Zabawy badawcze na lato

LATO
... Przyszło do nas lato
i pogodą darzy, budujemy zamki
na słonecznej plaży....
(„Roczek” Cz. Janczarski)

ZABAWY NA HUŚTAWCE
Potrzebne przedmioty:
huśtawka na placu zabaw
Usiądź z jednej strony huśtawki, z drugiej strony siądzie mama.
- Czy podniosłeś się do góry i długo się tam utrzymujesz, kiedy na huśtawce siedzi mama? A czy ty możesz mamę podnieść na huśtawce do góry?
Teraz mama przesunie się bliżej środka huśtawki. Czy opadasz teraz w dół?

WYJAŚNIENIE:
Huśtawka jest to deska podparta w środku. Równowagę na huśtawce można uzyskać wówczas, kiedy po obydwu stronach działają takie same siły. Im ktoś jest cięższy, tym większą siłą działa na huśtawkę. Mama jest cięższa od dziecka, więc działa na huśtawkę większą siłą. Jeżeli po przeciwnych stronach huśtawki siedzą osoby znacznie różniące się wagą, wtedy trudno jest uzyskać równowagę. Ale istnieje na to sposób. Jeżeli twój kolega jest cięższy od ciebie, niech się przesunie bliżej środka huśtawki. Wypróbujcie, jak blisko musi się przesunąć, aby huśtawka osiągnęła równowagę. Jeżeli lekka osoba będzie siedziała bardzo daleko od miejsca podparcia huśtawki, a ciężka bardzo daleko, to nawet dziecko może wtedy zrównoważyć mamę.

LUPA
1. JAK BIEGNĄ PROMIENIE ŚWIATŁA PRZEZ SOCZEWKĘ?
To doświadczenie wykonujemy na dworze w ciepły, słoneczny dzień.
Potrzebne przedmioty:
- lupa,zwana inaczej szkłem powiększającym / np. taka do oglądania znaczków/
- bibułka
Przyjrzyj się uważnie lupie, dotknij jej ścianek, są wypukłe, prawda? Ustaw lupę w taki sposób, aby z jednej strony padały na nią promienie słoneczne. Zbliżaj lupę do bibułki. Przesuwaj ją, aż zobaczysz na bibule mały, świetlny punkcik. Trzymaj lupę tak długo, aż wypali się w bibułce otworek.
WYJAŚNIENIE:
Jak przechodzi światło przez soczewkę? Promienie słoneczne, napotykając zakrzywione szkło soczewki, nie przechodzą przez nie prosto, lecz zmieniają swój bieg. Po przejściu przez soczewkę łączą się one w jednym punkcie, powodując silne ogrzanie tego miejsca. Jak się sam przekonasz mogą nawet wypalić otwór. Inaczej wyglądałoby to doświadczenie z szybą. Światło przechodząc przez zwykłe cienkie szyby okienne nie skupia się. Przez okno widzimy ludzi i przedmioty tej samej wielkości i w takiej samej odległości, jak bez szyby.

2. KIEDY WIDZIMY WYRAŹNY OBRAZ PRZEZ LUPĘ?
Potrzebne przedmioty:
lupa
różne drobne przedmioty

Obejrzyj przedmioty przez lupę. Zbliżaj i oddalaj lupę od przedmiotów, obserwuj, jak zmienia się ostrość obrazu.
- Czy znalazłeś odległość, z której najwyraźniej widać powiększone przedmioty?

WYJAŚNIENIE:
Na pewno zauważyłeś, że wyraźny obraz otrzymałeś wówczas, kiedy lupa znajdowała się w niewielkiej odległości od przedmiotów. Kiedy przedmiot umieścimy pomiędzy lupa a jej ogniskiem, wtedy otrzymamy obraz powiększony.
Istnieją różne rodzaje soczewek: wklęsłe, wypukłe, płasko – wklęsłe, płasko – wypukłe. Wszystko zależy od tego, w którą stronę zakrzywione są ich ścianki. My wykonywać będziemy doświadczenia z soczewką wypukłą, jaka jest w lupie. Taką soczewkę nazywa się również skupiającą, ponieważ, jak przekonałeś się w doświadczeniu, skupia ona promienie świetlne.

CIEŃ

Czy obserwowałeś kiedyś swój cień w piękny, słoneczny dzień? Cokolwiek robiłeś, cień wiernie ci towarzyszył i naśladował twoje ruchy. Czy zastanawiałeś się jednak, skąd się bierze cień, dlaczego raz jest dłuższy, raz krótszy, raz za tobą, raz przed tobą?

OD CZEGO ZALEŻY DŁUGOŚĆ I POŁOŻENIE CIENIA?

Potrzebne przedmioty:
długi kij
patyczek
Wczesnym rankiem wbij kij w piasek. Patyczkiem zaznacz na piasku cień kija rano, w południe i późnym popołudniem. Uważnie przyjrzyj się narysowanym kreskom. Czy widzisz różnice w długości i położeniu kresek?

WYJAŚNIENIE:
Na pewno zauważyłeś, że najkrótszy cień jest zawsze o godzinie dwunastej w południe. Wyznacza on kierunek północny. Przed południem i po południu cień jest dłuższy. Zmienia się również położenie cienia. Podczas wschodu słońca kij rzuca cień w odwrotnym kierunku, aniżeli w czasie zachodu. Domyślasz się zapewne, że zmiana położenia i długości cienia kija ma związek ze zmianą położenia słońca.