Cykl scenariuszy dotyczący uzależnień pt. "Nikotyna, alkohol, narkotyki..."

TEMATYKA ZAJĘĆ:
1. Uzależnienia- dlaczego są niebezpieczne?
2. Narkotyk- śmiertelna pułapka
3. Spotkanie z wirusem hiv
4. Używanie i nadużywanie alkoholu
5. Uzależnienie od alkoholu
6. Palenie papierosów i jego skutki dla organizmu człowieka
7. Przed podjęciem decyzji o zażywaniu środków uzależniających.
8. Etapy podejmowania decyzji:

------------------------------------------------------------------------------------------------------

TEMAT : Uzależnienia- dlaczego są niebezpieczne?

Cele:
Uczeń:
- rozróżnia naturalne i sztuczne (chemiczne) sposoby osiągania dobrego samopoczucia
- zna substancje odurzające i mechanizm ich działania

Środki dydaktyczne:
Szary papier, pisaki, szpulka z nićmi, plansza z nazwami narkotyków

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna
Wszyscy siedzą i kolejno określają swój nastrój w skali od 1 do 10

2. Wykład
Nauczyciel zapoznaje klasę z tematyką cyklu zajęć- problemem zagrożenia dnia dzisiejszego. W tym celu mówi uczniom o pośpiechu, ciągłym braku czasu, którego doświadczają ludzie XXI wieku. Koncentruje się także na problemach społeczeństwa, takich, jak bezrobocie oraz jego konsekwencjach. Jednocześnie podkreśla, że każdy człowiek pragnie doświadczyć w życiu przyjemnych chwil. Kiedy doznaje przykrych uczuć, próbuje sobie z nimi radzić, korzystając z różnych sposobów.
3. Skojarzenia
Nauczyciel zadaje klasie pytanie: „Co robią ludzie, by poprawić swoje samopoczucie?”
Zapisując na arkuszu odpowiedzi uczniów, przyjmuje określone kategorie:
 naturalne sposoby uzyskiwania zadowolenia z życia- np. czytanie książek, wycieczki, sport, wyjście do kina
 metody sztuczne: alkohol, narkotyki, palenie papierosów

NAUCZYCIEL NIE INFORMUJE UCZNIÓW O KRYTERIUM PODZIAŁU

4. Omówienie planszy
Uczniowie zastanawiają się nad podziałem arkusza na dwie części. W razie potrzeby nauczyciel podpowiada klasie, że w trudnych sytuacjach radzimy sobie:
A) w sposób naturalny- poprzez własną aktywność, która nie szkodzi ani nam, ani innym ludziom
B) sztucznie- stosując środki uzależniające- bezpośrednio działające na nasz mózg i nasze uczucia- które tylko chwilowo ulegają, dzięki działaniu danej substancji, zmianie. Przyjmując tego typu środki, ludzie nie są w stanie rozwiązać swoich problemów. Ograniczają natomiast swoją wolność, bo stopniowo uzależniają się od chemicznych „polepszaczy rzeczywistości”.

5. Mechanizm uzależnienia
Wychowawca pokazuje szpulkę nici i prosi jedną osobę, by spróbowała rozerwać nitkę
( łatwo jest rozerwać jedną nitkę). Następny uczeń owija nitką oba nadgarstki kolegi. Nauczyciel ponownie prosi ucznia o rozerwanie nitek i oswobodzenie rąk. Kiedy okazuje się, że jest to niemożliwe, wychowawca wyjaśnia klasie, w jaki sposób uzależniamy się od rozmaitych substancji. Człowiek stopniowo uzależnia się, niedostrzegalnie. Nadchodzi jednak moment, w którym uświadamia sobie, że nie może wykonać swoich obowiązków, żyć, jeżeli nie zażyje danej substancji. Jest osobą uzależnioną.

6. Wykład- substancje uzależniające
Nauczyciel omawia wypisane na planszy substancje uzależniające:
I. NIKOTYNA- składnik dymu tytoniowego
II. ŚRODKI TŁUMIĄCE;
- alkohol etylowy ( składnik piwa, wina koktajli, koniaku, wódki)
- środki uspokajające
- inhalanty ( rozpuszczalniki lotne, kleje)

III. HALUCYNOGENY
- marihuana
- LSD

IV. ŚRODKI POBUDZAJĄCE
- amfetamina
- kokaina
V. OPIATY
- morfina
- opium
- heroina

7. Materiały dla nauczyciela
Alkohol i papierosy można traktować jako przykładowe używki, ponieważ nastolatkowie, którzy nie piją i nie palą, przeważnie nie sięgają też po inne środki odurzające. Praktycznie każdy młody narkoman, nim uzależni się od narkotyków, próbuje alkoholu, a także palić papierosy

I. NIKOTYNA-
 stymuluje centralny układ nerwowy
 wywołuje przyspieszone bicie serca i nagły przypływ energii
 daje złudne poczucie trzeźwości i jasności myślenia
 nie stanowi bezpośrednio zagrożenia życia
 regularne palenie zwiększa ryzyko raka płuc
 przyczynia się do powstawania rozedmy, astmy, chorób serca

II. ŚRODKI TŁUMIĄCE
- alkohol- wśród środków odurzających to największy zabójca. Powoduje on:
 spowolnienie pracy centralnego układu nerwowego
 oddziałuje na korę mózgową wywołując stan euforii
 zmienia myśli, uczucia, zachowania
 niszczy komórki
 powoduje nowotwory
 uszkadza wątrobę i nerki
Pijący nastolatkowie szybciej się uzależniają niż dorośli
- Środki uspokajające- są to środki spowalniające pracę organizmu. Zalicza się do nich: lekarstwa, niektóre narkotyki- heroina, morfina. Powodują one:
 Stan uspokojenia i senności
 Przynoszą ulgę odczuwającym ból
 Powodują, ze ludzie zapominają o swoich problemach
Spożycie dużej ilości tych środków może spowodować śmierć
- Inhalanty – przykładami takich środków są kleje, benzyna, nafta, lakiery, rozpuszczalniki, wywabiacze plam, płyny do czyszczenia. Ich opary powodują:
 Uszkodzenie układu nerwowego
 uszkodzenie śluzówki nosa, krtani ,płuc ( poprzez ich wdychanie)
 Uszkodzenie komórek krwi
 Zaburzenie łaknienia
 Utratę wagi
 Zaczerwienienie oczu
 Krwawienia z nosa
 Uszkodzenie wątroby i nerek
 Zaburzenia orientacji, utratę kontroli nad sobą
 Utratę świadomości a nawet zapaść
 Bezsenność, depresję, agresję, autoagresję

III. HALUCYNOGENY:
marihuana-, czyli tzw. trawa- jest to halucynogen wywołujący stan euforii. Zażywając marihuanę , ponosimy podobne konsekwencje dla zdrowia, jak w wyniku nadużywania alkoholu i nikotyny. Skutki stosowania narkotyku:
 Dym zawiera więcej substancji rakotwórczych niż dym z papierosa
 Wpływa bezpośrednio na system odpornościowy
 Obniża poziom hormonów u nastolatków
 Hamuje rozwój seksualny dziewcząt i chłopców
 Obniża sprawność fizyczną i intelektualną
 Osłabia koncentrację uwagi, jasnego postrzegania rzeczywistości
 Wywołuje apatie, zobojętnienie
LSD- to środek powszechnie znany jako kwas. Podobnie jak marihuana jest substancją pochodzenia roślinnego. Powoduje:
 Utratę kontroli nad mięśniami , poprzez wpływ na układ nerwowy
 Tzw. „podróż”
 Zmiany w odczuwaniu własnego ciała
 Lęk
 Silne odczuwanie emocji

IV. ŚRODKI POBUDZAJĄCE:
- amfetamina- środek zwany „amfą”. Skutki:
 Krótkotrwałe zażywanie powoduje natychmiastowy przypływ energii i radości
 Psychozy
 Paranoje
 Halucynacje
 Gwałtowne zachowania

- kokaina- działka kokainy to wałeczek proszku, który wdycha się przez słomkę lub zwinięty banknot. Powoduje:
 Szybkie poczucie euforii
 Nieustanny katar, krwotoki z nosa
 Chroniczny ból gardła
 Stan zapalny w zatokach
 Dziury w przegrodzie nosowej
 Zapalenie wątroby
 Problemy z płucami
 Crack to pochodna kokainy- substancja błyskawiczna, dociera do mózgu w ciągu 7 sekund- najintensywniejsze poczucie euforii, największa moc uzależnienia, śmierć z przedawkowania
V. OPIATY- morfina, heroina: Powodują:
 Małe dawki powodują euforię,
 Większe dawki- zamroczenie, silne uzależnienie
8. Rundka końcowa
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Dzisiaj na zajęciach ważne dla mnie było...

TEMAT: Narkotyk- śmiertelna pułapka.

Cele:
Uczeń:
- uświadamia sobie przyczyny, które powodują, że młodzież sięga po narkotyki,
- wymienia skutki oddziaływania narkotyków na organizm człowieka,
- potrafi wskazać argumenty przemawiające za i przeciw zażywaniu środków uzależniających.

Środki dydaktyczne:
Szary papier, pisaki, plansza z wymienionymi nazwami narkotyków ( z poprzednich zajęć), arkusz „Niedokończone zdania”.

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna
Wszyscy, kolejno określają swój nastrój nazwą koloru.

2. Burza mózgów
a) uczniowie wypisują motywy, którymi kierują się młodzi ludzie, sięgając po narkotyki:
 ciekawość
 pragnienie zapomnienia o kłopotach
 odprężenie
 przygoda
 chęć zaimponowania kolegom
 lepsze samopoczucie

b) uczniowie wypisują argumenty przeciw braniu narkotyków:
 wczesna śmierć
 mniejsza odporność organizmu
 gorsza sprawność fizyczna
 zaburzenia w procesach myślenia
 uszkodzenia mózgu, wątroby, nerek
 możliwość zarażenia się wirusem hiv, żółtaczką
 fatalny wygląd

3. Rodzaje narkotyków
Uczniowie, na prośbę nauczyciela, przypominają nazwy narkotyków poznane na poprzednich zajęciach, oraz skutki ich działania ( w razie potrzeby nauczyciel rozwiesza planszę, z której korzystano na poprzednich zajęciach i uzupełnia wiadomości podawane przez uczniów.

4. Arkusz: „Moje poglądy”
Uczniowie ustnie, bądź pisemnie kończą następujące zdania:

- narkotyki kojarzą mi się z ........................................
- według mnie narkotyki są
........................................
- kiedy moi rówieśnicy zażywają narkotyki, myślę
........................................
- narkomani są
........................................

5. Wykład nauczyciela dotyczący faz uzależnienia od narkotyku
Definicja uzależnienia wg Światowej Organizacji Zdrowia ( WHO):

Uzależnienie- to psychiczny i fizyczny stan wynikający z interakcji między żywym organizmem a substancją chemiczną ( alkohol, nikotyna, narkotyki, leki), charakteryzujący się zmianami zachowania i innymi reakcjami, do których należy konieczność przyjmowania danej substancji w sposób ciągły lub okresowy, w celu doświadczenia jego wpływu na psychikę, lub by uniknąć przykrych objawów towarzyszących brakowi substancji.

FAZY UZALEŻNIENIA:
I. Pierwsza faza- polega na eksperymentowaniu z narkotykami. Nastolatek z ciekawości lub dla towarzystwa bierze pierwszą w życiu porcję narkotyku. Młody człowiek zapoznaje się z działaniem środka uzależniającego, dowiaduje się, jakie potrzeby może w ten sposób zaspokoić. W tej fazie narkotyk jest przyjmowany przy konkretnych okazjach ( impreza, przed ważnym sprawdzianem w szkole. Ta faza jest krótka.
II. Druga faza- kontakt nastolatka z narkotykami jest częstszy. Młody człowiek nie czekając na specjalne okazje zaczyna sam szukać dealera. Coraz częstsze sięganie po narkotyk jest usprawiedliwiane różnymi pretekstami. Nastolatek zaczyna prowadzić podwójne życie. Zaczyna kłamać, oszukiwać, czasem kraść w celu zdobycia pieniędzy. Jednocześnie skrywa przed najbliższymi swoje „hobby”. Nie wszystko jednak nastolatek zdoła ukryć. W jego zachowaniu pojawia się zmienność nastrojów, złość, rozdrażnienie, pojawiają się nowi koledzy, a starzy usuwają się na plan dalszy.
III. Faza trzecia- to okres, w którym całe życie osoby uzależnionej kreci się już wokół narkotyku. Jego brak oznacza ból, fatalne samopoczucie. Z tych powodów narkoman sięga po większe dawki, bierze mocniejsze środki. W związku z tym zdarzają się zatrucia, utraty przytomności, przedawkowania. Narkoman traci całkowicie kontrolę nad przyjmowaniem narkotyków oraz nad własnym życiem. Już nawet nie dba o pozory. Coraz częściej zdarzają się konflikty z prawem, szkoła została już porzucona, kontakty z rodziną praktycznie są zerwane. Pojawiają się poważne problemy zdrowotne: uszkodzenia wątroby, nerek, serca, obniżenie odporności.
IV. Faza czwarta- narkotyki stają się tak potrzebne jak powietrze do życia. Narkoman bierze już narkotyk po to, by móc normalnie funkcjonować. Jest to faza degradacji, która kończy się śmiercią, jeżeli uzależniony nie zdecyduje się, w krótkim czasie podjąć leczenia.

6. Dyskusja
Uczniowie na prośbę wychowawcy, dzielą się na dwie grupy. Nauczyciel wypisuje na tablicy następujące zdania:
Warto brać narkotyki.
Narkotyki szkodzą.
Obydwie grupy opracowują do przedstawionych tez- argumenty, które przemawiałyby za ich słusznością. Następnie kolejno prezentują swoje racje, dyskutują na temat słuszności powyższych stwierdzeń.
Argumenty młodzieży zapisuje się na tablicy.

7. Omówienie dyskusji
Propozycje pytań do uczniów:
- które z argumentów przemawiających za używaniem narkotyków przekonały Was o słuszności tezy: „Warto brać narkotyki”

Informacja dla nauczyciela:
Jeżeli uczniowie wskażą którykolwiek argument dotyczący tezy: „ Warto brać narkotyki”, będzie to informacja dla nauczyciela, aby więcej czasu poświęcić omówieniu powyższego zagadnienia, zainicjować sytuacje rozmowy z danymi osobami

- Które z argumentów przeciw braniu narkotyków przemówiły do was
najbardziej?
- Co przekonuje Was o słuszności własnego wyboru- nie zażywaniu narkotyków?

8. Rundka końcowa;
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Z dzisiejszych zajęć zapamiętam..

TEMAT: Spotkanie z wirusem hiv.

Cele:
Uczeń:
- zna skróty hiv, AIDS
- zna sposoby zarażania się wirusem hiv i możliwości ochrony przed nim
- zna objawy AIDS
- prowadzi dyskusje na dany temat
- kojarzy fakty
- przejawia odpowiedzialność o własne zdrowie

Środki dydaktyczne: pisaki, kartki, karteczki, duży arkusz papieru, tekst źródłowy

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna;
Uczniowie kończą zdanie: Wirus hiv kojarzy mi się ...

2. Część realizacyjna
a) ustawienie krzeseł w kółku, uczniowie odgrywający rolę wirusów siedzą w środku koła, pozostali siedzą na krzesłach w kółku. Osoby odgrywające rolę wirusów maja na plecach przypięte napisy HIV i przygotowane informacje dotyczące wirusów hiv.
b) Nauczyciel zadaje uczniom pytanie dotyczące odległości uczniów od wirusów i prowadzona jest dyskusja.

Uczniowie otrzymują zadanie:
Dokończ zdanie: Boję się wirusa hiv, bo........................................
Wspólnie z nauczycielem analizowane są odpowiedzi.
c) Nauczyciel zapisuje na tablicy dużymi literami słowo AIDS a uczniowie określają, jakie uczucia kojarzą się z tym słowem:
Propozycje odpowiedzi:
 Ból
 Izolacja
 Rozpacz
 Wstyd
 Narkotyki
 Utrata pracy
 Ryzyko
 Wina
 Niepewność
 Lęk
 Seks
 Choroba itp.

AIDS

Grupujemy odczucia na dwie kategorie- pozytywne i negatywne. Uczniowie zastanawiają się nad rezultatem i wyciągają wnioski. ( AIDS kojarzy się społeczeństwu jako coś złego, negatywnego).
d) Uczniowie siedzący w kółku otrzymują zadanie rozszyfrowania skrótów:
AIDS oraz HIV.
A- acquired- nabyty
I- immune- immunologiczny
D- deficiency- niedobór odpornościowy spowodowany przez wirus
S- syndrom- zespół objawów chorobowych

AIDS- Zespół Nabytego Niedoboru Odporności

H- human- ludzki
I - immunodeficiency- niedobór odporności
V- virus- wirus

HIV- ludzki wirus niedoboru odporności

e) Nauczyciel rozdaje uczniom karty informacyjne:
 Całowanie w policzek 0
 Kontakt seksualny z nosicielem wirusa hiv +
 Robienie tatuaży 0
 Przekłuwanie uszu 0
 Transfuzja nietestowanej krwi +
 Używanie wspólnych igieł +
 Kontakty homoseksualne z nosicielami +
 Wizyta u dentysty 0
 Ukąszenie owada –
 Wspólne używanie ubrań i przedmiotów codziennego użytku –
 Pływanie z osobą chorą na basenie –
 Kichanie i kaszel-
 Udzielanie pierwszej pomocy 0
 Oddawanie krwi 0
 Uścisk dłoni –
 Pocałunek z osobą chorą 0
 Wspólne korzystanie z deski klozetowej –
 Obejmowanie chorego na AIDS
Na papierze rysujemy linie. To jest nasza linia ryzyka. Jeden koniec to „wysokie ryzyko”
( znak + ), drugi koniec to „brak ryzyka” ( znak -), pośrodku „niskie ryzyko” ( znak 0 ).
Uczniowie umieszczając kartę wyjaśniają grupie swoją decyzję.

f) Uczniowie dyskutują , co dzieje się z naszym organizmem po wtargnięciu do niego wirusa.
g) Nauczyciel rozdaje tekst źródłowy. Po przeczytaniu informacji uczniowie przekazują wiedzę koledze siedzącemu obok. W odpowiedzi na pytanie: „Jak ustrzec się przed zakażeniem...” piszą odpowiedzi na kartkach. Wszystkie odpowiedzi odczytujemy i układamy ranking trójkątny dla ustalenia najważniejszego sposobu. Najważniejsze wskazówki znajdują się na górze piramidy.

Rys. „ranking trójkątny”

Tekst źródłowy:
AIDS to zespół chorób wywołanych przez wirus HIV, który niszczy układ odpornościowy, co powoduje ciężkie zakażenie prowadzące często do śmierci lub powoduje rozwój niektórych nowotworów złośliwych.
Wirus hiv jest przenoszony trzema drogami:
 Poprzez stosunek seksualny
 Poprzez zakażoną krew lub produkty krwiopochodne, użycie zakażonych igieł i strzykawek lub zanieczyszczonych krwią innych ostrych przedmiotów, których używanie może powodować krwawienie np. żyletki, cążki itp.
 Od zakażonej matki na dziecko przed , w czasie lub po porodzie.

Wirus hiv nie jest przenoszony przez:
 Owady
 Kaszel, katar
 Oddawanie krwi
 Dotknięcie, uścisk
 Ślinę
 Pot
 Żywność i wodę
 Powietrze
 Toalety
 Ubrania i pościel
 Łzy.

HIV jest niezwykłym wirusem z tego względu, że należy do grupy tzw. „retrowirusów”. Wirusy te nie posiadają w swoim rdzeniu DNA, a tylko RNA, czyli kwas rybonukleinowy. W porównaniu z innymi wirusami, wirus hiv należy do stosunkowo trudno przenoszących się drobnoustrojów. Nie może on przetrwać poza organizmem nosiciela, pozbawiony ciepła i płynów, a zatem nie może unosić się w powietrzu. Oznacza to, że nie można zarazić się przez oddychanie. W normalnych okolicznościach hiv nie roznosi się podczas kaszlu i kichania, za pośrednictwem komarów, czy też w czasie wspólnego używania przedmiotów gospodarstwa domowego.
HIV atakuje pewne typy krwinek białych ( leukocytów). Kiedy układ immunologiczny
( odpornościowy ) zaczyna zawodzić, leukocyty nie są w stanie spełniać swoich normalnych zadań polegających na zwalczaniu chorób i zabijaniu zarazków. Mikroby, które normalnie zostałyby szybko usunięte, bez przeszkód rozmnażają się w organizmie. Objawy AIDS nie są wywoływane przez samego wirusa hiv, jak dzieje się w przypadku zwykłej infekcji wirusowej- ich bezpośrednią przyczyną jest niesprawność układu immunologicznego, który nie zwalcza infekcji.
Kolejną niezwykłą cechą wirusa hiv jest fakt, iż główne objawy dają o sobie znać po dłuższym czasie, kilka lat po wniknięciu wirusa do organizmu. Bywa tak, że w organizmie osoby zainfekowanej wirus zaczyna się gwałtownie rozmnażać.
Można go znaleźć we krwi i płynach otaczających mózg i rdzeń kręgowy. Jednakże na tym etapie pacjent często nie odczuwa żadnych objawów albo mogą u niego pojawić się dolegliwości przypominające grypę- katar, gorączka, wysypka skórna, bóle głowy. Po kilku tygodniach objawy te, jak również wysoki poziom hiv w organizmie, mijają. Człowiek znowu czuje się zdrowy. Wirus ciągle jest obecny w jego ustroju, ale nie jest aktywny. Jednak zarażona osoba może przez cały czas przekazywać wirusa innym. W końcu, często po wielu latach wirus hiv „budzi się” i zaczyna ponownie namnażać. Właśnie wtedy pojawia się AIDS.

S p o s ó b d z i a ł a n i a
Wiadomo, że wirus atakuje kilka różnych rodzajów komórek. Należą do nich między innymi krwinki białe, zwane pomocniczymi czyli T4, jak również inne komórki układu odpornościowego, które normalnie pomagają chronić organizm przed bakteriami, wirusami i innymi drobnoustrojami.
Kiedy jakiś rodzaj zarazka wnika do organizmu, układ immunologiczny produkuje specjalne substancje zwane przeciwciałami. Unoszą się one we krwi i płynach ustrojowych, unieszkodliwiając zarazki na różne sposoby.
Ten proces zachodzi w pewnym stopniu wtedy, kiedy organizm zostaje zaatakowany przez wirusa hiv. Układ odpornościowy wytwarza przeciwciała, dzięki czemu w tej fazie badanie krwi może wykazać, czy dana osoba jest nosicielem hiv. Test nie wykrywa żadnych wirusów, ale przeciwciała obecne w organizmie. Jeśli stwierdza się obecność przeciwciał hiv, wynik badania określa się jako pozytywny, co wskazuje na obecność wirusa. Tymczasem wirusy stopniowo przechodzą fazę zakażenia utajonego, podczas którego materiał genetyczny komórek ulega zmianie.
Po pewnym czasie wirus znów zaczyna się mnożyć- chory zdradza objawy AIDS ( gruczoły limfatyczne są obrzmiałe, pojawia się szereg objawów z nowotworami włącznie)
Chociaż naukowcy nie ustają w poszukiwaniach leku, jedynie obroną pozostaje unikanie sytuacji niosących ryzyko zakażenia.

TEMAT: Używanie i nadużywanie alkoholu.

Cele:
Uczeń:
- wie, dlaczego ludzie sięgają po alkohol,
- wymienia skutki picia alkoholu,
- dostrzega różnicę między używaniem i nadużywaniem alkoholu

Środki dydaktyczne: szary papier, kwiat, słoik z atramentem, zdania (z ćwiczenia 6- przygotowane na osobnych paskach papieru).

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna:
Każdy kolejno kończy zdanie: Alkohol kojarzy mi się...

2. Burza mózgów
Nauczyciel prosi, aby wspólnie opracowali listę motywów, którymi ludzie przed 18 rokiem życia kierują się, sięgając po alkohol. Propozycje:
 nieśmiałość,
 ciekawość,
 potrzeba doświadczenia akceptacji od starszych kolegów,
 trudności w kontaktach z osobami płci przeciwnej,
 chęć zademonstrowania swej dorosłości i niezależności.

Następnym zadaniem klasy będzie dokonanie- na podstawie listy przyczyn- wyboru od trzech do pięciu motywów ( sytuacji, uczuć), z którymi, zdaniem uczniów, młodzi ludzie nie zawsze sobie radzą.
Wychowawca proponuje klasie, żeby zastanowić się nad innymi niż spożywanie alkoholu sposobami radzenia sobie z trudnościami. Zachęca uczniów do dzielenia się z klasą swoimi pomysłami.

3. Eksperyment
Nauczyciel wkłada łodygę kwiatu do słoika z atramentem. Uczniowie uważnie obserwują roślinę. Po pewnym czasie roślina zmienia zabarwienie. Wychowawca wyjaśnia klasie, że tak jak użyty w eksperymencie kwiat reaguje na atrament, tak organizm człowieka pijącego regularnie alkohol, który poprzez układ krwionośny rozchodzi się po całym ciele.

4. Dyskusja- wpływ alkoholu na organizm człowieka
Nauczyciel zachęca uczniów do dyskusji na temat szkodliwego wpływu alkoholu na organizm. W tym celu tłumaczy klasie, że alkohol dostaje się do organizmu przez usta, potem przechodzi do żołądka , gdzie podrażnia błonę śluzową i wzmaga wydzielanie soku żołądkowego. Krwiobiegiem jest przenoszony do wątroby, którą uszkadza. Układem krwionośnym trafia do mózgu, działając odurzająco.

5. Pogadanka- używanie i nadużywanie alkoholu
Nauczyciel wyjaśnia klasie, że nadużywaniem jest:
a) każde zażywanie narkotyków,
b) zażywanie leków uspokajających, przeciwbólowych, nasennych- wielokrotnie i bez zalecenia lekarza lub zgody rodzica,
c) picie alkoholu:
- za wcześnie ( przed 18 rokiem życia- ponieważ alkohol niekorzystnie wpływa na rozwój młodej osoby, a także proces zapamiętywania),
- za dużo ( pijący traci kontrolę nad swoim zachowaniem),
- przed i podczas prowadzenia pojazdu lub w trakcie obsługiwania urządzenia technicznego,
- przez kobiety, oczekujące dziecka,
- w czasie choroby, która wymaga zażywania lekarstw.

6. Szeregowanie zdań:
Uczniowie porządkują poniższe zdania wg kryteriów: „używania i nadużywania”. Mogą przyczepiać zdania do szarego papieru.
Zdania:
I. Karol bierze lekarstwa zgodnie z zaleceniami lekarza.
II. Tata nalewa gościom do kieliszków urodzinowego szampana.
III. Mama zawsze, nim wyjdzie z domu do pracy, bierze środki uspokajające.
IV. Marek ma wysoką gorączkę, więc mama podaje mu aspirynę.
V. Kasia uwielbia smak syropu, dlatego też, pije go zawsze, gdy ma na to ochotę.
VI. Jacek wdycha butapren, by lepiej się poczuć.
VII. Darek częstuje 14- letnich kolegów winem.
VIII. Piotr, jadąc samochodem pije piwo bezalkoholowe. ( przeczytawszy ostatnie zdanie, nauczyciel przypomina uczniom, ze każdy napój alkoholowy zawiera alkohol).

7. Rundka końcowa
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Na dzisiejszych zajęciach ważne dla mnie było...

Temat: Uzależnienie od alkoholu.

Cele:
Uczeń:
- wie, kiedy nadużywanie alkoholu może przekształcić się w śmiertelną chorobę- alkoholizm,
- uświadamia sobie sposoby funkcjonowania dziecka w rodzinie alkoholowej- role, które ono przyjmuje, by przetrwać w trudnych sytuacjach,
- dostrzega związek między piciem alkoholu, a życiem uczuciowym

Środki dydaktyczne:
Plansza ( ćwiczenie 2), zdania dotyczące faz uzależnienia ( ćwiczenie 3).

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna
Każdy uczeń porównuje swoje samopoczucie z jakimś przedmiotem, zjawiskiem, rośliną:
Czuję się dziś jak... ( np. liść, słońce, chmura gradowa itp.)
2. Omówienie planszy
Nauczyciel umieszcza na widocznym miejscu planszę, na której są wypisane najważniejsze objawy charakteryzujące osobę uzależnioną od alkoholu i krótko je omawia.

 Zmiana tolerancji na alkohol- aby uzyskać ten sam efekt po spożyciu alkoholu, trzeba wypić go znacznie więcej
 Tzw. objawy abstynencyjne- występują, gdy po dłuższym okresie picia lub zmniejszeniu ilości wypijanego alkoholu pojawiają się dolegliwości fizyczne i psychiczne,
 Silne łaknienie alkoholu,
 Skoncentrowanie uwagi na szukaniu okazji do picia alkoholu,
 Utrata kontroli nad piciem- sygnały braku kontroli można zauważyć w sytuacji, w której człowiek po wypiciu pierwszej porcji alkoholu nie potrafi zadecydować, że nie będzie więcej pił
 Zaburzenia w sferze świadomości i pamięci,
 Spożywanie alkoholu po okresach abstynencji, poprzez które alkoholik chciał sobie
i innym udowodnić, że jego problem to iluzja.
3. Porządkowanie zdań- droga do uzależnienia
Nauczyciel zapoznaje uczniów z etapami uzależnienia się. W tym celu wykonuje schematyczny rysunek ( bądź prezentuje wcześniej przygotowaną planszę).

X- pierwsza faza przywiązania się do alkoholu
Y- faza środkowa, w której alkohol staje się potrzebny, by radzić sobie w trudnych sytuacjach
Z- późna faza , w której człowiek fizycznie i psychicznie jest uzależniony od alkoholu.

Uczniowie porządkują zdania ( wcześniej przygotowane przez nauczyciela na pociętych kartkach), dopasowując je do odpowiedniego okręgu ( X, Y lub Z )

FAZA PIERWSZA (X)
- Piję, gdy jest mi źle, ponieważ alkohol poprawia moje samopoczucie.
- Kiedy wstydzę się poprosić dziewczynę do tańca, wypijam alkohol, dodaje mi odwagi.
- Kiedy wypiję alkohol, jestem rozmowny.
- Potrzebuję alkoholu, by choć trochę się zrelaksować.

FAZA ŚRODKOWA (Y)
- Aby osiągnąć dobry nastrój , musze wypić więcej alkoholu, niż kiedyś.
- Kiedy zaczynam pić, nie panuję nad swoim zachowaniem i robię rzeczy, których później się wstydzę.
- Nie poszedłem na randkę, ponieważ zbyt dużo wypiłem.
- Zauważyłem, że im dłużej piję, tym mocniejszą mam głowę.

FAZA PÓŹNA (Z)
- Opuścili mnie wszyscy koledzy i koleżanki.
- Coraz częściej sięgam po alkohol, bo nie mogę wytrzymać towarzyszącego mi napięcia emocjonalnego.
- Po wypiciu pierwszego kieliszka alkoholu, nie potrafię powstrzymać się przed następnymi.
- Kiedy przerywam picie, odczuwam lęk i jest mi bardzo źle.

4. Wykład- Istota uzależnienia
Nauczyciel przekazuje uczniom informacje dotyczące uzależnienia.
 Uzależnienie rozwija się stopniowo- wyodrębniamy fazy jego postępowania.
 Człowiek uzależniony nie potrafi kontrolować ilości spożywanego alkoholu.
 Alkoholik nie uświadamia sobie swojej choroby.
 Alkoholik nie potrafi sobie pomóc, dlatego jest mu potrzebna pomoc terapeuty.
 Uzależniony najczęściej zaprzecza istnieniu problemu.

Wskazówka dla nauczyciela:
Warto też przypomnieć uczniom, że różne napoje alkoholowe takie jak: piwo, wino, koktajle, koniaki zawierają tę samą substancję chemiczną, którą jest alkohol etylowy ( C2H5OH ), działający zawsze w taki sam sposób- niszcząc organizm.

5. Miniwykład- Funkcjonowanie dziecka w rodzinie borykającej się z problemem alkoholowym.

Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym uczy się trzech następujących rzeczy:
- nie ufać- ufności dziecko uczy się od rodziców. Brak wsparcia od dorosłych, którzy nie dotrzymują obietnic, umów w działaniu, są niezgodni oraz niekonsekwentni, przyczynia się do tego, że dzieci tracą zaufanie nie tylko do rodziców, ale także do innych osób.
- nie mówić- w rodzinie z problemem alkoholowym dorośli silnie akcentują ten komunikat ( niekonieczne go werbalizując). Dzieciom zakazuje się wypowiadania negatywnych uwag o mamie, czy tacie. O problemach rodzinnych nie rozmawia się z obcymi. Konsekwencją trwania izolacji, braku możliwości otwartej komunikacji w rodzinie jest ucieczka dziecka w samotność.
- nie czuć- kierując się tym komunikatem, dziecko tłumi negatywne uczucia, które wzbudza w nim rodzic i próbuje się od nich odciąć. Częste wypieranie uczuć prowadzi do utraty umiejętności rozumienia własnych emocji.

6. Psychodramy
Propozycje scenek do odegrania:
A) Córka przychodzi do matki z prośbą- chciałaby zaprosić do domu kolegę. Matka obawiając się powrotu męża alkoholika zabrania córce przyprowadzić gościa.

Po odegraniu tej scenki nauczyciel rozmawia z klasą o przedstawionej sytuacji.

Propozycje pytań do uczniów:
- co czuła matka odmawiając córce? Czego się obawiała?
- Co czuła córka, słysząc od matki odmowę?
- Jak to wydarzenie może zaważyć na postępowaniu córki w przyszłości?
( Prawdopodobnie nie będzie chciała zapraszać do domu przyjaciół)

B) Bawiące się przed domem dzieci hałasują. Matka, w obawie przed gniewem śpiącego ojca, który obudzony przez dzieci ze złości mógłby pójść się napić, przerywa zabawę.

Nauczyciel omawia z klasą scenkę podobnie jak poprzednią, zadając pytania dotyczące bohaterów scenki.

7. Wykład- Role dzieci z rodzin dysfunkcyjnych
Nauczyciel omawia strategie funkcjonowania dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych.

A) BOHATER RODZINNY- to dziecko, które jest gotowe do wyrzeczeń i poświęcenia się rodzinie. Osoba taka, z reguły przejmuje obowiązki rodziców. W jej gestii jest zatem: dbanie o dom, zgodę między rodzicami, gotowanie obiadów, pomoc w nauce młodszemu rodzeństwu i opieka nad nim. Bohater rodzinny nie zastanawia się nad własnymi potrzebami i nie potrafi się troszczyć o siebie. Wydaje mu się, że nie odczuwa zmęczenia.

Wskazówka dla nauczyciela:
Ważnym zadaniem dla nauczyciela, który zauważy wśród swoich wychowanków dziecko przejawiające zachowania charakterystyczne dla bohatera rodzinnego, jest zadbanie o to, by dany uczeń nie pełnił w klasie obowiązków typu sprzątanie, opieka nad słabszym kolegą itp.

B) WSPOMAGACZ- jest to dziecko, które najwyraźniej przejawia cechy osoby współuzależnionej. Opiekuje się osobą pijącą. Chroni alkoholika przed przykrymi skutkami picia, tym samym nieświadomie przyczyniając się do rozwoju choroby. Takie dziecko tłumaczy rodzica, wyszukując powody, które skłoniły matkę lub ojca do picia.

C) WYRZUTEK zwany KOZŁEM OFIARNYM- jest przeciwieństwem bohatera rodzinnego, dzieckiem szczególnie narażonym na komunikat: „To przez ciebie!” Dziecko przyzwyczajone do negatywnych informacji zaczyna wagarować, kradnie, oszukuje , ucieka z domu, źle się uczy, sięga po środki psychoaktywne, częściej niż rówieśnicy popada w konflikt z prawem.
D) MASKOTKA czyli BŁAZEN- to dziecko rozładowujące napięcie rodzinne poprzez rozśmieszanie i opowiadanie domownikom dowcipów. Osoba miła, urocza, pełna wdzięku. Dramat tych dzieci polega na tym ,że nie są przez innych traktowane poważnie. Same zatracają granice między śmiechem i płaczem, przyjemnością dawania a bólem. Dziecko- maskotka stara się nie myśleć o towarzyszącym mu uczuciu smutku i cierpieniu. Najczęściej w trudnych sytuacjach radzi sobie, robiąc tzw. „dobra minę” do złej gry.
E) ANIOŁEK czyli NIEWIDOCZNE DZIECKO- to osoba skrywająca się w świecie fantazji, lektur, marzeń . Takie dzieci nie sprawiają kłopotów wychowawczych. Ceną, jaką za to płacą, jest stopniowo postępująca tendencja do unikania kontaktów z innymi ludźmi, brak umiejętności odnalezienia się w trudnych sytuacjach. Często dla osób, które pełniły w domu rolę Aniołka, sposobem zapomnienia o życiowych kłopotach stają się używki ( alkohol, leki, narkotyki).
W poszczególnych etapach życia i w różnych sytuacjach dzieci z rodzin dysfunkcyjnych mogą kolejno przyjmować rozmaite wzory zachowań.

8. Rundka końcowa
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Na dzisiejszych zajęciach ważne dla mnie było...

Temat: Palenie papierosów i jego skutki dla organizmu człowieka.

Cele:
Uczeń:
- określa wpływ substancji smołowatych na układ oddechowy,
- zna przejściowe i trwałe skutki palenia papierosów.

Środki dydaktyczne:
Dwa arkusze szarego papieru, pisaki, formularze ankiety dla uczniów ( ćwiczenie 4)

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna:
Każdy kończy zdanie: Lubię zapach...

2. Miniwykład:
I. Wdychanie powietrza
Nauczyciel ( bądź chętni uczniowie) przypominają, w jaki sposób należy prawidłowo oddychać.

A) Oddychanie
- Powietrze wdychamy nosem. Ogrzane, nawilżone i przefiltrowane przez błonę śluzową, pokrytą maleńkimi włoskami, przechodzi przez tylną część jamy gardła i dociera do tchawicy, pokrytej rzęskami chroniącymi drogi oddechowe, gdzie jest filtrowane.
- Następnie dociera do dwóch oskrzeli, z których jedna prowadzi do prawego, zaś druga do lewego płuca.
- W oskrzelikach zakończonych pęcherzykami płucnymi, w których zachodzi wymiana gazów: wdychamy tlen, wydychamy dwutlenek węgla.

B) Wdychanie dymu papierosowego:
- Powietrze jest wdychane przez usta- z pominięciem pierwszej linii ochrony dróg oddechowych, czyli nosa.
- Do tchawicy przechodzą substancje rakotwórcze ( wśród nich smoła i nikotyna), podrażniając rzęski, które po pewnym czasie ulegają zniszczeniu, wywołują kaszel
- Rolę rzęsek przejmuje znajdujący się pod nimi śluz chroniący przed zanieczyszczeniami. W takiej sytuacji u palaczy często dochodzi do przewlekłego zapalenia oskrzeli ( w przypadku chronicznego zapalenia oskrzeli następuje częste drażnienie błony śluzowej, w której powstają pierwsze komórki rakowe).
- Podczas wymiany gazów w pęcherzykach płucnych niektóre substancje chemiczne wiążą się z tlenem zawarty w dwutlenku węgla i dochodzi do przemiany dwutlenku węgla w trujący gaz- tlenek węgla. Gaz ten dociera do komórek. Może on doprowadzić do choroby Raynaudsa, której objawem jest upośledzenie krążenia krwi, szczególnie w naczyniach prowadzących krew do palców zarówno dłoni, jak i stóp.
- W czasie pobierania tlenu substancje chemiczne wchodzące w skład dymu papierosowego uniemożliwiają pęcherzykom płucnym osiągnięcie maksymalnej objętości. Stan ten nazywamy rozedmą płuc. Jest to choroba nieodwracalna, ale rezygnując palenia, można zahamować jej rozwój.

3. Praca w grupach- przejściowe i trwałe skutki palenia tytoniu
Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Obydwie drużyny mają określone zadanie- wypisać na arkuszach szarego papieru przydzielonych im przez nauczyciela- trwałe, bądź przejściowe- skutki palenia tytoniu ( czas przeznaczony na zadanie około 10 minut.) Po wykonaniu pracy liderzy grup czytają odpowiedzi, zaś pozostałe osoby, uzupełniają ich wypowiedzi swoimi pomysłami.

PRZEJŚCIOWE SKUTKI PALENIA:
 Przyspieszony rytm serca
 Podwyższone ciśnienie krwi
 Podrażnienie błony śluzowej gardła, możliwe uszkodzenie błony śluzowej warg, języka, podniebienia
 Pojawienie się tlenku węgla we krwi
 Pojawienie się substancji rakotwórczych w płucach
 Podrażnienie oczu
 Suchy kaszel
 Nieprzyjemny zapach z ust
 Stany zapalne jamy ustnej
 Upośledzenie smaku, węchu
 Zmarszczki
 Żółty nalot na zębach
 Większa podatność na choroby

DŁUGOTRWAŁE SKUTKI PALENIA:
 Rak: płuc, jamy ustnej, przełyku, krtani, trzustki, pęcherza
 Choroby serca
 Owrzodzenia
 Choroby układu krążenia
 Rozedma płuc
 Chroniczne zapalenie oskrzeli
 Niska waga urodzeniowa dzieci, których matki paliły papierosy będąc w ciąży.

4. Ankieta „Sylwetka palacza”
Nauczyciel prosi uczniów o wypełnienie ankiety. ( Dzięki ankiecie wychowawca zorientuje się, czy istnieje potrzeba zorganizowania dodatkowych zajęć na temat palenia tytoniu).

SYLWETKA PALACZA
Ankieta została opracowana z myślą o Tobie i Twoich kolegach z klasy. Wypełniając poniższy formularz, przypomnisz sobie charakterystyczne cechy palacza i być może podejmiesz decyzję o niepaleniu.
Ankieta jest anonimowa.
Oznaczenia prawdziwych odpowiedzi zakreśl kółkiem. Jeśli nie palisz, odpowiadasz tylko na pytanie pierwsze.

1. Czy palisz?
a) tak
b) nie

2. Kiedy zapaliłeś(-aś) pierwszego papierosa?
a) zanim ukończyłem(-am) 10 lat
b) między 10 a 15 rokiem życia
c) po 15 roku życia

3. Co skłoniło Cię do palenia?
a) chęć zaimponowania kolegom
b) widok palącego rodzica
c) nie chciałem(-am) być gorszy(-a) od dorosłego rodzeństwa
d) chciałem(-am) poczuć się dorosłym(-a)
e) miałem(-am) problemy z nauką i potrzebowałem(-am) sposobu na pokonanie stresu
f) inne powody ( wymień je) ........................................
........................................

4. Ile papierosów początkowo paliłeś(-aś)?
a) 1-5 dziennie
b) 6-10 dziennie
c) prawie paczkę
d) więcej niż paczkę dziennie
5. Jak dużo palisz obecnie?
a) mniej niż 10 papierosów dziennie
b) paczkę papierosów dziennie
c) więcej niż paczkę papierosów dziennie
d) około dwóch paczek papierosów dziennie

6. Czy Twoi koledzy i koleżanki, z którymi się często spotykasz , palą papierosy?
a) tak
b) nie

7. Czy próbowałeś(-aś) już rzucić palenie
a) tak
b) nie

8. Jeśli tak, to ile razy?
a) raz
b) od dwóch do pięciu razy
c) więcej niż pięć razy

9. Jak sądzisz, czy palenie papierosów zagraża Twojemu zdrowiu?
a) tak
b) nie

10. Czy zacząłbyś(-ęłabyś) palić papierosy, gdybyś tyle wiedział(-a), na temat skutków palenia, ile wiesz teraz?
a) tak
b) nie

11. Czy chciałbyś(-abyś) rzucić palenie, gdyby było to łatwe?
a) tak
b) nie

Dziękuję

5. Rundka końcowa
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Dzisiaj na zajęciach zaskoczyło mnie...

Temat: Przed podjęciem decyzji o zażywaniu środków uzależniających.

Cele:
Uczeń:
- dostrzega swoje pozytywne cechy,
- rozpoznaje czynniki, które wpływają na podjęcie danej decyzji ( dostrzega czynniki ułatwiające i utrudniające dokonanie wyboru),
- uzasadnia swój wybór dotyczący stosowania środków uzależniających,
- uświadamia sobie, które osoby z otoczenia mają największy wpływ na to, jakie podejmuje decyzje.

Środki dydaktyczne: kartki formatu A5, długopisy, karty ćwiczeń: „Analiza siły pola”, „Moje zdanie” , „Kto ma na nas wpływ?”.

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna
Każdy uczeń kolejno kończy zdanie: Wczoraj najbardziej ucieszyło mnie...

2. Praca indywidualna- Co cenię w sobie najbardziej?

Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że decyzję dotyczącą zażywania środków uzależniających powinni podjąć, gdy dobrze siebie poznają, kiedy będą wiedzieli, co chcieliby w życiu osiągnąć. Wówczas świadomie zdecydują, czy chcą by papierosy, narkotyki, alkohol, były obecne w ich życiu, że są gotowi, by ponosić konsekwencje stosowania używek. Kiedy człowiek zna swoje dobre i złe cechy oraz ma świadomość, że niekiedy podejmuje decyzje pod wpływem presji otoczenia, dochodzi do wniosku, że dokonując wyboru nie zawsze jest niezależny, kieruje się dobrem własnym.
a) „Co cenię w sobie?”- Uczniowie zapisują na swoich kartkach nazwy trzech cech dotyczących własnego wyglądu, charakteru, umiejętności, które w sobie cenią ( mogą ponumerować je wg ważności).
b) Po wykonaniu ćwiczenia chętne osoby dzielą się informacjami o sobie z klasą.

3. Ćwiczenie w grupie- Co o mnie myślisz?

Uczniowie wzajemnie przypinają sobie do ubrań na plecach po czystej kartce papieru i chodząc po klasie, wpisują na kartkach kolegów i koleżanek jedną lub dwie pozytywne cechy, które zauważają u danych osób.
Po zakończeniu ćwiczenia każdy odczytuje treść swojej kartki.

4. Praca indywidualna- Analiza siły pola

Uczniowie otrzymują karty ćwiczeń, które wypełniają w następujący sposób:
- w górnej połowie koła wpisują czynniki sprzyjające dokonywanie wyborów, a w dolnej- utrudniające podejmowanie decyzji ( najważniejsze z nich podkreślają),
- w tabeli wypisują czynniki utrudniające podejmowanie decyzji oraz sposoby postępowania prowadzące do zredukowania lub całkowitego wyeliminowania wpływu tych czynników na działanie
- w drugiej części tabeli wpisują czynniki sprzyjające podejmowaniu decyzji, oraz sposoby, dzięki którym owe czynniki stają się jeszcze bardziej skuteczne

Informacja dla nauczyciela:
Celem ćwiczenia jest uzmysłowienie uczniom mechanizmu działania czynników, które utrudniają podejmowanie decyzji.

Rys. Analiza sił pola

5. Formularz „Moje zdanie”
Uczniowie w ciągu minuty dokonują wyboru między odpowiednimi elementami z rubryk A i B, stawiając obok preferowanych znak X.
Na forum klasy uzasadniają swój wybór.

6. Formularz: „Kto ma na mnie wpływ”
Uczniowie samodzielnie wypełniają karty ćwiczeń. Następnie w parach dzielą się przemyśleniami dotyczącymi zapisanych odpowiedzi.

7. Pogadanka- na podstawie przytoczonych refleksji nastolatków.

Nauczyciel czyta opisy- refleksje dwóch różnych nastolatków. Po wysłuchaniu tekstu uczniowie dzielą się uwagami na temat postaw Piotra i Michała, rozmawiają o dokonywaniu wyboru w różnych sytuacjach.
I. PIOTR:
Często muszę dokonywać wyborów,. Podejmowanie decyzji jest bardzo trudne. Oczywiście, moi rodzice uważają, że wiedzą najlepiej, co powinienem zrobić. Nigdy nie wiem, kto ma rację: oni, czy ja. Po południu mama powiedziała, że mam z nią jechać do cioci Krysi.
O zostaniu w domu nie było nawet mowy. Pojechałem. Cały wieczór spędziłem, siedząc przy stole i słuchając, jakie to zdolne i mądre są dzieci cioci Krysi- istny koszmar. W czasie, kiedy byłem u cioci, telewizja emitowała mój ulubiony program. Po co rodzice ciągle organizują mi czas?

II. MICHAŁ:
Tak wiele dla mnie znaczą rodzice, przyjaciele, szkoła. Staram się dbać o wszystko. Nie jest to jednak takie proste. Zdecydowałem się na dodatkowe zajęcia sportowe. Ruch daje mi tyle radości. Po długiej rozmowie rodzice zgodzili się, abym w weekendy wracał później niż dotychczas. Chyba przestanę przyjaźnić się z Jackiem. On ciągle namawia mnie do palenia papierosów, a przecież sportowcy nie palą. Zresztą, gdybym zaczął palić, straciłbym zaufanie rodziców, czego bardzo bym nie chciał.

8. Rundka końcowa:
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Na dzisiejszych zajęciach mi się podobało...

Temat: Etapy podejmowania decyzji.

Cele:
Uczeń:
- wie, na co musi zwrócić uwagę, decydując się na odmowę,
- uczy się podejmowania odpowiedzialnych decyzji,
- potrafi odmawiać.

Środki dydaktyczne:
Plansza „Labirynt podejmowania decyzji” oraz karty z planszą dla każdego ucznia
( ćwiczenie 6 i 7 ).

Przebieg zajęć:
1. Rundka wstępna:
Uczniowie, kolejno określają swój nastrój w skali od 1-10.

2. Wykład- Etapy decydowania i odmawiania

ETAP I
Sprawdź, zadając sobie poniższe pytania, czy to, co proponuje ci kolega, rzeczywiście jest dla ciebie dobre:
- czy jest to bezpieczne?
- czy jest to dla mnie zdrowe?
- Czy rodzice zgodziliby się na to?
- Jak będę się czuł(-a), kiedy to zrobię?

ETAP II
Jeśli dany pomysł jest zły, podejmij decyzję odmowną. Pamiętaj, że:
- możesz innym powiedzieć „nie”
- możesz w danej sytuacji postępować inaczej niż twój kolega,
- możesz odejść, jeżeli Ci nie odpowiada to, do czego jesteś przez innych zachęcany.

ETAP III

Powiedz „nie” i ewentualnie zaproponuj swojemu rozmówcy w zamian coś innego:
- zmieniając temat rozmowy,
- proponując inny sposób spędzenia czasu,
- wykorzystując swoje poczucie humoru i obracając jego propozycje w żart.

Wskazówka dla nauczyciela:
Listę zdań pomocnych w kolejnych etapach warto zapisać np. na tablicy, gdyż będą potrzebne w dalszej części zajęć.

3. Omówienie sytuacji, psychodrama
Uczniowie, opierając się na wiadomościach dotyczących etapów decydowania i odmawiania, wspólnie analizują poniższą sytuację, zastanawiając się nad możliwymi sposobami postępowania. Chętni uczniowie odgrywają scenkę.

S c e n k a :
Jesteś u koleżanki lub kolegi w domu. Wykorzystując nieobecność rodziców, koleżanka lub kolega namawia cię do wypicia piwa.
4. Praca w grupach trzyosobowych- psychodrama
Każda grupa aranżuje sytuację, w której: jedna z osób namawia drugą do zażywania środków odurzających, a trzecia- pozostaje obserwatorem owego zajścia. Po kilku minutach następuje zamiana ról w grupach.
5. Omówienie scenek
Należy zwrócić uwagę na to, by uczniowie wypowiedzieli się na temat uczuć, których doświadczali wcielając się w poszczególne role. Warto także ich zapytać, czy sprawiło im trudność odmawianie itp., by uświadomili sobie, czy przeciwstawianie się woli innych stanowi dla nich problem.
6. Plansza „Labirynt podejmowania decyzji”
Nauczyciel omawia planszę:

7. Praca indywidualna
Uczniowie samodzielnie wypełniają zaprezentowany przez nauczyciela schemat. Po wykonaniu pracy omawiają swoje odpowiedzi z kolegami, uwzględniając podobieństwa i różnice, które istnieją między odpowiedziami poszczególnych osób.
8. Rundka końcowa
Każdy uczeń kończy następujące zdanie: Na dzisiejszych zajęciach zaskoczyło mnie...