Innowacja programowo-metodyczna "Dziecko w krainie rytmu i muzyki"

INNOWACJA PEDAGOGICZNA
Programowo-metodyczna

mgr Ewa Nowaczyk-Babacz
mgr Anna Stramska

„Dziecko w krainie rytmu i muzyki”

Spis treści

I. Wstęp........................................ 5
II. Cele edukacyjne – kształcenia i wychowania 7
III. Metody i formy................. ........................................ 8
IV. Przewidywane korzyści wdrożenia innowacji ... 10
V. Treści edukacyjne........................................ 11
VI. Ewaluacja ........................................ 19
VII. Spodziewane efekty ........................................20
VIII. Podsumowanie ........................................ 21
IX. Bibliografia ............... ........................................ 22

Nazwa placówki: Publiczne Przedszkole nr 12 w Nowej Soli
Temat: „Dziecko w krainie rytmu i muzyki”
Przedmiot: Edukacja przedszkolna
Rodzaj innowacji: Programowo-metodyczna
Realizator: Anna Stramska, Ewa Nowaczyk-Babacz
Data wprowadzenia: 01.10.2018r.
Data zakończenia: 15.06.2020r.

Zakres innowacji:
Innowacja pedagogiczna „Dziecko w krainie rytmu i muzyki” skierowana jest do dzieci w wieku od 3 do 6 lat uczęszczających do Publicznego Przedszkola nr 12 w Nowej Soli. Czas realizacji innowacji obejmuje lata 2018-2020 z możliwością jej kontynuacji. Zajęcia prowadzone będą cyklicznie raz w tygodniu w formie zabaw rytmicznych, muzyczno-ruchowych z elementami muzykoterapii i ćwiczeń logorytmicznych. Obejmować będą treści z obszaru poznawczego, w korelacji z innymi obszarami podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Czas trwania zajęć od 15 do 25 min. w zależności od wieku i potrzeb dzieci........................................
Opracowana innowacja koreluje z realizowanym programem wychowania przedszkolnego „Wokół przedszkola” wydawnictwa MAC Edukacja, który jest w pełni zgodny z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Nowatorstwo opracowania w obszarze programowym polega na modyfikacji i rozszerzeniu treści ww programu i wzbogaceniu zawartych w podstawie programowej treści z zakresu edukacji muzycznej o nowe umiejętności związane z ekspresją artystyczną dziecka. Nowatorstwo w obszarze metodycznym będzie polegało na zastosowaniu w głównej mierze metod aktywnych oraz wykorzystaniu zabawy do celów terapeutyczno-twórczych. Cele ogólne innowacji są zgodne z celami wychowania przedszkolnego, zaś cele szczegółowe odnoszą się w dużej mierze do integracji dziecka z rówieśnikami, pozwalającej na tworzenie nowych więzi społecznych, kształtowania u dziecka poczucia własnej wartości, umiejętności samooceny i kontroli, rozwijania muzykalności i podstawowych zdolności muzycznych takich jak: słuch muzyczny, poczucie rytmu, tempa, dynamiki, pamięci muzycznej

Motywacja wprowadzenia innowacji i oczekiwania z nią związane:
Zabawy muzyczne oraz zajęcia, które wiążą muzykę z różnorodnymi aktywnościami edukacyjnymi proponowanymi przedszkolakom cieszą się wielkim zainteresowaniem wśród dzieci. Aktywne uczestnictwo dzieci w takich zajęciach jest wspaniałą zabawą, daje zadowolenie, radość i satysfakcję, pomaga w budowaniu pozytywnego obrazu siebie. Ekspresja i aktywność twórcza dziecka rozwija jego osobowość, dziecko ma możliwość komunikowania innym swych myśli, uczuć i emocji. Podczas obserwacji zainteresowania dzieci muzyką i jej różnorodnymi elementami - od śpiewu poprzez taniec, spontaniczne muzykowanie na instrumentach, aż do aktywnego słuchania muzyki klasycznej - powstał zamysł opracowania programu „Dziecko w krainie rytmu i muzyki”. Przy opracowywaniu innowacji szczególny nacisk położono na jej przydatność. Naszym głównym założeniem jest uczynienie z niej pomocy w pracy nauczycieli, a zaproponowane ćwiczenia i zabawy stanowić mają inspiracje do tworzenia własnych modyfikacji zajęć i wprowadzania nowych pomysłów rozwiązań dydaktycznych. Istotne znaczenie miało również powiązanie treści programowych z misją i wizją naszej placówki.
Zaproponowany program przyczyni się do rozwoju i wychowania przedszkolaków. Umożliwi zaspokajanie naturalnej potrzeby ekspresji w dziedzinach działalności twórczej, poszerzy skalę wzruszeń i przeżyć dzieci, rozwinie ich wrażliwość artystyczną oraz zwróci uwagę na możliwości połączenia aktywności muzycznej i intelektualnej dziecka, co przyczyni się do lepszego i pełniejszego rozwoju. Z badań przesiewowych, prowadzonych co roku w naszym przedszkolu, wynika że coraz więcej dzieci ma wadę wymowy i potrzebuje pomocy logopedycznej. Proponowane zajęcia logorytmiczne nie zastąpią terapii logopedycznej, będą jednak stymulowały umiejętności językowe dzieci, co stanowi doskonałe uzupełnienie i wsparcie terapii. Atutem wspomagającym pracę z dziećmi według niniejszego programu jest wykształcenie nauczycielki wdrażającej program z zakresu terapii logopedycznej i pedagogicznej, pozwalające włączyć do pracy z dziećmi elementy metod i technik terapeutycznych powiązanych z muzyką oraz zainteresowania artystyczne drugiej nauczycielki i jej udział w kursach oraz szkoleniach poszerzających warsztat pracy o metody i techniki arteterapeutyczne.

Założenia ogólne:
Główne założenia pracy na innowacyjnych zajęciach
Głównym założeniem innowacji jest stwarzanie dzieciom warunków do nabywania umiejętności artystycznych poprzez aktywność twórczą, ekspresję spostrzeżeń i przeżyć w różnych formach działalności, szczególnie muzycznej, plastycznej i ruchowej........................................
Program skonstruowany jest w taki sposób, aby był dopełnieniem tematyki realizowanej w ramach podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Podczas zajęć każde dziecko ma szansę na indywidualną ekspresję. Nauczyciel w trakcie trwania zajęć dostosowuje działania do umiejętności dzieci. Każde zajęcia zawierają różne aktywności, a treści kształcenia przeplatają się ze sobą i nakładają się na siebie. Każda jednostka zajęć składa się ze stałych elementów wprowadzających (marsz, trucht w rytm muzyki, reagowanie na konkretną linię melodyczną), następnie z zabaw rytmicznych związanych z tematem zajęć. Kolejna część jednostki to ćwiczenia oddechowe, artykulacyjne oraz rozśpiewanie. Na koniec każdych zajęć następuje relaksacja w różnej formie. Działania wspierające realizację programu będą wymagać zainteresowania ze strony rodziców dzieci. Rodzice zostaną zapoznani z celami i charakterystyką programu, jak również będą proszeni o pomoc w wyposażeniu kącika muzycznego i plastycznego, pomoc w realizowaniu imprez przedszkolnych i pozaprzedszkolnych oraz udział w zajęciach otwartych.
Warunki lokalowo-przestrzenne i wyposażenie sal przedszkolnych.
W zajęciach muzycznych stosuje się naprzemiennie różne rodzaje aktywności dzieci, przewagę stanowią zajęcia muzyczno-ruchowe. Sale gwarantują odpowiednią wentylację i przestrzeń do swobodnego ruchu przy muzyce. W wyposażeniu sali znajduje się kącik muzyczny z dobrej jakości instrumentami perkusyjnymi i przedmiotami akustycznymi, nagrania płytowe CD i DVD oraz sprzęt do odtwarzania muzyki. W każdej sali będą znajdować się zbiory materiałów muzyczno-repertuarowych dla dzieci, plansze z ilustracjami np. instrumentów orkiestrowych, a także rekwizyty do zabaw ruchowych, tj. piłki, obręcze, skakanki, kolorowe chusty i szarfy. Zajęcia będą organizowane przy wykorzystaniu pomocy audiowizualnych, odpowiedniej płytoteki oraz urządzeń do odtwarzania muzyki, filmów i koncertów muzycznych (techniczne środki słuchowe i słuchowo-wzrokowe powinny być dobrej jakości).
Koszt innowacji: Innowacja nie wymaga żadnych kosztów i źródeł finansowania. Wszelkie działania opierają się na proponowanych i wypracowanych przez autorów innowacji materiałach.

Opis innowacji:

I. Wstęp

"Muzyki nie słucha się jedynie uszami,
słyszy się ją wibrującą w całym ciele, mózgu i sercu”.
Émile Jacgues

Współczesna pedagogika stawia sobie za cel wykształcenie i wychowanie człowieka twórczego. Umiejętność twórczego myślenia najprościej jest kształcić poprzez praktyczną działalność artystyczną. Muzyka i ruch od zarania naszej cywilizacji były organicznie ze sobą związane. Dziecko w wieku przedszkolnym bardzo lubi różnego rodzaju zabawy muzyczno-rytmiczne, wykazuje naturalną dla swojego wieku i etapu rozwoju potrzebę ekspresji. W celu umożliwienia dziecku wyzwolenia swojego wewnętrznego świata i posługiwania się właściwymi mu sposobami ekspresji należy czuwać nad tym, aby unikać wszystkiego, co może pociągnąć za sobą zahamowanie tendencji ekspresyjnych. Działalność muzyczno-ruchowa stanowi jedną z form aktywności dziecka. Jej szczególne znaczenie polega przede wszystkim na tym, że zespala ona ze sobą procesy motoryczne, poznawcze i emocjonalne, przyczyniając się do harmonijnego rozwoju osobowości dziecka..
Muzyka stanowi nieocenioną wartość dla dzieci. Pomaga tworzyć świat wzruszeń, różnorodnych przeżyć, pozwala wyostrzyć wrażliwość, rozwijać wyobraźnię i inteligencję. Podnosi kreatywność, uczy samodzielnego myślenia, zaspokajając potrzebę ekspresji. Wszystkie dzieci posiadają wrodzone zadatki zdolności muzycznych, a w początkowych etapach oddziaływań edukacyjnych są one szczególnie podatne na kształtowanie muzykalności oraz słuchu muzycznego. Oddziaływanie muzyki na dzieci niesie też za sobą bardzo wiele korzyści wychowawczych Zajęcia umuzykalniające prowadzone w grupach uspołeczniają, zapobiegają poczuciu samotności oraz sprzyjają współdziałaniu. W ich trakcie dzieci uczą się rozumieć i tworzyć muzykę, improwizować za pomocą głosu, uczą się harmonijnego i rytmicznego poruszania jako podstawy wyczucia rytmu. Rytm uczy dzieci koncentrować uwagę, wyrabia pamięć i stwarza radosny nastrój....
..............................

Istnieje wiele badań dotyczących oddziaływania muzyki na funkcjonowanie dziecka i nie sposób ująć w innowacji każdego z nich. Zwróciłyśmy zatem uwagę na najważniejsze korzyści wynikające z obcowania dziecka z muzyką. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że aktywność muzyczna ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie dziecka w normie rozwojowej oraz dziecka z różnorodnymi deficytami, zaburzeniami czy niepełnosprawnościami. Obcowanie z muzyką ma pozytywny wpływ na rozwój psychofizyczny dziecka, pełni funkcję profilaktyczną i terapeutyczną (ogromne możliwości muzykoterapii). Muzyka i muzykowanie m. in. stymuluje rozwój mózgu i układu nerwowego, wpływa na motywację, koncentrację, kreatywność i zapamiętywanie. Wszystko to prowadzi do lepszych wyników w nauce, dzieci są bardziej chłonne na wiedzę, łatwiej ją przyswajają. Muzyka ma również znaczący wpływ na nastroje i emocje dzieci. W zależności od swojego gatunku i charakteru, utwór może uspokajać, rozładowywać napięcia, aktywizować pracę umysłu lub wręcz odwrotnie - pobudzać i wywoływać agresję. Istotne jest zatem odpowiednie dostosowanie utworów muzycznych do założonych celów pracy z dziećmi. Dzieci po odpowiednio przeprowadzonych i dostosowanych zajęciach muzycznych mają dobry nastrój, są optymistycznie nastawione do świata i innych, są mniej konfliktowe. Należy zwrócić uwagę, że po tego typu zajęciach nie ma poczucia frustracji, ponieważ twórcze działania umożliwiają odniesienie sukcesu przez każde dziecko. Poza tym obcowanie z muzyką ma korzystny wpływ na poprawę komunikacji i rozwój wielu funkcji językowych. Można by zatem pokusić się o przytoczenie opinii, iż „muzyka jest dobra na wszystko”. Warto jednak dodać, że istotne jest odpowiednie zaplanowanie aktywności muzycznej dzieci tak, aby możliwe było osiągnięcie zamierzonych rezultatów i pozytywnych zmian w rozwoju dzieci.

II. Cele edukacyjne – kształcenia i wychowania

Nadrzędnym celem niniejszego programu jest stymulowanie i wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju dziecka, wyzwalanie aktywności ruchowej poprzez tańce i zabawy przy muzyce oparte na naturalnej potrzebie ruchu.

Cele główny:
 Stwarzanie dzieciom warunków do nabywania umiejętności artystycznych poprzez aktywność twórczą, ekspresję spostrzeżeń, przeżyć, uczuć w różnych formach działalności, szczególnie muzycznej, plastycznej i ruchowej;
 Wyzwalanie aktywności i ekspresji przy zaangażowaniu całego ciała poprzez rytm, melodię, harmonię oraz dynamikę, skierowanej na ruch.
 Zapewnienie różnorodności form obcowania dziecka z muzyką, sprzyjających odczuwaniu radości i satysfakcji z podjętych działań i osiągniętych sukcesów.

Cele szczegółowe:
 Stwarzanie dzieciom możliwości do spontanicznej, odtwórczej i twórczej ekspresji muzycznej;
 Wzbudzenie zainteresowania światem muzyki w jej różnych aspektach;
 Wprowadzenie w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę;
 Rozszerzenie i pogłębienie wiedzy o muzyce;
 Usprawnianie motoryki narządów artykulacyjnych oraz ich koordynacji;
 Kształtowanie u dzieci lepszej koncentracji, skupienia uwagi;
 Rozwijanie zdolności motorycznych: szybkości, zwinności, skoczności i wytrzymałości;
 Usprawnianie szybkiej orientacji w czasie i przestrzeni poprzez reakcję ruchową na sygnały słowne, dźwięk, ciszę ;
 Kształcenie poczucia rytmu i zróżnicowania intonacyjnego;
 Wyzwolenie pozytywnych emocji, obniżenie napięcia, wprowadzenie w stan odprężenia i dobrego samopoczucia;
 Wspomaganie w rozpoznawaniu własnych uzdolnień i możliwości;
 Nabywanie umiejętności współdziałania w grupie.

III. Metody i formy

Dobór odpowiednich metod i form pracy sprzyja odkrywaniu wrodzonych uzdolnień i rozwojowi twórczości dziecięcej. Rozwijaniu umiejętności artystycznych dziecka w wieku przedszkolnym pomagają metody aktywizujące, które korzystnie wpływają na kształtowanie postawy twórczej dziecka, służą nabywaniu i usprawnianiu umiejętności i przyswajaniu wiadomości.

Aktywne metody nauczania muzyki według L. Jankowskiej:
Metoda analityczno-percepcyjna – sprowadza się przede wszystkim do przeprowadzania z dziećmi analizy słuchowej utworu muzycznego;

Metoda problemowo-twórcza – używa się jej podczas tworzenia muzyki;
Metoda problemowo-analityczna – nauczyciel powinien wyraźnie określić zadanie do wykonania, zanim utwór zostanie wysłuchany, a po zakończeniu utworu poprowadzić dyskusję z nim związaną. Metoda ma na celu rozwijanie zdolności argumentowania własnych zdań , a także zebranie spostrzeżeń i wniosków;
Metoda ekspozycji – jej celem jest dostarczenie dzieciom możliwości kontaktu z dziełem muzycznym o najwyższej formie artystyczno-wykonawczej.
Oprócz wyżej wymienionych metod dla potrzeb programu będziemy wykorzystywać elementy kilku metod pracy z dziećmi , są to miedzy innymi:
- Metoda rytmiczna E. J. Dalcroze’a,
- Koncepcja C. Orffa,
- Metoda E.E Gordona,
- Metoda MBR M. Kieryły,
- Metoda aktywnego słuchania muzyki według Batti Strauss.
Wyżej wymienione metody różnią się od siebie, ale posiadają wiele elementów wspólnych. Jednym z nich jest umiejętne łączenie ze sobą ruchu, muzyki i słowa poprzez zabawę. Poniżej przedstawiono krótki zarys poszczególnych metod:

Metoda rytmiczna E. J. Dalcroze’a - celem metody jest pełna aktywizacja dziecka. Muzyczność tej metody polega na wyjściu od muzyki (tj. od wysłuchanej i wykonanej piosenki, przeżytego w ruchu utworu instrumentalnego lub improwizacji muzycznej) do wiedzy o muzyce. Celem tej metody jest poszukiwanie drogi do muzyki poprzez różnego rodzaju działania twórcze, ćwiczenia słuchowe, głosowe, ruchowe, słuchowo-głosowo-ruchowe.
Koncepcja C. Orffa - metoda zbudowana na trzech filarach, obejmuje: słowo, muzykę i ruch. Zajęcia prowadzone tą metodą służą rozwojowi osobowości dziecka oraz wyzwalaniu jego tendencji twórczych i działaniu w zespole, pozwala na twórczą samodzielność dzieci, poszukiwanie różnych rozwiązań, odkrywanie coraz to innych, bogatszych środków wyrazu. Taka aktywność prowadzi do intensywnego rozbudzania wyobraźni i wrażliwości w ogólnym i muzycznym znaczeniu, do wejścia w bogaty świat muzyki, nawet przy niewielkiej wiedzy muzycznej dziecka.
Metoda E. E. Gordona - polegająca na swobodnym doświadczaniu muzyki przez dziecko, zwiększająca szansę dzieci na rozwój audiacji, ale także na rozumienie muzyki, a także myślenia w całkowicie inny, twórczy sposób. Kluczowym pojęciem tej metody jest audiacja, która w największym skrócie oznacza myślowe przetwarzanie muzyki, słuchowe jej wyobrażanie i rozumienie. Stanowi ona podstawę uzdolnień muzycznych. Mimo że muzyka i język różnią się od siebie, proces audiowania podczas słuchania muzyki jest zbliżony do procesu myślenia podczas słuchania języka.
Metoda MBR M. Kieryły - jest to układ zróżnicowanych pod względem formy ćwiczeń ruchowych, rytmicznych, perkusyjnych, oddechowych, wyobrażeniowych i relaksacyjnych przy muzyce. Każde z nich stymuluje do innego typu aktywności, ale spójnym celem jest redukcja wzmożonego napięcia psychofizycznego, integracja i poprawa komunikacji w grupie, usprawnienie koordynacji ruchowej, korekta postawy ciała, oddechu mowy, pogłębienie wrażliwości kulturowej (muzycznej), ujawnienie zdolności twórczych, nauczenie autorelaksacji, poznanie nowych form aktywizacji, usprawnienie pracy i nauki. Ćwiczenia te opracowane są z myślą o profilaktyce muzycznej osób zdrowych.
Metoda aktywnego słuchania muzyki według Batti Strauss - polega na wykorzystaniu muzyki klasycznej w trakcie zajęć. Dzięki prostym ruchom, krokom i interpretacjom instrumentalnym dzieci oswajają się z muzyką klasyczną. Istotnym aspektem w tej metodzie jest integracja różnych form aktywności: słuchania muzyki, gry na instrumentach, tańca i śpiewu z elementami pantomimy, dramy i różnych form plastycznych. Dzięki temu, w sposób niewerbalny, odkrywa różne aspekty dzieła muzycznego: jego formę, tempo, rytm, dynamikę. W metodzie według B. Strauss najważniejsza jest zabawa, czerpanie radości z muzyki, psychiczne odprężenie i relaks oraz satysfakcja z samodzielnego jej tworzenia.

IV. Przewidywane korzyści wdrożenia innowacji

Dziecko:
• Opowiada swoje wyobrażenia i fantazje pojawiające się podczas słuchania muzyki, przedstawia je w formie pantomimy, malowanego obrazka, układanej kompozycji, nadaje utworom tytuły;
• Odtwarza podawane przez nauczyciela motywy rytmiczne, chodząc, wyklaskując, grając na instrumentach (dzwonki, marakasy, kołatka, tamburyno, bębenek);
• Tworzy plastyczne ilustracje, kompozycje i obrazki do słyszanej muzyki;
• Uczestniczy w twórczym tańcu do muzyki klasycznej, współczesnej, jak również do muzyki etnicznej;
• Poznaje technikę i sposoby gry na instrumentach perkusyjnych, wykorzystuje je do akompaniamentów ostinatowych, odtwarzania rytmów, kreowania instrumentalnych ilustracji (orkiestra perkusyjna z dyrygentem);
• Interpretuje i współtworzy etiudy muzyczno-ruchowe, poznaje charakterystyczne kroki i figury tańców (chodzony, polka, krakowiak, walczyk, polonez);
• Określa charakterystyczne dla danej piosenki: budowę (wyróżnia zwrotkę i refren), tempo i dynamikę (wolna, szybka, szybsza, cicha, głośna, głośniejsza);
• Rozpoznaje i wdraża podczas realizacji ruchowych istotne zasady z zakresu estetyki ruchu (chodzenie na palcach, sprężynowanie skoków itp.), rozwinie umiejętności przestrzenne (poruszanie się swobodne, faliste, po kole lub elipsie);
• Improwizuje głosem melodie - piosenki (do poznanych tekstów albo sylab, na zadany temat lub swobodnie), układa kołysanki, śpiewa wyliczanki itp.
• Poddaje się relaksacji, wizualizacji, przy spokojnej muzyce relaksacyjnej;
• Zna swoje możliwości i umiejętności, nabiera pewności siebie;
• Usprawnia narządy artykulacyjne, zwłaszcza wargi, przez co zwiększy wyrazistość wymowy;
• Doskonali sprawność językową w swobodnej wypowiedzi;
• Rytmizuje mowę potoczną w celu odkrycia wspólnych dla muzyki i mowy cech strukturalnych muzyki (melodii i rytmu, akcentacji i frazy, dynamiki lub tempa);
• Uczestniczy w organizowanych w przedszkolu prezentacjach, popisach i koncertach, stwarzających okazję do zaprezentowania swoich muzycznych umiejętności: wykonawczych, interpretacyjnych i twórczych.

V. Treści edukacyjne - obszary, które będzie obejmować innowacja

Przystępując do przedstawienia treści programowych z zakresu zajęć muzyczno-ruchowych należy podkreślić, że podobnie jak inne obszary pracy w przedszkolu, zajęcia te muszą być prowadzone planowo i systematycznie.
W proponowanym programie nie ma podziału na grupy wiekowe. Realizacja innowacji zależy od grupy dzieci dla których nauczyciel spośród treści zawartych w programie wybierze te najbardziej odpowiednie, uwzględniając przy tym ich osobiste zainteresowania i uzdolnienia artystyczne.......
Każde dziecko jest indywidualnością i w obrębie jednej grupy wiekowej znajdują się dzieci o różnym poziomie rozwoju. Jednym z zadań nauczyciela, pozwalającym mu osiągnąć jak najlepsze wyniki inspirujące go do działania, jest odkrycie i rozwinięcie wszystkich predyspozycji i zdolności każdego dziecka na miarę jego możliwości. Pomóc mu w tym mogą treści o zróżnicowanym stopniu trudności. Nauczyciel może w sposób elastyczny dobrać takie tematy i zadania, które będą odpowiadać poziomowi jego grupy i będą uwzględniały różnice indywidualne.
Treści programowe, cele i sposoby ich realizacji zawarte są w pięciu obszarach odpowiadających głównym formom kontaktu dziecka z muzyką i wokół nich powinny przebiegać zajęcia umuzykalniające.
I. Ekspresja i umiejętności tworzenia wypowiedzi muzycznych
1. Ekspresja muzyczno-ruchowa
2. Ekspresja wokalna
3. Ekspresja instrumentalna
II. Słuchanie, rozumienie i przeżywanie muzyki
III. Edukacja muzyczno-medialna
IV. Rozwijanie nawyków czynnego uczestnictwa w kulturze muzycznej.

I. Ekspresja i umiejętności tworzenia wypowiedzi muzycznych

Zadania edukacyjne do realizacji:

1.Ekspresja muzyczno-ruchowa
Dobór sposobów działania:

Słuchanie muzyki granej przez nauczyciela lub z nagrań płytowych, reagowanie na nią gestami, gesto-dźwiękami, rytmicznym klaskaniem, uderzaniem o poszczególne części ciała, poruszanie swobodnie całym ciałem;
Sukcesywne opanowywanie umiejętności poruszania się do rytmu poprzez zabawy zabawy ilustracyjne, inscenizowane oraz rytmiczne przy akompaniamencie instrumentu:
Podążanie za muzyką (ruch przestrzenny)
ćwiczenia z zakresu estetyki ruchu
(chodzenie z palców, sprężynowanie skoków itp.);
ćwiczenia rozwijające umiejętności
przestrzenne (poruszanie się swobodne,
faliste, po kole lub elipsie);
ćwiczenia rozwijające świadomość czasowo – przestrzenno – ruchową, koordynację ruchową i inne.
naśladowanie sposobu poruszania się zwierząt, zjawisk przyrodniczych.
Improwizacje ruchowe — tworzenie własnych układów tanecznych do muzyki instrumentalnej i piosenek, rozwijanie ekspresji muzyczno-ruchowej;
poznawanie kroków niektórych tańców i z zabaw ludowych oraz elementów tańca w współczesnego;
Odzwierciedlanie muzyki ruchem z zastosowaniem rekwizytów: chusty, wstążki....Zastosowanie elementów metody Batti Strauss podczas odbioru utworów muzycznych.
Słowno-rytmiczne – wprowadzenie wartości rytmicznych (dzieci improwizują rytm do imion, nazw, wierszy, itp.). Można wykorzystywać dodatkowe klaskanie, tupanie, pstrykanie palcami, uderzanie dłońmi o uda, itp.
Ćwiczenia inhibicyjno-incytacyjne -wykonanie konkretnego ruchu,czynności, gestu lub miny w momencie zaistnienia umownego sygnału, reagowanie ruchem na zmiany muzyczne: wysoko-nisko, szybko-wolno, cicho-głośno, delikatnie-ostro, z siłą;
Zastosowanie podczas muzycznych zabaw elementów ruchu: - zabawy rytmiczne przy akompaniamencie dowolnych instrumentów, - zabawy ruchowe oparte na treści piosenki, - zabawy ze śpiewem, - dowolne interpretowanie muzyki ruchem, - zabawy z zastosowaniem elementów tańca, - zajęcia z wykorzystaniem metod Orffa, Labana, Kniessów.

Przewidywane osiągnięcia dziecka:
-grupowo wraz z nauczycielem opracowuje ruchowo piosenki:
stosuje ruch ilustracyjny, inscenizowany, taneczny, rytmiczny;
- koordynuje ruchy z tempem, metrum i rytmem akompaniamentu
muzycznego;
- naśladuje zjawiska przyrodnicze, zachowania osób, zwierząt itp. ruchem poddanym dyscyplinie rytmicznej, metrycz.

-wykonuje elementy tańców ludowych w układzie dla dzieci
(kroki, figury), a następnie łączy
je w większe całości.
-porusza się przy muzyce, wykorzystując rekwizyty do tańca
- improwizuje do rytmu
- reaguje na sygnał w czasie wykonywania konkretnego ruchu

- aktywnie uczestniczy w zabawach ruchowych
2.Ekspresja wokalna
Dobór sposobów działania:

Ćwiczenia oddechowe i fonacyjne- elementy emisji głosu
ćwiczenia połączone z wytwarzaniem dźwięku, z dmuchaniem itp.,
ćwiczenia oddechu przeponowo – brzusznego w czasie słuchania muzyki relaksacyjnej, połączone z ruchami rąk, nóg i tułowia, liczenie na wydechu i inne wypowiadanie samogłosek na wydechu
ćwiczenia emisyjne na samogłoskach
śpiewanie gamy: do,re,mi,fa,sol,la,si,do
Prowadzenie ćwiczeń emisyjnych i oddechowych podczas śpiewu indywidualnego i grupowego.
Ćwiczenia rytmiczne i emisyjne na wybranych do nauki piosenkach dziecko śpiewa stosując prawidłowe oddychanie
prawidłowo odtwarza rytm piosenki klaskając i tupiąc
Rytmizowanie mowy - prawidłowe wypowiadanie głosek i sylab, akcentowanie mocnej części taktu i rytmów mieszanych
Improwizowanie poddane określonej dyscyplinie”
improwizowanie melodii do podanego tekstu, wiersza, rymowanki,
Improwizowanie odpowiedzi melodycznych na zadane śpiewem przez nauczyciela pytanie oraz dialogowanie

Improwizacje swobodne wyrażanie śpiewem zjawisk przyrody, przeżyć lub obserwacji dzieci (np. „zaśpiewaj co widziałeś w drodze do przedszkola, zaśpiewaj o wiośnie”),własne melodie i piosenki
improwizacje melodyczne na temat poddany treścią obrazka.

„Jaka to melodia?”- indywidualne kończenie głosem melodii nuconych przez nauczycielkę ( znanych dzieciom i nieznanych).

Udział dzieci w śpiewaniu piosenek zbiorowo i indywidualnie:
słuchanie piosenek prezentowanych przez nauczyciela, - śpiewanie piosenek z repertuaru dziecięcego,

Recytowanie prostych tekstów w trzech rejestrach głosu.

Samodzielne tworzenie muzyki przez dzieci: - improwizacje rytmiczne i melodyczne (np. rytmizowane swoich imion, fragmentów wierszy, śpiewne powitania, tworzenie melodii do tekstów,

Dostarczanie dziecku bogatego repertuaru piosenek dziecięcych:
· piosenki związane z tematyką zajęć,
· piosenki okolicznościowe,
· piosenki związane z kalendarzem przyrody.

Udział dzieci zdolnych w konkursie piosenki. Prezentacje solistów, duetów lub zespołów.
- dziecko wykonuje szereg ćwiczeń głosowych i logo-rytmicznych, oddechowych, dykcyjnych w formie zabaw związanych zawsze z ruchem i rytmizacją mowy.

Przewidywane osiągnięcia dziecka:
- dziecko ćwiczy prawidłowy oddech poprzez tworzenie „balonika w brzuchu”
- zna zasadę wciągania powietrza nosem i wydychania ustami

- śpiewa górne rejestry muzyczne z podparciem oddechu

– potrafi wypowiedzieć rytmicznie krótkie teksty, stosując zmiany dynamiki i tempa;
– podejmuje próby samodzielnego, poprawnego intonowania melodii głosem poprzez powtarzanie za nauczycielem motywów muzycznych;
– śpiewa indywidualnie krótkie frazy opierając się na tekście,
– naśladuje wokalnie odgłosy z otoczenia;
- dziecko uważnie słucha nuconych melodii
- szuka w myślach tytułu piosenki
– śpiewa wraz z nauczycielem i samodzielnie łatwe melodycznie i rytmicznie piosenki dostosowane do swojej skali głosu
- dziecko recytuje głosem niskim, wysokim lub średnim, w zależności od woli dyrygenta
- reaguje na sygnały nauczycielki (dyrygenta) opuszczona ręka- głos gruby, położenie ręki poziome - głos średni, normalny, uniesiona ręka w górę - głos cienki, wysoki
- dziecko śpiewa melodię piosenki techniką mormorando
- zachowuje prawidłową postawę w czasie śpiewu
- dziecko potrafi zaśpiewać czysto intonacyjnie wybraną piosenkę
- czuje się odpowiedzialne za osiągnięcia swoje i całego zespołu w przeglądach i
konkursach muzycznych

3.Ekspresja instrumentalna
Dobór sposobów działania:

Pobudzanie wyobraźni dziecka i rozwijanie słuchu muzycznego poprzez poszukiwanie efektów akustycznych z wykorzystaniem źródeł pozamuzycznych:
zabawy akustyczne- odkrywanie dźwięków;
Rozpoznawanie instrumentów perkusyjnych (grzechotka, bębenek, kołatka, klawesy, trójkąt itp.) po ich brzmieniu, zapoznanie z budową i sposobem wydobywania dźwięku;
Zapoznanie ze sposobem gry na instrumentach perkusyjnych;
Samodzielne wykonanie prostych instrumentów perkusyjnych z wykorzystaniem różnorodnych materiałów wtórnych;
Kształcenie słuchu muzycznego poprzez zabawy akustyczne , wykorzystanie instrumentów perkusyjnych oraz wykonanych przez siebie pomocy akustycznych do ilustrowania zjawisk przyrody, improwizacji rytmicznych i melodycznych;
Wygrywanie dźwięków na instrumentach muzycznych, tworzenie opowieści ruchowo dźwiękowych ;
 Podejmowanie prób grania akompaniamentu do piosenek indywidualnie i w zespole, utworzenie orkiestry perkusyjnej z dyrygentem;
Spontaniczne tworzenie „swojej” muzyki, doświadczanie i eksperymentowanie z instrumentami;
Poznawanie i poszukiwanie różnorodnych form akompaniowania indywidualnie lub w zespole począwszy od naturalnych ruchów, gesto-dźwięków poprzez nietypowe instrumenty perkusyjne, przedmioty codziennego użytku i stworzone do tego celu instrumenty perkusyjne (tradycyjne oraz innowacyjne- bumbum- rurki, dzwonki) - odkrywa źródła dźwięku, w przedmiotach codziennego użytku

Przewidywane osiągnięcia dziecka:
- poznaje budowę, charakterystyczną barwę i sposób gry na poszczególnych
instrumentach perkusyjnych;
- tworzy własne instrumenty z dostępnych przedmiotów;
- dobiera instrumenty lub przedmioty akustyczne do naśladowania odgłosów przyrody;
- ilustruje dźwiękowo opisywane w opowiadaniach i bajkach zdarzenia grając na instrumentach;
-tworzy opowieści ruchowo-dźwiękowe;
- improwizuje w grze na instrumentach;
- dąży do współpracy z kolegami akompaniując do piosenek.

II. Słuchanie, przeżywanie muzyki, relaksacja

Dobór sposobów działania:

Nabywanie przez dziecko umiejętności słuchania i rozumienia muzyki przez:
pobudzanie uwagi słuchowej,
przygotowanie dziecka do słuchania,
stwarzanie warunków sprzyjających słuchaniu muzyki „żywej".
Stwarzanie okazji do kształcenia wrażliwości słuchowej oraz reakcji na wszelkie zmiany w muzyce: rytm, tempo, artykulacja.
Umożliwienie wyrażania emocji związanych z muzyką poprzez zastosowanie następujących technik:
teatralnych- dramowych i pantomimicznych np. teatr cieni, żywy obraz, teatr w rękawku , stop klatka;
plastycznych np. malowanie muzyki,praca z mandalą, metoda finger-painting itp.
Słuchanie muzyki relaksacyjnej w połączeniu z fabularyzacją lub treningiem
autogennym, przeprowadzanym w dogodnej dla dziecka pozycji ciała.
Słuchanie mis i gongów tybetańskich z nagrań o odpowiedniej częstotliwości. Synchronizacja półkul mózgowych, poprawa koncentracji, wyzwalanie pozytywnej energii podczas relaksacji dźwiękiem.
 Zastosowanie ćwiczeń oddechowych z wykorzystaniem muzyki barokowej, która bardzo korzystnie wpływa na umysł i ciało, a jej rytm zbliżony jest do pracy serca, np., Sama Vritti- oddychanie pełne, - rozpoznanie własnego rytmu oddychania- Nadi Shodhana-oddychanie naprzemienne nosem - rozluźnienie z oddechem.
Wykorzystanie muzyki o różnym charakterze relaksacyjnym do pięciu wiążących się ze sobą etapów („odreagowanie", „zrytmizowanie", „uwrażliwienie", „relaksacja", „aktywizacja") z zakresu Modelu Mobilnej Rekreacji Muzycznej, w skład której wchodzą :ćwiczenia ruchowe, oddechowe i wyobrażeniowe. - potrafi koncentrować się na słuchanej muzyce przez kilku minut.

Przewidywane osiągnięcia dziecka:
- reaguje ruchem na zmiany dotyczące określonych elementów muzyki
- poznaje i rozróżnia barwę instrumentów perkusyjnych, a następnie: fortepianu, trąbki, skrzypiec, gitar oraz instrumentów elektronicznych;
- odróżnia muzykę instrumentalną od wokalnej;
- określa słyszane efekty dźwiękowe, np.: głośno – cicho, szybko, wolno, , wysoko – nisko, bliżej – dalej,
- próbuje wyrażać własne emocje związane ze słyszaną muzyką poprzez ekspresję ruchową, dramową, słowną i plastyczną.
- uwalnia napięcie, poprawia koncentrację
- odpręża się, wycisza, relaksuje, usprawnia cały układ oddechowy słucha muzyki barokowej
- poprawia nastrój, koncentrację, uwalnia napięcie mięśniowe

III. Edukacja muzyczno-medialna

Dobór sposobów działania:

Zapoznanie z zasadami i obsługą sprzętu grającego oraz nośnikami danych: płyta CD, pendrive;
Zapoznanie z polskimi audycjami muzycznymi, np. Jedynka Dzieciom, Concerto-impresariat muzyczny, Baby Radio
Zapoznanie z interaktywnymi programami muzycznymi:
Karaoke-organizowanie mini-występów w grupach przedszkolnych, zabawy oswajające z mikrofonem;
Uczę się muzyki – program przeznaczony dla dzieci w wieku przedszkolnym, zawierający wiele atrakcji: dźwiękowych i obrazkowych, zgadywanki, wesołe melodie, zadania logiczne, kolorowanki, ćwiczenia ogólnorozwojowe oraz piosenkę
Klik uczy śpiewać – program zawierający dziewięć łatwych piosenek, dzięki, którym dziecko uczy się podstaw śpiewu, gry na kilku instrumentach i poznaje podstawy teorii komponowania.
Zorganizowanie zabaw twórczych, „Dziennikarz radiowy, telewizyjny”, „Audycja radiowa” rozwijających wyobraźnię , aktywizujących myślenie dziecka, uwrażliwiających na walory estetyczne muzyki.

Przewidywane osiągniecia dziecka:
-szanuje urządzenia techniczne i próbuje posługiwać si aparaturą odtwarzającą nagrania płytowe;
-zna i potrafi wymienić kilka muzycznych audycji telewizyjnych lub radiowych;
- korzysta z różnych stacji telewizji edukacyjnej i kulturalnej pod
opieką nauczyciela;
-korzysta z muzycznych programów komputerowych dla dzieci;
- uczestniczy w omawianiu walorów estetycznych muzyki po wysłuchaniu
audycji, filmu itp.

IV. Rozwijanie nawyków czynnego uczestnictwa w kulturze muzycznej

Dobór sposobów działania:

Stwarzanie okazji do bezpośrednich kontaktów dziecka z muzyką poprzez literaturę z zakresu muzyki artystycznej.
Uczestnictwo w programach artystycznych przygotowywanych przez kolegów.
Występuje przed publicznością w przedstawieniach słowno-muzycznych
Słuchanie fragmentów muzycznych wybitnych klasyków, aktywne słuchanie muzyki klasycznej - wyrażanie słuchanej muzyki w formach plastycznych.
Nawiązanie współpracy z pracownikami Państwowej Szkoły Muzycznej, zorganizowanie koncertu muzycznego w przedszkolu.
Wycieczka do Państwowej Szkoły Muzycznej, zwiedzanie obiektu, zapoznanie z zawodem nauczyciela muzyki, oglądanie instrumentów muzycznych, zapoznanie z brzmieniem instrumentów.
Uczestniczenie w przedstawieniach, przeglądach i festiwalach organizowanych w Nowosolskim Domu Kultury.
Zorganizowanie wycieczki na koncert do Filharmonii Zielonogórskiej.
Przewidywane osiągnięcia dziecka:

- rozmawia z nauczycielem na tematy związane z wydarzeniami muzycznymi w telewizji i instytucjach kulturalnych,
- potrafi kulturalnie zachować się na występie muzycznym organizowanym przez kolegów,
- bierze aktywny udział w przedstawieniach słowno-muzycznych, konkursach
- słucha muzyki klasycznej,
- uczestniczy w koncertach na żywo organizowanych w placówce w wykonaniu profesjonalnych muzyków, a także w imprezach
muzycznych w salach koncertowych, teatrze muzycznym,
w szkołach muzycznych, domach kultury;

VI. Ewaluacja
Główny cel ewaluacji to uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy założenia i cele programu zostały osiągnięte i czy program może być kontynuowany.
W celu sprawdzenia efektów wprowadzonej innowacji na bieżąco będziemy monitorować zaplanowane działania. Źródłem informacji o programie będą jego odbiorcy i realizatorzy czyli dzieci, rodzice i nauczyciele.
W celu zebrania danych zostaną użyte:
•arkusze obserwacji dziecka,
•zdjęcia, filmiki z udziałem dzieci,
•ankiety,
•obserwacja dziecka w warunkach naturalnych,
•rozmowa z rodzicami (na bieżąco będziemy też przekazywać rodzicom informacje na temat postępów i zachowania dzieci na zajęciach),
•rozmowa z wychowawcami grup, dzięki której pozyskamy informacje dotyczące wpływu prowadzonej innowacji na postępy dzieci, poprawę ich funkcjonowania w grupie.
Wyniki ewaluacji opracujemy w formie sprawozdania, z którym zapoznamy:
- dyrektora przedszkola,
- nauczycieli,
- rodziców dzieci.
Interpretacja wyników ewaluacji pozwoli ocenić wartość merytoryczną programu i wydać opinię o programie oraz podjąć decyzję o jego ewentualnej kontynuacji.

VII. Spodziewane efekty
Wpływ na dzieci:
rozbudzenie zamiłowania do muzyki oraz wzrost zainteresowania dzieci nauką gry na instrumencie;
poszerzanie wiedzy z zakresu dziedzin artystycznych;
poszerzanie zdolności słuchowych i techniczno-wykonawczych, skutkujących zwiększaniem wrażliwości zmysłowej oraz zwiększaniem kompetencji psychomotorycznych;
nabycie odporności psychicznej oraz kompetencji z zakresu radzenia sobie z emocjami podczas występów publicznych, w oparciu o realistyczną samoocenę;
zapewnianie prawidłowego rozwoju społecznego dzięki kontaktom dziecka z rówieśnikami przejawiającymi podobne zainteresowania, uzdolnienia i aktywności;
lepsze postrzeganie języka mówionego i szybszy rozwój świadomości fonologicznej dzięki zdobytym doświadczeniom muzycznym;

Wpływ na pracę nauczyciela:
korzystanie z wiedzy opracowanej naukowo i popartej dowodami empirycznymi w zakresie rozwoju muzycznego dziecka ( m.in. teorie Edwina E. Gordona, E.J. Dalcroze’a itp.);
korzystanie z różnorodnych źródeł (skrypty, materiały internetowe, poradniki, czasopisma) pogłębiających i doskonalących wiedzę metodyczną nauczyciela, a także praktyczną poprzez aktywne uczestnictwo w różnego rodzaju kursach i szkoleniach;
wspomaganie procesu edukacyjnego na prowadzonych zajęciach poprzez wykorzystanie multimedialnych środków dydaktycznych (projektor, tablica multimedialna itp.);
stały kontakt i bieżąca współpraca z rodzicami, jako współodpowiedzialnymi za właściwy rozwój dziecka partnerami przedszkola, konsultowanie podejmowanych działań;
wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci z niższą gotowością do doświadczania muzyki poprzez śpiew, grę na instrumentach oraz ruch z muzyką i przy muzyce.

Wpływ na pracę przedszkola:
podnoszenie jakości pracy przedszkola poprzez wzbogacenie oferty edukacyjnej o atrakcyjne zajęcia muzyczno-ruchowe;
doposażenie sal w atrakcyjne pomoce dydaktyczne;
przeszkolenie nauczycieli w zakresie edukacji muzyczno-ruchowej;
promocja przedszkola w środowisku lokalnym.

VIII. Podsumowanie

Mając na uwadze wszechstronny wpływ edukacji muzycznej na rozwój i wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym postanowiłyśmy napisać program, który poszerzyłby ofertę edukacyjną przedszkola, a przez to zapewniłby naszym wychowankom nowe możliwości doświadczania i obcowania z muzyką oraz rozwijania zdolności i zainteresowań. Naturalna muzykalność dzieci i fakt, że muzyka otacza nas każdego dnia jest wystarczającą podstawą do nowych przemyśleń, jeśli chodzi o kontakty dziecka z muzyką oraz do nowych rozwiązań pedagogicznych, nie zapominając o działaniach profilaktycznych i relaksacyjnych........................................
Głównym założeniem innowacji pedagogicznej „Dziecko w krainie rytmu i muzyki” jest wspomaganie harmonijnego rozwoju oraz wyzwalanie aktywności ruchowej dziecka poprzez tańce i zabawy przy muzyce oparte na naturalnej potrzebie ruchu. Realizacja programu pozwoli rozbudzić u dzieci zamiłowanie do rytmicznego ruchu przy akompaniamencie muzyki lub śpiewie piosenki. Ćwiczenia rytmiczno-ruchowe przyczynią się do wykształcenia u dzieci dyscypliny, koncentracji, przystosowania się do pracy w zespole oraz wpłyną korzystnie na rozwój uzdolnień muzycznych dziecka.
Innowacja stanowi dopełnienie innych programów wykorzystywanych w przedszkolu. Ma za zadanie rzeczowo wskazać nauczycielom pomysły, zadania do wykonania w celu stymulacji rozwoju dzieci. Większość dzieci pierwszy świadomy kontakt z muzyką nawiązuje dopiero w przedszkolu, zatem przed nauczycielem przedszkola postawione jest znaczące zadanie – wprowadzenia dzieci w świat muzyki. Od niego zależy, w jakim kierunku zmierzać będzie rozwój muzyczny dziecka, jak wykształci się jego aparat głosowy oraz to, czy dziecko w przyszłości polubi muzykę i będzie się nią interesować. Wychowawca nie musi mieć specjalnego wykształcenia muzycznego, wystarczy, że „rozbudzi drzemiącego w dziecku muzyka, rozwijając u niego zamiłowanie do słuchania i wytwarzania dźwięków” .

IX. Bibliografia:

1. Broda-Bajak M., Majewska M., Zabawy muzyczne i elementy muzykoterapii w edukacji
przedszkolnej, „Bliżej Przedszkola”, nr 11 2010.
2. Dymara B., Dziecko w świecie muzyki, Kraków 2000.
3. Elżbieciak M., Muzyka w terapii logopedycznej dzieci w wieku przedszkolnym,
„Logopeda” nr 1 2006.
4. Forecko-Waśko K., Muzyka, ruch, przestrzeń w rytmice i rytmikoterapii, [w:] Socjoterapia jako
forma pomocy psychologiczno-pedagogicznej, Poznań 2014.
5. Jackel B., Równowaga wewnętrzna i relaks : rozpoznawanie i redukowanie stresu u dzieci :
opowiadania z elementami ruchu i progresywnego odprężania mięśni, Kielce 2007.
6. Podolska B., Rytmika dla dzieci, Kraków 2008.
7. Podolska B., Z muzyką w przedszkolu, Warszawa 2004.
8. Stachyra K., Podstawy muzykoterapii, Lublin 2012.
9. Śliwińska A., Muzyczne podróże w wyobraźni – w trosce o równowagę emocjonalną naszych
dzieci, „Nauczanie Początkowe”, nr 3 2007.
10. Walencik Topiłko A., Śpiew w logopedii i logarytmice – możliwości zastosowania, wskazówki,
[w:] Muzyka w logopedii. Terapia, wspomaganie, wsparcie – trzy drogi, jeden cel, Toruń 2014.
11. Zyzik E., Wspomaganie aktywności dziecięcej w przedszkolu. Podstawy teoretyczne,
Kielce 2013.