Scenariusz zajęć pozalekcyjnych: Poznajemy historię książki

I. Założenia
1)Temat: Poznajemy historię książki.

2)Cele
a)Poznawczy (uczeń powinien wiedzieć, znać)
-Jakie elementy składają się na historię książki?
-Jakie są podstawowe zagadnienia, pojęcia i postacie związane z dziejami książki?
-W jakich dokumentach poszukiwać informacji o dziejach książki?
b)Kształcący (uczeń powinien umieć)
-Szybko dotrzeć do potrzebnych mu informacji w różnego rodzaju źródłach.
-Posługiwać się różnymi rodzajami źródeł.

3)Metody:
-Niedokończone zdanie
-Słoneczko
-Praca z tekstem
-Podróż w wyobraźni
-Drama
-Gra dydaktyczna - krzyżówka

4)Formy pracy:
-Grupowa;
-Frontalna
-Indywidualna

5)Środki dydaktyczne: „arkusz niedokończone zdanie”, losy – historia pisma, historia materiałów służących do pisania, historia narzędzi pisarskich, historia drukarń, dzieje formy zew. książki; Encyklopedia PWN, Encyklopedia Wiedzy o Książce, czasopismo Victor nr 5/2002, www.wsp.krakow.pl, O książce. Mała encyklopedia dla nastolatków

II. Organizacja zajęć
1)Wstęp (Wprowadzenie)
a)Podanie i zapis tematu zajęć: Poznajemy historię książki.
b)Niedokończone zdanie – forma indywidualna – uczniowie proszeni są o dokończenie zdania: „Kiedy myślę o dziejach książki, przychodzi mi na myśl ...” umieszczonego na dużym arkuszu papieru pakowego. Każdy indywidualnie dopisuje swoje skojarzenie.
c)Słoneczko - forma frontalna – podsumowaniem tej części zajęć jest uświadomienie sobie, jakie elementy składają się na historię książki poprzez rozrysowanie jej w formie słoneczka na tablicy lub formie gotowej planszy.

2)Rozwinięcie (część zasadnicza zajęć)
a)Praca z tekstem w grupach; forma pracy grupowa– podział uczniów na 5 grup. Każda z nich losuje karteczkę z poleceniem by opracowała jedno z zagadnień, korzystając z przygotowanych wcześniej przeze mnie materiałów: 1) historia pisma 2) historia materiałów służących do pisania 3) historia narzędzi pisarskich 4) historia drukarń 5) dzieje formy zew. książki.
b)Podróż w wyobraźni; forma pracy grupowa - proszę, aby każda z grup odbyła podróż w wyobraźni, z której ma przywieźć jak najwięcej informacji na zadany temat.
c)Drama; forma pracy grupowa - następnie każda grupa prezentuje zdobyte przez siebie informacje. Ta część zawiera elementy dramy, opowiadający wchodzą w rolę podróżnika, historyka.

ZAŁĄCZNIK NR 1
Historia pisma
6 tysięcy lat temu – powstanie pisma
Pismo alfabetyczne-najpierw tylko spółgłoskowe (Bliski Wschód –alfabet hebrajski. Grecy dodali samogłoski ok. V w p.n.e.
Pismo to odwzorowuje dźwięki mowy.
Z pisma greckiego powstało pismo słowiańskie (Cyryl i Metody).

PISMO SŁOWIAŃSKIE
•Głagolica(słowo bizantyjskie)
•Cyrylica(od imienia Cyryla)

Historia materiałów służących do pisma
Kamień - najwcześniejsze napisy. Występowanie - Egipt, Grecja, Rzym. Stelle - wolno stojące kamienie w świątyniach, w grobowcach. Zapisywano krótkie relacje ze zwycięskich walk, często z rysunkiem, listy, ważniejsze daty, kroniki władców, imiona władców, życiorysy władców, inwokacje do bóstw, historia powstania świata.
Tabliczki drewniane - Grecja, Rzym. Były malowane na biało. Stosowano je do pisania ogłoszeń (w miejscach publicznych wywieszano tabliczki).
Płytki metalowe - Grecja Rzym. Pisano na nich listy, zaklęcia, modlitwy. Ryto na nich napisy. Brąz, ołów.
Tabliczki woskowe-Rzym. Służyły do zapisów podręcznych, codziennych: listy, notatki w szkole. Do pisania używano rylcy.
Tabliczki gliniane- Mezopotamia, Grecja, Rzym. Surowa glina była stosowana lub zawartością kredy, miały aksamitną gładkość.
Kolor: śmietankowy, ekri. Pismo klinowe. Traktaty polityczne, rachunki, w szkole, napisy wczesnochrześcijańskie np. „Ojcze Nasz”.
Pergamin - najpiękniejszy materiał, najtrwalszy. Do produkcji stosowano skóry koźle, owcze(młode). Rozpościerano skórę na ramach, naciągano i wystawiano na słońce, usuwano sierść i nacierano kredą. Pergamin staje się bardzo delikatny jak jedwab.
Papirus - wynaleziony w Egipcie III tyś. p.n.e. Krojona pień wzdłuż. Płaty układano koło
siebie, na te płaty układano warstwę płatów prostopadle i wszystko przyciskano, prasowano.
Z tego wyciekała woda, a lepka substancja, która się wydzieliła z tych płatów kleiła.
Po wyschnięciu pisano już na papirusie. Powstawały zwoje (pasy kilku metrowe), tekst
pisano w kolumnach; zwoje miały dwie drewniane rączki by móc lepiej je czytać.
Pisano na nim piórem trzcinowym (woda + barwnik naturalny np. sadza z drewna)nie można dziś dobrać odpowiednich proporcji.
Materiał lekki, ale kruchy. Znany też w Grecji i Rzymie.
Papier - II w. Chiny. Przedostał się do krajów arabskich, a później do Europy (pocz. XII w.) Materiał tańszy od pergaminu i prostszy w produkcji. Produkcja polegała na gotowaniu szmat (naturalne włókna), z których powstawała gęsta maź. Wylewano ją na sita, woda była odsączana, a następnie suszono ją.
Papier czerpany– miał nierówne brzegi i był chropowaty.

Historia narzędzi pisarskich
Rylec-narzędzie stalowe o ostrym końcu.

Historia drukarń
Starodruki - książki wydane od XV – XVIII w

Jan Gutenberg

- złotnik
- wynalazca drukowania za pomocą ruchomych czcionek
- wynalazca prasy drukarskiej
- wynalazca aparatu do odlewania czcionek
- przygotował skład oraz wydrukował 1455 lub 1456 roku największe swe dzieło Biblię zw. 42 wierszową, 2 tomowa

Kasper Straube - pierwszy drukarz polski pochodził z Bawarii wydał „Kalendarz astronomiczny na rok1474”.Wydał 4 druki – Kraków

Inkunabuły (książka w kołysce)
1)wydane druki przed 1501r.(czyli książki z XV w)
2)krój czcionek przypominał (naśladował) pismo ręczne
3)ręcznie zdobiona (iluminacja, inicjał- ozdobna pierwsza litera zawierająca czasem ilustrację) wykorzystywano plastyczne złoto
4)wszystkie dane o tekście umieszczane są na końcu w „ kolofonie”. Karta tytułowa wykształciła się na pocz. XVI w.
Cechy starodruków
1)ilustracje wykonane ręcznie
2)estetyczne
3)niepowtarzalne oprawy

Podział
1)książka starożytna
2)książka średniowieczna
3)starodruki XV-XVIII w.
4)nowe druki XIX-XXI w.

Skryba - osoba, która przepisywała książki.

3)Zakończenie (Podsumowanie)
Rozwiązywanie krzyżówki – praca indywidualna

1.Dzisiejsza forma książki to...
2.Duchowny, który trudnił się przepisywaniem książek.
3.Rodzaj materiału, na którym pisano w starożytnym Egipcie.
4.Inaczej „książka w kołysce”.
5.Największe dzieło wydawnicze Gutenberga.
6.Rodzaj pisma używany w starożytnym Egipcie.
7.Nazwa starożytnej krainy, w której występowały tabliczki gliniane.

III. Literatura
1)Miller M.: Dzieje książki. „Biblioteka w Szkole” 1996 nr 9 s. 3-4
2)Encyklopedia wiedzy o książce, Wrocław 1971
3)O książce. Mała encyklopedia dla nastolatków, Wrocław 1987