Stany skupienia wody. Co to znaczy, że woda występuje w różnych stanach skupienia? Scenariusz zajęć z edukacji przyrodniczej dla klasy 2

Temat: Stany skupienia wody. Co to znaczy, że woda występuje w różnych stanach skupienia?

Cele lekcji.
Uczeń:
• identyfikuje różne stany skupienia wody;
• wymienia różnice między poszczególnymi stanami skupienia;
• wymienia właściwości wody, lodu i pary wodnej;
• odkrywa nowe właściwości wody, wykonując doświadczenia;
• wskazuje podstawowe źródła wody na Ziemi;
• wie, jakie znaczenie ma woda w życiu człowieka i zwierząt (podaje przykłady);
• wie, skąd się bierze woda w kranie;
• pamięta o oszczędzaniu wody;
• dba o porządek na stanowisku pracy
Nacobezu
Będę zwracać uwagę na to, czy potraficie:
− opowiedzieć, w jaki sposób woda krąży w przyrodzie,
− wymienić trzy stany skupienia wody,
− odczytywać temperaturę na termometrze.

Cele w języku ucznia: Uzupełnijcie zdania podanymi wyrazami. Dowiecie się, w jaki sposób woda krąży w przyrodzie. Powiecie, jak człowiek wykorzystuje wodę w jej trzech postaciach. Przeprowadzić proste doświadczenia z lodem, wodą i parą wodną według podanej instrukcji. Ustalicie poprawne odpowiedzi na pytania. Sformułujecie wnioski. Będziecie odczytywać wskazania termometru.
Pytanie kluczowe: Jak woda krąży w przyrodzie?

Metody i techniki nauczania:
pogadanka, obserwacja, pokaz doświadczenia, samodzielne doświadczenia, działania praktyczne
Uzupełniające środki dydaktyczne: magnesy, karty pracy, szklane pojemniki na wodę, szklany pojemnik z lodem, lusterko, świeca na podstawce, zapałki, czajnik elektryczny, trzy pojemniki z wodą, dwa metalowe spinacze, igła, agrafka, papier toaletowy, pęseta, trzy zakraplacze, monety o nominale 1 zł, 2 zł, 5 zł, talerzyk jednorazowy, pieprz mielony, pojemnik z płynem do mycia naczyń lub mydłem w płynie, talerzyk jednorazowy, pojemnik z wodą, wycięty z jednorazowego talerzyka plastikowy element kształtem zbliżony do dna kadłuba statku (5 cm) Załączniki: Załącznik 1. Zagadki Załącznik 2. Rozwiązania zagadek, nazwy stanów skupienia Załącznik 3. Wzór tabeli do uzupełnienia Załącznik 4. Znaczki do podziału na grupy Załącznik 5. Instrukcje do wykonywania doświadczeń na stacjach badawczych Załącznik 6. Plakietki „Mały Wodnik” Prezentacja slajdów „Woda”
Przebieg lekcji:

Czynności organizacyjne
W sali lekcyjnej przygotowano cztery stanowiska do pracy badawczej wyposażone w środki dydaktyczne: Stanowisko 1– szklanka, pojemnik z wodą, dwa metalowe spinacze, igła, agrafka, papier toaletowy, pęseta, talerzyk jednorazowy; Stanowisko 2– trzy zakraplacze, pojemnik z wodą, monety o nominale 1 zł, 2 zł, 5 zł; Stanowisko 3 – talerzyk jednorazowy, pojemnik z wodą, pieprz mielony, pojemnik z płynem do mycia naczyń lub mydłem w płynie; Stanowisko 4 – talerzyk jednorazowy, podłużny pojemnik z wodą, wycięty z jednorazowego talerzyka plastikowy element kształtem zbliżony do dna kadłuba statku (5 cm).

Powitanie uczniów
Wprowadzenie

Po powitaniu N pyta uczniów: Kto z was dzisiaj umył się przed śniadaniem? Kto pił herbatę na śniadanie? Kto porządnie umył zęby po jedzeniu? Czego używaliście do mycia i picia? (WODY) N: Woda to najwspanialsza i najciekawsza ciecz na naszej planecie Ziemi. Ma wiele interesujących właściwości i o nich dzisiaj porozmawiamy.
Przedstawienie celów zajęć w języku ucznia i nacobezu Nauczyciel przedstawia dzieciom cele w języku ucznia i zawiesza na tablicy kartkę z nacobezu. Dzieci odczytują je i mówią, czego nowego się nauczą.
Przypomnienie wiadomości z klasy 1 o stanach skupienia wody i jej właściwościach – zagadki N prosi wybranego ucznia o odczytanie zagadek (załącznik 1).

Zagadka 1 Jest w strumyku, w rzece i w jeziorze a nawet w kranie ją znaleźć możesz.

Zagadka 2 Przezroczysta tafla, woda w niej zamknięta Ślizgają się po niej chłopcy, ślizgają dziewczęta.

Zagadka 3 Co się wymyka z wrzącego czajnika? U podają rozwiązania zagadek: woda, lód, para wodna.

N odwołuje się do wiadomości uczniów zdobytych w klasie 1.
Odkrywa znajdujące się na tablicy kartoniki z rozwiązaniami zagadek i nazwami stanów skupienia (załącznik 2) oraz narysowaną tabelę (załącznik 3).
N: Proszę połączyć w pary rozwiązania zagadek z nazwami stanów skupienia wody. Utworzą pary: woda – ciecz, lód – ciało stałe, para wodna – gaz.
N prezentuje tabelę i objaśnia sposób jej wypełnienia.
N: Teraz uzupełnijcie tabelę dotyczącą właściwości wody, lodu i pary wodnej. W wolne miejsca tabeli należy wpisać nazwy barw lub wstawić kreskę, jeśli takie nie występują.
Chętni U uzupełniają tabelę, wpisując w rubryki odpowiednie nazwy lub znaki.
N: Spójrzcie na tabelę i powiedzcie, o czym nas informuje, do jakiego wniosku prowadzi? Wniosek: Ani woda, ani lód, ani para wodna nie mają smaku, zapachu ani specjalnej barwy. Jest to ta sama substancja, lecz w różnych stanach skupienia
Poznanie innych właściwości wody, lodu, pary wodnej – pokaz i obserwacja
Na stoliku N znajdują się dwa pojemniki i lusterko (może być również metalowa taca). W pierwszym pojemniku jest woda, a w drugim lód, który powstał w zamrażalniku. Jest też świeca na podstawce i zapałki oraz czajnik elektryczny.

Pokaz 1
N prezentuje oba pojemniki, U obserwują ich zawartość. N: Co znajduje się w pierwszym pojemniku? (woda w postaci cieczy) Co znajduje się w drugim pojemniku? (lód) Jak myślicie, w jaki sposób powstał ten lód? (To woda zamarznięta w zamrażalniku.) Zastanawiam się tylko, dlaczego lód tak dziwnie wystaje z pojemnika? Przed zamrożeniem woda sięgała tylko brzegów pojemnika. Co takiego się stało? N może zapytać zdolnych uczniów: Jak to można wytłumaczyć? Komentarz nauczyciela: Pod wpływem niskiej temperatury woda zamarzła, a podczas zamarzania zwiększyła swoją objętość. Mówimy żartobliwie, że woda rośnie, gdy zamarza. Zjawisko, w którym ciecz zamienia się ciało stałe, nazywa się krzepnięciem.

Pokaz 2
N pokazuje uczniom pojemnik z zamrożoną wodą. N: Spójrzcie na dno pojemnika z lodem. Co tam widzicie? Co tam się zbiera? N zapala świecę, podgrzewa pojemnik z lodem i prosi uczniów o obserwację. N:Co się dzieje z lodem w pojemniku? U zgłaszają swoje obserwacje i wnioski. Komentarz nauczyciela: Pod wpływem ciepła z lodu powstaje woda. Zjawisko, w którym ciało stałe zamienia się w ciecz, nazywamy topnieniem. N: Teraz porozmawiajmy przez chwilkę o lusterku. Co ono tutaj robi? Czy to sprawka Pana Ciekawskiego? Kto mi pomoże rozwiązać tę zagadkę? Zastanówmy się nad tym wspólnie. W pojemniku pierwszym jest woda, czyli ciecz, w drugim jeszcze jest lód, czyli ciało stałe. Czego nam brakuje? U: Pary wodnej, czyli gazu. N: Ale co wspólnego może mieć lusterko z parą wodną? Zaraz się przekonacie!

Pokaz 3 N wlewa do czajnika wodę z pierwszego pojemnika i włącza czajnik. Prosi uczniów o obserwację czajnika, zwłaszcza wówczas, gdy woda będzie się gotować. N: Co unosi się nad czajnikiem? U: Para. N wybiera chętnego ucznia, który ustawia lusterko nad obłoczkiem pary. N: Spójrz, co pojawiło się na lusterku? Co to jest? Kto potrafi to wytłumaczyć?

U zgłaszają swoje propozycje.
Komentarz nauczyciela: W temperaturze 100oC woda wrze i szybko jej w czajniku ubywa. Wówczas zauważyliście unoszącą się nad naczyniem mgłę. To gaz zwany parą wodną. Zmianę cieczy w gaz nazywamy parowaniem. A ponieważ lusterko było zimne, to para wodna zamieniła się na nim w kropelki wody. I takie zjawisko nazywamy skraplaniem. N: A zatem mamy już wszystkie stany skupienia wody: ciecz, ciało stałe i gaz.

Spróbujmy podsumować to, czego dowiedzieliście się o ich właściwościach.
a) Woda jako ciecz może ___________lub ___________.
b) Lód jako ciało stałe może ___________ .
c) Para wodna jako gaz może ___________. Chętni U kończą zdania rozpoczęte przez nauczyciela.

Określenie zasobów wody na Ziemi – prezentacja slajdów N dzieli uczniów na cztery zespoły(załącznik 4).

U losują karteczki w czterech kolorach, następnie tworzą zespoły zadaniowe, wybierają kapitana, który będzie przewodził działaniom grupy i zadba o porządek na stanowiskach badawczych. U zajmują miejsca przy stanowiskach.
N: Na naszej planecie jest bardzo dużo wody, dlatego Ziemia nazywana jest błękitną planetą. W pierwszej klasie rozmawialiśmy już na ten temat. Kto pamięta, gdzie kryje się woda na Ziemi? U wymieniają miejsca, w których występuje woda.
N zaprasza uczniów do obejrzenia prezentacji pt. „Woda” i wysłuchania dodatkowych informacji.

Po obejrzeniu prezentacji U dzielą się spostrzeżeniami i odpowiadają na pytania: Gdzie znajduje się najwięcej wody?
Jaka woda nadaje się do spożycia, a jaka nie? Gdzie można zobaczyć studnię z żurawiem? Dlaczego hydranty do poboru wody przez strażaków maluje się na czerwono?
Dlaczego wodę należy oszczędzać?

N kieruje pytania do zdolnych uczniów:
Dlaczego rury wodociągowe umieszcza się pod ziemią?
Dlaczego owad zwany nartnikiem może poruszać się po powierzchni wody?

Przerwa śródlekcyjna
N: Zapraszam was do wykonania doświadczeń w naszym klasowym laboratorium. Poznacie nowe zjawisko związane z wodą, znane jako napięcie powierzchniowe. Jest to zjawisko podobne do tajemniczej siły, która spina powierzchnię cieczy i umożliwia poruszanie się po jej powierzchni np. nartnikowi – owadowi, którego widzieliście w prezentacji. Jak myślicie, czy można zaobserwować to zjawisko i „zobaczyć” działanie tej niezwykłej siły? Aby się o tym przekonać, każda grupa wykona doświadczenie na swojej stacji badawczej zgodnie z instrukcją, która się na niej znajduje (załącznik 5). Przypominam wam, że w czasie wykonywania doświadczeń należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i po zakończeniu doświadczeń należy uporządkować stanowiska pracy.

Przebieg doświadczenia odbywa się według instrukcji i ta zasada obowiązuje na wszystkich stacjach.
Stacja I – grupa 1 Na stacji znajdują się: szklanka, talerzyk jednorazowy, dodatkowy pojemnik z wodą, metalowy spinacz, igła, agrafka, papier toaletowy, ewentualnie pęseta.
Stacja II – grupa 2 Na stacji znajdują się: trzy zakraplacze, pojemnik z wodą, monety o nominale 1 zł, 2 zł, 5 zł. Doświadczenie wykonuje troje uczniów – każdy na innej monecie.
Stacja III– grupa 3 Na stacji znajdują się: talerzyk jednorazowy, pojemnik z wodą, pieprz mielony, pojemnik z płynem do mycia naczyń lub mydłem w płynie.
Stacja IV – grupa 4 Na stacji znajdują się: podłużne płaskie naczynie, pojemnik z wodą, wycięty z jednorazowego talerzyka plastikowy element kształtem zbliżony do dna kadłuba statku (5 cm). U wykonują doświadczenia zgodnie z instrukcjami, notują lub zapamiętują zaobserwowane zmiany, porządkują stanowiska pracy.

N pełni rolę obserwatora i doradcy, służy pomocą w razie zaistniałych problemów. Po wykonaniu zadań na stacjach N prosi przedstawicieli grup o przekazanie wniosków wynikających z obserwacji przebiegu wykonanych przez nich doświadczeń.

Przewidywane spostrzeżenia uczniów:
Grupa 1 –Umieszczone na wodzie przedmioty nie zatonęły, lecz pływały po jej powierzchni. Grupa 2 –Woda na powierzchni monet nie rozlewała się. Tworzyła się na nich kulista bańka podobna do pęcherza.
Grupa 3 – Pieprz pływał po powierzchni wody. Po włożeniu suchego palca nic się nie zmieniło na talerzu. Gdy włożyliśmy do wody namydlony palec, pieprz rozpłynął się na boki talerza. Grupa 4 – Po włożeniu do wody palca zamoczonego w mydle stateczek został wprawiony w ruch i popłynął.
W oparciu o obserwacje poczynione przez dzieci N dokonuje podsumowania przeprowadzonych doświadczeń

Podsumowanie obserwacji
Komentarz N: Dzięki przyciąganiu się cząsteczek na powierzchni wody tworzy się rodzaj cieniutkiej, napiętej błony, która jest sprężysta i może unosić lekkie przedmioty. Czy widzieliście tę błonę? To ona umożliwia nartnikowi poruszanie się po powierzchni zbiornika wodnego i sprawia, że woda przybiera formę kropli i można ją umieścić na monecie. Ta błona powstaje dzięki zjawisku, które nosi nazwę napięcia powierzchniowego. Użyte w doświadczeniu mydło zmieniło napięcie powierzchniowe wody, po której pływał pieprz. Dlatego cząsteczki pieprzu rozsunęły się i pozostawiły pośrodku talerzyka plamę czystej wody. Podobnie było ze „stateczkiem”, który na skutek zmiany napięcia powierzchniowego zaczął poruszać się w kierunku przeciwnym do miejsca zanurzenia palca.
Wykonywanie zadań z karty pracy N: Z napięciem powierzchniowym z pewnością się jeszcze nieraz zetkniecie, zwłaszcza wtedy, gdy będziecie mieli bezpośredni kontakt z wodą np. w czasie kąpieli. W czasie wykonywania czynności higienicznych nie zapominajcie o tym, że wodę należy oszczędzać. Mam nadzieję, że przypomną wam o tym ćwiczenia zawarte na kartach pracy.
N poleca uczniom wykonanie zadań z KP:
• dla wszystkich U;
• dla bardziej zdolnych U.
N sprawdza poprawność wykonania kolejnych zadań i poleca wykonanie w domu pozostałych.

Podsumowanie, pozyskanie informacji zwrotnej dotyczącej lekcji N prosi uczniów o dokończenie rozpoczętych zdań:
• Na dzisiejszej lekcji dowiedziałem się ___________.
• Z dzisiejszej lekcji zapamiętam, że ___________.
• Na dzisiejszej lekcji zrozumiałem, że ___________.
N nagradza aktywnych uczniów ocenami, pochwałami. N: Cieszę się, że tak dużo zapamiętaliście z dzisiejszej lekcji. Myślę, że zasłużyliście na dodatkową nagrodę. Tą nagrodą będzie plakietka „Mały Wodnik” (załącznik 6)
Zadanie domowe
Wykonam doświadczenie z wodą i zapiszę wnioski do zeszytu (podr. mat.-przyr. s. 75 – polecenie 4).