja radością wiosenną
wszystkich ludzi dziś w Polsce powitał,
Sztandarami biało-czerwonymi
umaiła się Rzeczpospolita.

Umaiły się też pierwszym kwieciem
łąki, pola i w ogrodach drzewa,
Maj się pieśnią zwycięskiej wiosny
zgodnym chórem z ludzi rozśpiewał.

Rozpłynęła się już pieśń radosna
głośnym echem po ojczystym kraju
- Witaj, witaj, Majowa Rocznico,
pamiętny Trzeci Maju.

13. Narrator V:
Główni twórcy konstytucji to:
Stanisław August Poniatowski;
Ignacy Potocki;
Hugo Kołłątaj;
- wchodzą uczniowie niosący kartony z nazwiskami;
Konstytucja 3 Maja utrzymywała uprzywilejowane stanowisko szlachty,
osłabiając pozycję magnaterii, rozszerzyła prawa mieszczan. Zapewniała
chłopom opiekę „prawa i rządu”.

14. Fragment tekstu źródłowego Konstytucji, osoba I:
„Lud rolniczy, spod którego płynie najobfitsze bogactw krajowe źródło, który najliczniejszą w narodzie stanowi ludność, a zatem
najdzielniejszą w kraju siłę, tak przez sprawiedliwość ludzkości i obowiązki chrześcijańskie, jako i przez własny nasz interes dobrze zrozumiały, pod opiekę prawa i rządu krajowego przyjmujemy”

15. Narrator V:
Zniosła liberum veto i wolną elekcję, wprowadziła dziedziczną monarchię oraz zakaz zawiązywania konfederacji.

16. Fragment tekstu źródłowego Konstytucji, osoba II:
„Wszystko i wszędzie większością głosów zdecydowane być powinno, przeto liberum veto konfederacyjne wszelakiego gatunku i sejmy konfederackie jako duchowi niniejszej Konstytucji przeciwne, rząd obalające, społeczności niszczące na zawsze znosimy.”

17. Narrator V:
Zniosła podział na Koronę i Litwę. Naczelnym organem władzy miał być Sejm, zmniejszono rolę Senatu. Wzmocnione zostały rząd z królem oraz władza wykonawcza. Ustawa ta powstała pod wyraźnym wpływem idei, które zrodziły Konstytucję Stanów Zjednoczonych i francuską Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Konstytucja polska czyniła wielkie wyłomy w ustroju stanowym i wprowadziła Polskę na drogę postępu.

18. Fragment tekstu źródłowego Konstytucji, osoba III:
„Uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia Konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje, wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej na życie nad szczęśliwość osobistą, niepodległość i wolność, którego los w ręce nasze jest powierzony. Chcąc na błogosławieństwo i wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć mimo przeszkód dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności dla ocalenia ojczyzny naszej i jej granic niniejszą Konstytucję uchwalamy.”

19. Wiersz:
Franciszek Karpiński
„Na dzień 3 Maja”
Rzucajmy kwiaty po drodze,
Kędy przechodzić mają
Szczęście narodu wodze,
Co nowy rząd składają,
Weźmy weselsze szaty,
Dzień to kraju święcony
Jakże ten król nasz bogaty!
Skarb jego – serc miliony.

20. Jakub Jasińki „Do narodu” – fragment, osoba I:
„Narodzie! Niegdyś wielki, dziś w smutnej kolei,
Wyzuty z siły, bogactw, sławy i nadziei,
Co niegdyś mocą broni i nade wyborem
Dziś pod jarzmem zhańbienia, klęsków i niewoli
Dumnych jesteś igrzyskiem i postawą swowoli.
Ty, coś orężem obce przemierzał narody,
Patrz, co z tobą zrobiły domowe niezgody!

21. Jakub Jasińki „Do narodu” – fragment, osoba II:
Jużeś po długim smutku darem oświecenia
Począł uznawać gmach silny dawnego znaczenia
I już widział z postrachem twój sąsiad niegodny,
Czym zostać może Polak, wolny i zgodny!

22. Wiersz:

Michał Aret

„Trzeci Maj”

Maj – rocznica pięknych serc!
Maj – rocznica wielkich myśli,
Tym, co dawno przeminęli,
Hołd składają, ci co przeszli.
Choć przeminął dawno wiek,
Dawne hasła się zmieniły,
Orzeł począł nowy bieg.
Lecz z przeszłości czerpał siły.

Z tych w ciemnościach jasnych chwil,
Kiedy miłość pobratała
W jedną całość Polski stany,
Miłość ponad wszystko trwała.

Tym, co w Polsce dali myśl,
Aby stworzyć cud majowy,
Cześć z oddaniem złóżmy dziś, przed pamiątką chyląc głowy.

23. Narrator VI:
Konstytucja 3 Maja została obalona w połowie 1792 roku wskutek agresji
rosyjskiej i konfederacji targowickiej. O swoją wolność i prawa musieli
Polacy walczyć przez wiele lat. Konstytucja 3 Maja stała się w tych latach
symbolem wewnętrznych sił narodu, zdolnego do politycznego odrodzenia się.
Do dziś aktualne są słowa poety J Krasickiego.

24. Wiersz:
J Krasicki
„Hymn do miłości ojczyzny”
Święta miłości kochanej ojczyzny,
Czują cię tylko umysły poczciwe.
Dla ciebie zajadłe smakują trucizny,
Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe!
Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny,
Gnieździsz w umyśle rozkosze prawdziwe
Byle cię można wspomóc, byle wspierać,
Nie żal żyć w nędzy, nie żal umierać.

25. Wysłuchanie fragmentu końcowego poloneza M K Ogińskiego
„Pożegnanie ojczyzny”.