Z gramatyką za pan brat - quiz wiedzy przed egzaminem ósmoklasisty. Scenariusz lekcji z języka polskiego w klasie VIII

Scenariusz lekcji z języka polskiego w klasie VIII.
Temat: Z gramatyką za pan brat- quiz wiedzy przed egzaminem ósmoklasisty.
Opracowała: Dorota Bukowska
Szkoła Podstawowa im. Polskich Noblistów w Nowych Skalmierzycach

Cel lekcji:
- utrwalam wiadomości dotyczące gramatyki;
-sprawdzam swoją wiedzę egzaminacyjną.

Kryteria sukcesu:
- wyjaśniam znaczenie związku frazeologicznego: być za pan brat.
- odróżniam zdanie od równoważnika zdania;
- określam funkcję formantów słowotwórczych;
- uzupełniam zdania właściwą formą imiesłowu;
- nazywam wskazane części mowy;
- wyjaśniam, na czym polega błąd w zdaniu złożonym z imiesłowowym równoważnikiem zdania.
- odróżniam na podanym przykładzie udźwięcznienia i ubezdźwięcznienia.

Zapamiętaj:
Być za pan brat- bardzo dobrze coś, kogoś znać, być z czymś obeznanym, wyjątkowo wprawionym w jakiejś dziedzinie. ( S. Bąba, G. Dziamska, J. Liberek ,,Podręczny słownik frazeologiczny języka polskiego )

KARTA PRACY:
Wykonaj zadania egzaminacyjne. Liczba punktów do uzyskania:10

Próbny egzamin ósmoklasisty - język polski DATA: marzec–kwiecień 2020r.
Zadanie 1. (0–1)
Dokończ poniższe zdania. Wybierz odpowiedź spośród oznaczonych literami A i B oraz odpowiedź spośród oznaczonych literami C i D. Aby zachować sens tytułu Murem podzieleni, podkreślony wyraz można zastąpić wyrazem A / B. Z powodu zastosowanej formy czasownika ten tytuł ma postać C / D
A. rozgraniczeni C. zdania
B. rozłożeni D. równoważnika zdania

Zadanie 2. (0–1)
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Formant, który pełni taką samą funkcję jak w wyrazie murarz, występuje w wyrazie
A. budulec.
B. budowanie.
C. budowlany.
D. budowlaniec.

Egzamin ósmoklasisty - Język polski DATA: 15 kwietnia 2019 r.
Zadanie 3. (0–1)
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Formant w wyrazie wynalazca wskazuje na nazwę
A. cechy.
B. narzędzia.
C. czynności.
D. wykonawcy czynności.

Zadanie 4. (0–1)
Przekształć podane zdania tak, aby zachować ich sens. W każdą lukę wpisz imiesłów utworzony od podkreślonego czasownika.
1. Bracia Lumière należeli do wynalazców, którzy w kinematografie widzieli bardziej zabawkę niż sztukę.
Bracia Lumière należeli do wynalazców ............................... w kinematografie bardziej zabawkę niż sztukę.
2. Dzięki kinematografowi Georges Méliès rozwiązał wszystkie problemy, nad jakimi się głowił, gdy pracował w teatrze.
Dzięki kinematografowi Georges Méliès rozwiązał wszystkie problemy, nad jakimi się głowił, ............................... w teatrze.

Zadanie 5. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz odpowiedź spośród oznaczonych literami A i B oraz
odpowiedź spośród oznaczonych literami C i D.

W zdaniu Twoja róża jest jedyna na świecie podkreślony wyraz służy uwydatnieniu A / B róży. Ten wyraz jest C / D.

A. wyobcowania C. rzeczownikiem
B. wyjątkowości D. przymiotnikiem

Próbny egzamin ósmoklasisty -język polski DATA: 18 grudnia 2018 r.
Zadanie 6. (0–2)
6.1. Uzupełnij poniższe zdania poprawnymi formami imiesłowów.
Wakacyjne wyjazdy planuję, zawsze (kierować się) ......................... zdrowym rozsądkiem.
Wybrałam wycieczkę w góry i zarezerwowałam noclegi w pensjonacie, który został niedawno (wybudować) ........................ . Już nie mogę się doczekać widoków (rozpościerać się) .......................... za oknem.
6.2. Wyjaśnij, na czym polega błąd w zdaniu Śpiesząc się na przystanek, tramwaj mi uciekł.
........................................

Zadanie 7. (0–1)
Uzupełnij zdanie. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród podanych.
Wyraz proporcjonalny użyty w 1. akapicie tekstu to A / B , który został utworzony od wyrazu
podstawowego za pomocą C / D .
A. przymiotnik C. przyrostka
B. przysłówek D. przedrostka

EGZAMIN ÓSMOKLASISTY MATERIAŁ ĆWICZENIOWY DLA UCZNIÓW I NAUCZYCIELI
MARZEC 2019
Zadanie 8. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania. Wybierz odpowiedź spośród oznaczonych literami A i B oraz odpowiedź spośród oznaczonych literami C i D.
Znaczenia słowa suterena należy szukać w słowniku A / B . Wśród haseł słownikowych będzie je poprzedzać m.in. wyraz C / D .
A. ortograficznym C. suseł
B. języka polskiego D. sweter Zadanie 9. (0–1)
Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i jej uzasadnienie 1.,2. albo 3.
W wyrazie uprzejmy różnica między wymową a pisownią wynika ze zjawiska
A udźwięcznienia analogicznie jak 1 mądrość.
w wyrazie
B ubezdźwięcznienia 2 liczba
3 otwarty

Karta odpowiedzi
Próbny egzamin ósmoklasisty - język polski DATA: marzec–kwiecień 2020r.
Zadanie 1. (0–1)
Dokończ poniższe zdania. Wybierz odpowiedź spośród oznaczonych literami A i B oraz odpowiedź spośród oznaczonych literami C i D. Aby zachować sens tytułu Murem podzieleni, podkreślony wyraz można zastąpić wyrazem A / B. Z powodu zastosowanej formy czasownika ten tytuł ma postać C / D
Odpowiedź: AD
Zapamiętaj:
Zdanie- to wypowiedzenie, które zawiera czasownik w formie osobowej.
Równoważnik zdania- to wypowiedzenie, które nie zawiera czasownika w formie osobowej.

Zadanie 2. (0–1)
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Formant, który pełni taką samą funkcję jak w wyrazie murarz, występuje w wyrazie
Odpowiedź: D

Funkcje formantów słowotwórczych:
a) Tworzą nazwy zdrobniałe i pieszczotliwe np. –ek, -ik, -yk ( kotek, konik, kocyk )
b) Tworzą nazwy zgrubiałe, często o ujemnym zabarwieniu emocjonalnym np. –sko, -ysko, -isko (ptaszysko, straszydło, kocisko )
c) Tworzą nazwy miejsc, w których się coś robi np. –nia, -arnia, -ownia ( cukiernia, kwiaciarnia, siłownia )
d) Tworzą nazwy wykonawców czynności, zawodów np. –acz, -ista, -ysta, -ak ( spawacz, programista, traktorzysta, pływak )
e) nazwy nosicieli cech np. -acz, - ek, -ak ( brodacz, wesołek, przystojniak )
f) nazwy narzędzi i urządzeń np. –acz, -arka, - NIK np. ( spinacz, koparka, palnik )
g) nazwy żeńskie np. –ka, -owa, -yni np. ( aktorka, krawcowa, mistrzyni. )

Egzamin ósmoklasisty - Język polski DATA: 15 kwietnia 2019 r.
Zadanie 3. (0–1)
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Formant w wyrazie wynalazca wskazuje na nazwę
Odpowiedź: D

Zadanie 4. (0–1)
Przekształć podane zdania tak, aby zachować ich sens. W każdą lukę wpisz imiesłów utworzony od podkreślonego czasownika.
Rozwiązanie
widzących, pracując

Zapamiętaj:
1.Nieosobowe formy czasownika to takie formy, w których nie możemy określić osoby. Należą do nich:
a) bezokoliczniki np. chodzić, biec, cieszyć się
b) formy zakończone na –no, -to np. zamieszczono, pominięto. Formy te tworzą zdania bezpodmiotowe np. Zamieszczono ogłoszenie. ( Nie wiemy, kto to zrobił. )
c) Istnieją także czasowniki nieosobowe, które nie odmieniają się przez osoby i nie mają bezokolicznika np. warto, trzeba, należy.
d) imiesłowy przymiotnikowe i przysłówkowe- formy nieosobowe utworzone od czasowników, ale odpowiadające na pytania przymiotników bądź przysłówków.
- Imiesłów przymiotnikowy ( odmienia się przez przypadki, liczby, rodzaje )
*czynny ( Tworzymy czasowników niedokonanych, końcówka: -ący, -ąca, -ące ; np. szalejąca, czytający
*bierny ( Tworzymy od czasowników przechodnich ), końcówka: -ny, -na, -ne, -ty, -ta, -te, np. czytany, przygotowana,
Uwaga: czasowniki przechodnie – to takie czasowniki, które mają zarówno formy strony czynnej, jak i biernej np. napisał – został napisany.
Czasowniki nieprzechodnie – to takie czasowniki, które mają tylko formy strony czynnej np. spał, marzył, pomagał.
- Imiesłów przysłówkowy ( nieodmienny )
*współczesny ( Tworzymy od czasowników niedokonanych, Końcówka: -ąc, np. mając, robiąc
*uprzedni ( Tworzymy od czasowników dokonanych ), końcówka: -wszy ( po samogłoskach ) i –łszy po spółgłoskach, np. wypiwszy, usiadłszy.

Zadanie 5. (0–1)
Odpowiedź: BD
Zapamiętaj:
Rzeczownik odpowiada na pytanie: Kto? Co? np., mądrość, porządek
Przymiotnik odpowiada na pytanie: jaki? Jaka? Jakie? Np. mądry, ważna

Próbny egzamin ósmoklasisty -język polski DATA: 18 grudnia 2018 r.
Zadanie 6. (0–2)
6.1. Uzupełnij poniższe zdania poprawnymi formami imiesłowów.
Rozwiązanie: kierując się, wybudowany, rozpościerających się
6.2. Wyjaśnij, na czym polega błąd w zdaniu Śpiesząc się na przystanek, tramwaj mi uciekł.
Przykładowe rozwiązania
• Błąd w zdaniu polega na niepoprawnym użyciu imiesłowowego równoważnika zdania. Mamy tutaj dwóch różnych wykonawców czynności, zatem nie można użyć imiesłowowego równoważnika zdania.
• Błąd polega na tym, że każdy człon składowy ma inny podmiot, dlatego nie można użyć imiesłowowego równoważnika zdania.

Zapamiętaj
W zdania złożonych z imiesłowowym równoważnikiem zdania, czyli z imiesłowem przysłówkowym, muszą być zachowane następujące zasady:
- obydwa człony zdania muszą mieć ten sam podmiot
- Jeśli występuje imiesłów przysłówkowy współczesny czynności muszą odbywać się jednocześnie; np. Jadąc do szkoły, obserwował okolicę.
- Jeśli występuje imiesłów przysłówkowy uprzedni czynności nie mogą odbywać się jednocześnie, np. Napisawszy pracę klasową, oddał ją nauczycielowi.

Zadanie 7. (0–1)
Rozwiązanie
Odpowiedź: AC
Zapamiętaj:
Przymiotnik odpowiada na pytanie: jaki? Jaka? Jakie? Np. mądry, ważna
Przysłówek- odpowiada na pytanie: jak? gdzie? kiedy? Np. szybko, wczoraj.

1.Słowotwórstwo – to nauka zajmująca się budową wyrazów i wyjaśniająca ich znaczenie.
2. Wyraz podstawowy – to wyraz od którego tworzymy inne wyrazy np. dom, szkoła.
3. Wyraz pochodny – to wyraz utworzony od wyrazu podstawowego. Zawiera podstawę słowotwórczą i formant. Np. Domek ( dom – podstawa słowotwórcza, -ek formant )
4. Rodzaje formantów:
- przyrostek np. domostwo
- przedrostek np. przeczytać
- wrostek np. wierszopis
- formant zerowy np. bieg – o

EGZAMIN ÓSMOKLASISTY MATERIAŁ ĆWICZENIOWY DLA UCZNIÓW I NAUCZYCIELI
MARZEC 2019
Zadanie 8. (0–1)
Odpowiedź: BC

Zadanie 9. (0–1)
Odpowiedź: B3 ( wymawiamy: upszejmy/ otfarty )
1.Upodobnienie- dostosowanie się układu narządów mowy właściwego danej spółgłosce do układu narządów mowy właściwego głosce sąsiedniej w taki sposób, że głoski stają się do siebie podobne pod względem dźwięczności (tj. obie stają się dźwięczne lub bezdźwięczne )
2.Jeśli głoska upodabnia się do następnej- upodobnienie nazywamy upodobnieniem wstecznym, ( np. wymawiamy: proźba zamiast prośba )
3.Jeżeli do poprzedniej- upodobnieniem postępowym ( np. wymawiamy gonitfa, zamiast gonitwa ).
4.Gdy głoska bezdźwięczna zyskuje dźwięczność (proźba ) - takie upodobnienie nazywamy udźwięcznieniem.
5.Gdy głoska dźwięczna traci dźwięczność ( gonitfa)- takie upodobnienie nazywamy ubezdźwięcznieniem.

Podsumowanie lekcji:
Samoocena:
*Ilość punktów do uzyskania: 10
* ilość uzyskanych przeze mnie punktów: .............

Metoda zdań niedokończonych:
- Muszę jeszcze powtórzyć ........................................
- Zadania wykonałam/em bezbłędnie. ,,Z gramatyką jestem za pan brat.’’