Struktura szkolenia dzieci i młodzieży w piłce nożnej

W makrocyklu półrocznym stosowanym w drużynach ligowych i juniorów
starszych wyróżnia się odpowiednio trzy okresy:
-okres przygotowawczy (budowanie formy),
-okres startowy ( stabilizacja formy),
-okres przejściowy ( aktywny wypoczynek).
Data pierwszego meczu mistrzowskiego oraz terminarz rozgrywek
mistrzowskich ma znaczny wpływ na strukturę pozostałych okresów. Ułatwia to ich racjonalne planowanie.
Ważność dwóch pierwszych okresów (przygotowawczy i startowy) dla osiągnięcia zamierzonego celu jest bezsporna. Praca treningowa w okresie przygotowawczym jest ukierunkowana na podwyższenie funkcjonalnejsprawności organizmu, decyduje o strategii przygotowania zespołu pod względem motorycznym, technicznym, taktycznym i psychicznym. Poziom i
rodzaj przygotowania jest podstawą przyszłych osiągnięć.
Okres startowy jest sprawdzianem skuteczności stosowanych metod, form i środków treningowych w bezpośredniej walce sportowej. Charakteryzuje się
względną stabilizacją gotowością organizmu do uzyskania wysokiej formy sportowej.
Należy pamiętać, że w okresie przygotowawczym następuje największe obciążenie organizmu i musi ono wystąpić po okresie przejściowym, który
charakteryzuje się proporcjonalnie stosowanym mniejszym obciążeniem, pozwalającym na regenerację fizyczną i psychiczną.
Mikrocykle szkoleniowe
Mikrocykl tygodniowy powinien być silnym orężem trenera w programowani uobciążeń, wyborze metod, form i środków treningowych, tylko właściwe
ćwiczenia w formie ścisłej fragmentów gry i gier z doborem właściwych obciążeń treningowych w poszczególnych dniach mikrocyklu daje pożądany
efekt.
Mikrocykl ma duży wpływ oddziaływania na proces kształtowania wydolności zawodników oraz poprawy ich umiejętności techniczno-taktycznych. Struktura
mikrocyklu zależna jest od grupy szkoleniowej, miejsca mikrocyklu w określonym podokresie - mezocyklu, liczby dni treningowych, jednostek treningowych, określenia celu szkolenia, regulacji obciążeń treningowych oraz
celowej zmiany stosowanych środków treningowych i wpływu warunków zewnętrznych.
Każdy mikrocykl zawiera określoną proporcję pracy i wypoczynku, pozwala on
na regulowanie wysiłku w krótkich okresach czasu.
W planowaniu mikrocyklu tygodniowego duże znaczenie posiada racjonalna kolejność wszystkich ćwiczeń - środków treningowych. Nie może to być suma
przypadkowo wybranych ćwiczeń bez ścisłej spójności tematycznej z jednostką główną. Trafny dobór środków treningowych jest jednym z kierunków poprawy
umiejętności technicznych, taktycznych, jak również przygotowania motorycznego.
W okresie startowym jednostka główna - mecz mistrzowski jest wyznacznikiem
doboru ćwiczeń pod konkretny plan taktyczny.

Jednostka treningowa
Jednostka treningowa składa się z trzech części: wstępnej, głównej i końcowej.
Część wstępna zawiera sferę organizacyjną - zbiórkę ćwiczących, sprawdzenie obecności, podanie tematu i celu zajęć oraz rozgrzewkę ogólną i specjalną.
Część główna - dzieli się na trzy części składowe. W pierwszej akcentujemy siłę, szybkość, zwrotność, / z piłkami i bez./ W drugiej stosujemy ćwiczenia z
zakresu techniki i taktyki w formie ścisłej i fragmentów gry. W trzeciej części wprowadza się gry zadaniowe, grę uproszczoną lub szkolną.
Część końcowa - ćwiczenia rozluźniające, mające doprowadzić organizm do stanu wyjściowego. Na zakończenie następuje omówienie treningu.
Każdy trening powinien cechować porządek organizacyjny, dobrze przemyślana
praca, świadomość postawionego celu.
Czas trwania jednostki treningowej zależy od stopnia wytrenowania, klasy zawodników i okresu treningowego - trwa przeciętnie od 60 do 120 min.
Każda jednostka treningowa charakteryzuje się określoną ilością ćwiczeń fizycznych czy techniczno-taktycznych, wykonywanych z różnym obciążeniem.
Należy się kierować zasadą, że im bardziej intensywny trening, tym liczba zadań postawionych przed ćwiczącymi powinna być mniejsza. Wykonanie kilku
zadań na jednym treningu jest dopuszczalne wówczas, gdy obciążenie jest małe, ważne jest, aby w trakcie zajęć zmieniać obciążenie poszczególnych grup
mięśniowych. Przy wyborze środków treningowych należy stopniowo przechodzić od jednych ćwiczeń do drugich, różniących się pod względem charakteru pracy i stopnia koordynacji.

Trening jest procesem, w którym stosuje się planowe i systematycznie środki treningowe. Celem każdego treningu jest powiększenie zasobu umiejętności
techniczno- taktycznych poszczególnych zawodników. Suma ich umiejętności i zastosowanie w grze stanowi o klasie zespołu. Gra i treningi są ze sobą ściśle
związane. Cele treningów muszą być warunkowane podniesieniem skuteczności gry w ataku i w obronie. Wszystko co zaleca się podczas treningu musi mieć swoje odbicie w grze mistrzowskiej, trenerzy powinni stworzyć podczas treningu takie warunki, jakie są podczas zawodów. To znaczy dobry trening musi mieć charakter zawodów. Dotyczy to zarówno elementów
techniczno - taktycznych jak i treningu motorycznego. Najlepiej połączyć zawody i trening poprzez kompleksowe gry zadaniowe. Są to formy gry począwszy od gry 1 na 1 do 10 na 10 z konkretnymi zadaniami taktycznymi dla każdego zawodnika .
Znaczne poprawienie skuteczności
gry osiągniemy poprzez stałe stosowanie wyuczonych umiejętności w warunkach gry.

Trening dzieci i młodzieży
Praca z dziećmi i młodzieżą należy do najważniejszych wyzwań każdego klubu sportowego, każdego trenera. Trening tych grup wiekowych musi koniecznie
uwzględniać rozwój młodych sportowców. Do osiągnięcia celu niezbędna jest przede wszystkim odpowiednio przeszkolona kadra zajmująca się młodzieżą.
Przygotowanie do gry w piłkę nożną oraz dalsze kształcenie powinny stać na jak najwyższym poziomie.
W każdej klasie rozgrywkowej wszystkie drużyny chcą grać futbol atrakcyjny i równocześnie skuteczny. Ważne, żeby jakość techniczno - taktycznych i
motorycznych składowych dopasować do możliwości swojej drużyny.
Pod tym kątem widzenia różni się dobór form i środków treningowych w różnych klasach rozgrywkowych.
Mając do czynienia z młodymi zawodnikami musimy za każdym razem uwzględnić cechy i właściwości specyficzne dla konkretnego etapu ich rozwoju.
Znajomość poszczególnych faz rozwojowych jest więc konieczna do właściwego kształtowania przebiegu treningu. Mamy więc do czynienia z
fazami, w których postęp procesu wzrostu i dojrzewania jest znaczny oraz z fazami, w których następuje pozorna stagnacja rozwoju. Etapy te mają
indywidualny przebieg, tzn. jedne dzieci dojrzewają szybciej, inne wolniej.
Dlatego widoczne są czasem stosunkowo duże różnice między rówieśnikami.
Mówimy wtedy o wieku biologicznym i kalendarzowym.
Wiek biologiczny określany jest na podstawie fizycznego rozwoju dziecka.
W ten sposób poziom rozwoju fizycznego ośmiolatka może odpowiadać poziomowi dziesięciolatka. Dla trenera pracującego z młodymi ludźmi istotne
znaczenie ma dokładna znajomość stanu rozwoju powierzonych mu wychowanków, która pozwala odpowiednio zaplanować przebieg treningu.
Ponieważ zdolności poznawcze dzieci są inne w różnych okresach, a ich reakcje na określone bodźce intensywniejsze, należy
uwzględnić ich stadium rozwoju optymalnie dopasowując zadania do możliwości, co pozwoli na osiągnięcie edukacyjnego sukcesu.
Każdy etap rozwoju ma swoje biologicznie zdeterminowane wady i zalety w odniesieniu do przyswajania sobie zdolności kondycyjnych i
koordynacyjnych.
W grupach młodzieżowych zasada cykliczności treningu obowiązująca w
poszczególnych etapach szkolenia jest różna.
W trzech pierwszych etapach:
- przygotowania wstępnego ( do 10 lat),
- nauczania podstawowego ( 11- 13 lat)
- doskonalenia opanowanych umiejętności ( 14- 15 lat),
organizacja procesu szkolenia wynika z rytmu obowiązków szkolnych i właściwości pór roku, (warunków klimatycznych).
Okres jesienny i wiosenny są do siebie w sensie budowy, doboru celów, zadań i metodyki prowadzonych zajęć bardzo podobne. Treningi są prowadzone na
boisku, co wiąże się ^większą przestrzenią dynamiką i swobodą ruchów jaką wykonują ćwiczący. Występują tutaj większe możliwości korzystania z urozmaiconych środków treningowych. W tych okresach prowadzone są
rozgrywki (od 10 r. ż.), które są elementem doskonalenia współpracy w organizacji gry w ataku i w obronie, jak również są elementem kontroli
postępów drużyny i poszczególnych zawodników. W tych okresach systematycznie stosowane są testy sprawności ogólnej i specjalnej. Wyniki i sprawdziany dają aktualny obraz możliwości zawodników i stanowią podstawę do planowania dalszego szkolenia.
Okres zimowy wiąże się z koniecznością przeniesienia zajęć do sali. Narzuca to inne cele, metody i formy i środki treningowe. Najczęściej mała przestrzeń
wymusza i sprzyja poprawianiu techniki indywidualnej oraz kształtowaniu niektórych zdolności motorycznych (szczególnie szybkości, koordynacji
ruchowej, siły i gibkości. Jednak głównym celem tego okresu jest nauczanie i doskonalenie techniki. Nie chodzi natomiast o akcentowanie obciążeń
treningowych poprzez planowy wzrost objętości i intensywności poszczególnych ćwiczeń.
W czasie trwania okresu zimowego występują dwukrotnie przerwy w nauce - święta, jako forma wypoczynku i ferie zimowe często wykorzystywane na
zgrupowania szkoleniowe. Wakacje w okresie letnim powinny być wykorzystane na przerwę wypoczynkową (lipiec) Zaś sierpień jest kontynuacją
dalszego szkolenia w klubie z możliwością organizacji zgrupowania letniego, które jest etapem przygotowań do jesiennych rozgrywek.
Organizacja procesu szkolenia dla piłkarzy do 15 lat przewiduje:
do 10 lat 2-3 zajęcia w tygodniu w czasie do 90'
do 13 lat - 3 zajęcia w tygodniu w czasie około 90'
do 15 lat - 3 - 4 zajęcia w tygodniu czasie około 90'

Technika a koordynacja
W praktyce szkolenia piłkarskiego koordynacja ruchowa w procesie treningowym jest przez niektórych trenerów zupełnie nieuwzględniana, często utożsamiana z techniką.
Rozwój koordynacyjnych zdolności motorycznych pozwala więc na przyswojenie coraz to trudniejszych zadań ruchowych . W procesie nauczania elementów techniki piłkarskiej ważne jest stałe powiększanie potencjału
koordynacyjnego piłkarzy. Koordynacja i technika są bowiem w ścisłej zależności proporcjonalnej : wyższy poziom koordynacji pozwala opanować coraz trudniejsze elementy techniczne.
Kondycja, a koordynacja.
W rozwoju dziecka 'naturalny rozwój kondycji osiąga najwyższy wskaźnik wzrostu ,podczas i po okresie pokwitania. Nie jest sensowne aby w wieku
dziecięcym przeprowadzać treningi kondycyjne z określonymi punktami ciężkości. Trening kondycyjny jest w wieku dziecięcym często za trudny i
monotonny. Trening koordynacyjny stwarza warunki ku temu , by trening był zabawą.
Trening koordynacji jako podstawa dla szkolenia techniki jest bazą wspierania talentów. Wiek 7-12 lat to okres w którym najłatwiej o rozwój i poprawę
koordynacji. Ze zdolności koordynacyjnych najważniejsze dla piłki nożnej są:
1) zdolność sprzężenia ruchów - w koordynacyjnie złożonych elementach
techniki piłkarskiej, zdolność ta odgrywa dominującą rolę, gdzie organizacja częściowa ruchów musi uwzględniać współudział przyboru -jakim jest piłka, z
równoczesną kontrolą zachowania się przeciwnika i współpartnerów gry.
2) zdolność szybkiej reakcji - wyznacznikami tej zdolności jest czas reakcji
oraz szybkość działania zaangażowanych mięśni. Elementy walki sportowej w piłce nożnej wymagają szybkiej i skutecznej reakcji, w których dominująca rola przypada na przetwarzaniu informacji płynących z różnych sygnałów (przede wszystkim optycznych)
3)zdolność różnicowania - wysoka dokładność i ekonomia ruchów np. uderzenie piłki na określoną odległość, utrzymanie odpowiedniego tempa i rytmu biegu, ułożenie ciała do wykonywania zwodu itp.
4)zdolność orientacji przestrzennej-umożliwia określenie pozycji ciała w przestrzeni I w czasie (ruchu) względem pola działania( boisko, bramki itp.)
5) zdolność rytmicznego wykonywania ruchów ,ułatwiająca zmianę tempa biegu w zależności od potrzeb, regulowanie rytmu gry itp.
6)zdolność równowagi, potrzebna przy ciągłych zmianach kierunku biegu, przy atakowaniu ciałem przeciwnika itp.
Od zdolności koordynacyjnych w dużej mierze zależy pomyślne nauczanie nowych oraz doskonalenie poznanych już umiejętności, mają znaczny wpływ na
ekonomikę ruchu oraz właściwe wykorzystanie zasobów energetycznych piłkarzy w trakcie treningów oraz zawodów. Również na podstawie zmian poziomu wybranych zdolności koordynacyjnych można oceniać efektywność
wykorzystania złożonych środków i metod treningowych itd. Jest rzeczą oczywistą ,iż zdolności koordynacyjne decydują o łatwości przyswajania techniki ruchu, a w połączeniu z podstawowymi zdolnościami energetycznymi
warunkują wysoki poziom sportowy.
1 .Technika jest podstawą gry na wszystkich szczeblach rozgrywkowych..
Tylko „mali technicy" mają perspektywy gry na poziomie ligowym.

2.Tylko wysokie umiejętności techniczne i taktyczne oparte o dobre przygotowanie motoryczne i psychiczne są gwarantem sukcesu

3.Nauczanie i doskonalenie techniki i taktyki powinno uwzględnić dynamikę
przemian rozwojowych (wiek kalendarzowy i biologiczny) i możliwości trenujących.

4.Nauczanie techniki to długotrwały proces pedagogiczny , w którym zawodnicy pod kierunkiem trenera, przy świadomym i aktywnym współudziale
powinni uzyskać konkretne wiadomości oraz nabyć umiejętności i nawyki ruchowe.
5. Wyznacznikiem poziomu drużyny są umiejętności indywidualne
6.Bramki decydują o zwycięstwie i porażce. Trzeba umieć strzelać bramki i zapobiegać ich utracie.

7.Formy gry 4 na 4 są podstawą nauczania i trenowania.

8.Etapizacja szkoleniowa jest jednym z głównych czynników warunkujących skuteczność nauczania i doskonalenia umiejętności techniczno-taktycznych.

9.Trening w okresach przygotowawczych powinien być przeprowadzany zawsze z piłką w grupach juniorskich z stopniowaniem obciążeń treningowych,
szczególnie w czasie stosowania gier zadaniowych. Stosować w tym okresie formy wiązane, gdzie technika jest łączona z sprawnością ogólną.

10.W selekcji zwracamy uwagę szczególnie na dzieci o predyspozycjach szybkościowych i dobrej koordynacji ruchowej.

11.Należy jak najwcześniej wprowadzać trening koordynacyjny z piłkami (6-13 lat).

12.Aktywne ćwiczenia regenerujące pomiędzy intensywnymi ćwiczeniami z piłkami, tworzą razem z akcentem wytrzymałości tlenowej regenerującej wystarczające podstawy do zbudowania kondycji zawodnika.

13.W procesie szkolenia należy kształtować u dzieci przeświadczenie, iż sukcesem jest nie tylko dobry wynik w zawodach, ale przede wszystkim
poprawa umiejętności, sprawności, podniesienie poczucia własnej wartości.

15.Rozwijanie poziomu wiedzy teoretycznej dzieci i młodzieży powinno mieć miejsce od pierwszych lat szkolenia. Realizacja tych zamierzeń może przybierać
formy pogadanek, wykładów, wyświetlania filmów, prowadzenia wspólnych obserwacji spotkań. 14.Pogoń za wynikiem od najmłodszych lat jest przyczyną zbyt intensywnego szkolenia, przenoszenia wzorców z treningu dorosłych na grunt piłki dziecięco -
młodzieżowej.

16..Planowanie, kontrola treningu jest istotnym elementem procesu treningowego.
17.Dokumentacja, zapis treningu jest ważnym czynnikiem planowania i kontroli treningu.
18.Stosowanie właściwych środków treningowych z doborem trafnych obciążeń, treningowych jest podstawą osiągnięcia zaplanowanego celu.

19.Z najmłodszymi zawodnikami powinni pracować najlepsi trenerzy.

20. Autorytet trenera jest gwarantem wzajemnego zaufania, co ma odbicie w jakości szkolenia.


Piśmiennictwo:
Sozański H. 1999. Podstawy teorii treningu sportowego.
Kapera R. Śledziewski 1997. Piłka nożna. Szkolenie dzieci i młodzieży.
Talaga J. 1996.Technika piłki nożnej.
Żmuda W. 1998. Planowanie pracy w rocznym cyklu szkolenia. (Wyd)
Przybylski W. Piłka nożna część II.
Kapera R.1997.Piłka Nożna .Trening dzieci
Ćmikiewicz L.2000.Piłka Nożna Dzieci i Młodzieży