Opis i analiza przypadku pracy z uczniem zdolnym

1. Identyfikacja problemu


Prawidłowo realizowane działania pedagogiczne, które mające w efekcie doprowadzić do spełniania nadziei pokładanych w zindywidualizowanym kształceniu dzieci muszą być poparte umiejętnością rozpoznawania przez nauczyciela intelektualnych możliwości uczniów i stosowanie takich sposobów dydaktycznych, które powodowałyby optymalny rozwój ucznia zdolnego. Poznawanie intelektualnych możliwości uczniów należy do trudnych zadań, mimo że dostępna jest dość duża liczba publikacji poświęconych temu problemowi.
Mateusz jest uczniem mojej klasy i od pierwszej chwili kiedy go poznałam, wiedziałam, że mam do czynienia z dzieckiem o ponadprzeciętnych zdolnościach. Do wniosku tego doszłam analizując rezultaty jego aktywności w szkole podstawowej i osiągnięte tam efekty. Bliższe poznanie ucznia utwierdziło mnie w przekonaniu, że Mateusz przejawia ponadprzeciętne zdolności w przyswajaniu wiedzy z przedmiotów szkolnych odpowiadających poszczególnym dziedziną wiedzy, jednakże jego wybranym przedmiotem jest informatyka.
Od samego początku pozytywnie wyróżniał się na tle klasy. Charakteryzuje go duża sprawność i efektywność uczenia się. Cechuje go niezależność, która wyraża się w samodzielnych sądach oraz gotowości do żarliwej obrony własnego stanowiska. Samodzielnie opanowuje szerszy zakres materiału wykraczający poza ramy programowe, sięga po dodatkowe wiadomości korzystając z różnych dostępnych źródeł. W dziedzinie zdobywania wiedzy chce być dobry ze wszystkiego.
Jak łatwo się domyśleć przy takim nastawieniu Mateusz nie do końca był akceptowany i lubiany przez swoich rówieśników w klasie.
Problemem w pracy z uczniem było takie ukierunkowanie jego wysiłków, aby w maksymalny sposób wykorzystać jego możliwości, co spowoduje systematyczny przyrost jego wiedzy, a także doprowadzi do tego by czuł się potrzebny i w pełni akceptowany w klasie i szkole.

2. Geneza i dynamika zjawiska

Praca z Mateuszem przebiegała na moim przedmiocie głównie pod kątem indywidualizacji zadań i wymagań wobec ucznia. Cechy, które wyróżniały go z zespołu klasowego to umiejętność abstrakcyjnego rozumowania, duża zdolność obserwacji i wyciągania wniosków, oryginalność w pracy intelektualnej i wielostronne zainteresowania. Miał duże poczucie własnej wartości. Niestety, w zespole klasowym nie miał godnego siebie „rywala” w zdobywaniu wiedzy fizycznej. Wręcz przeciwnie – reszta klasy często uważała go za kujona i przemądrzałego. A ponieważ Mateusz bywał często osobą bezkompromisową w klasie dochodziło do konfliktów na tym tle.
Moje spostrzeżenia dotyczące ucznia potwierdzili inni nauczyciele, którzy z nim pracowali. Również rozmowy z ojcem ucznia potwierdziły moje wrażenie odnośnie tego, że często ma on poczucia wyobcowania i odizolowania. Uczeń zdolny, pracujący w szybszym tempie, bardziej dociekliwy często „przeszkadza” też na typowej lekcji. Zaspakajanie ciekawości ucznia na moim przedmiocie przekraczało wielokrotnie czas obowiązkowych zajęć
niektóre problemy rozwiązywaliśmy na przerwach. Dobrym wyjściem jest w takim przypadku praca z uczniem zdolnym na zajęciach pozalekcyjnych.

3. Znaczenie problemu

W dzisiejszych czasach praca z uczniem zdolnym nabiera szczególnego znaczenia, bowiem we współczesnym świecie istnieje większe zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowane kadry kierownicze oraz naukowo-techniczne. Dzisiejsza szkoła musi w pełniejszy sposób rozwijać zainteresowania i uzdolnienia swoich uczniów.
Praca z Mateuszem była dla mnie ogromnym wyzwaniem, przynosiła mi jednak także wielką satysfakcję. W żadnym przypadku nie mogłam dopuścić do tego, aby chłopiec obniżył poziom chcąc przypodobać się klasie, ani też pozwolić na to by niechęć niektórych osób wobec niej narastała.
Zależało mi też na tym by uczeń dokonał świadomego wyboru dziedzin, w których będzie się specjalizować startując w konkursach przedmiotowych, gdyż wcześniej brał udział prawie we wszystkich konkursach oferowanych przez szkołę.

4. Prognoza
Negatywna:
- brak odpowiednich bodźców może spowolnić proces rozwoju uzdolnień,
- zabraknie motywacji do dalszej nauki,
- nastąpi obniżenie samooceny,
- uczeń zacznie zdobywać wyniki poniżej swoich intelektualnych możliwości,
- nieodpowiednie działanie nauczyciela może spowodować mechaniczne przyswajanie wiedzy,
- chłopiec przestanie brać udział w konkursach,
- uczeń zostanie odrzucony przez klasę.

Pozytywna:
- nastąpi systematyczny, wszechstronny intelektualny rozwój ucznia,
- ukierunkowana aktywność dziecka będzie owocowała wymiernymi efektami w konkursach przedmiotowych,
- wzrośnie poczucie własnej wartości chłopca oraz jego samoocena,
- uczeń zostanie w pełni zaakceptowany przez klasę – koledzy i koleżanki będą go wspierać i razem z nim cieszyć się jego sukcesami,

5. Propozycje rozwiązania

Pracując z Mateuszem kierowałam się ogólną zasadą, która organizuje pracę ucznia zdolnego: utrzymywać wysoki poziom wymagań oraz zapewnić sprzyjające warunki do pracy.

Cele:
- kształcenie myślenia twórczego, oryginalnego,
- przyśpieszenie rozwoju intelektualnego,
- pogłębianie i poszerzanie wiedzy z zagadnień wykraczających poza program,
- rozwój zainteresowań ucznia,
- zaakceptowanie ucznia zdolnego przez klasę.

Zadania:
- indywidualizacja procesu nauczania na lekcjach fizyki,
- zachęcanie do udziału w różnych konkursach
- włączenie chłopca do zespołu pomocy samokoleżeńskiej w klasie,
- uczenie akceptacji i tolerancji jako czynników integrujących zespół klasowy,
- ścisła współpraca z innymi nauczycielami i rodzicami.

Plan działania:
- nawiązanie ścisłej współpracy z domem rodzinnym chłopca,
- nawiązanie współpracy z innymi nauczycielami, którzy z nim pracują.


6. Wdrażanie oddziaływań

Pracując z uczniem tak przygotowywałam zajęcia, aby były one ciekawe, oddziaływały emocjonalnie na Mateusza i w maksymalnym stopniu rozwijały jego myślenie twórcze. Praca taka stanowiła dla ucznia wyzwanie intelektualne.

System klasowo-lekcyjny nie sprzyja pracy z uczniem zdolnym. Uczeń taki często po prostu przeszkadza, bo pracuje szybko i jest dociekliwy. Nie zjednuje mu to sympatii ani innych uczniów ani nauczyciela. Dlatego nasiliłyśmy zajęcia w ramach kół przedmiotowych i na spotkaniach indywidualnych. Na co dzień współpracowałam z rodzicami chłopca, którzy odpowiednio przeze mnie pokierowani wspierali rozwój swojej dziecka..

3. Efekty oddziaływań

Podjęte przeze mnie i innych nauczycieli działania przyczyniły się do rozwoju intelektualnego ucznia. Pogłębił on swoją wiedzę oraz rozwinął zainteresowania, wziął udział w wielu konkursach. Z żalem muszę przyznać, że jej największy sukces nie dotyczył fizyki. Chłopiec został laureatem Konkursu Przedmiotowego z Informatyki roku szkolnego2005/06,a w roku szkolnym 2006/07 laureatem Konkursu Przedmiotowego z Informatyki, finalistą Konkursu Przedmiotowego z chemii i matematyki.
Bardzo poprawiły się kontakty ucznia z rówieśnikami – wielokrotnie odczuwali prawdziwą dumę, że mają w swoim gronie takiego kolegę. Bardzo duże zaangażowanie wykazali też rodzice uczennicy.

Praca z uczniami zdolnymi nie jest zadaniem łatwym. Wymaga ona doświadczenia, zaangażowania, pochłania wiele czasu. Jest to jednak praca przynosząca mi najwięcej satysfakcji, motywuje mnie ciągle do wytężonej pracy i samokształcenia.
LITERATURA :
1. Kruszewski K..: Sztuka nauczania. Czynnośi nauczyciela(Uczniowie zdolni), Wydawnictwo Naukowe PWN 1995;
2. Dobrzycki A.: Jak zorganizować pracę z uczniem zdolnym ?. Nowa szkoła
1990 nr s 36-44 (artykuł);