"Kordian" Juliusza Słowackiego - notatka dla uczniów

Kordian Juliusza Słowackiego - problematyka dramatu romantycznego

1. Kordian jako przykład bohatera odczuwającego „ból istnienia”
15-letni chłopiec, „posępny, tęskny, pobladły”, myśli o śmierci, targają nim sprzeczne uczucia: „sto we mnie żądz, sto uczuć, sto uwiędłych liści”, szuka sensu egzystencji: „Boże! Zdejm z mego serca jaskółczy niepokój, Daj życiu duszę i cel duszy wyprorokuj..”, jest pogrążony w apatii, doskwiera mu nuda, żyje marzeniami, przyczyny smutku Kordiana: samobójcza śmierć przyjaciela i odrzucenie Kordiana przez Laurę skłania go do próby samobójczej
2. Kordian jako bohater z książką w ręku, bohater czytający i kształtujący swoje życie na wzór postaci literackich, posiada talent poetycki, o czym świadczy uznanie Laury dla wpisu w jej pamiętniku. Kordian jest kolejną „ofiarą książek zbójeckich” romansów, „Cierpień młodego Wertera” J. W. Goethego oraz „Julii, Nowej Heloizy” Jana Jakuba Rousseau (doprowadziły one m.in. Gustawa z IV cz. Dziadów do samobójstwa).
3. Kordian jako typowy bohater romantyczny:
- młody, chce dokonać czegoś wielkiego, pragnie zostać bohaterem, jest podatny na wpływ „książek zbójeckich”, kształtuje swoją biografię na wzór literatury, odczuwa „ból świata” - szuka sensu egzystencji, przeżywa nieszczęśliwą miłość, czuje się odrzucony i nierozumiany, jest marzycielem, na szczycie Mont Blanc odzyskuje wiarę w siebie, znajduje cel w życiu – chce WALCZYĆ O WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ NARODU, dla wielkiej idei – wyzwolenia narodu spod jarzma tyranii carskiej – gotowy poświęcić własne życie, buntuje się przeciwko zastanej rzeczywistości, samotny: nie znajduje poparcia dla swojego planu zabicia cara i jego rodziny, postanawia działać w pojedynkę, okazuje się zbyt słaby psychicznie, zbyt wrażliwy, aby zamordować, pada zemdlony przed drzwiami sypialni cara (Strach i Imaginacja – wyobraźnia pokonują go), ponosi klęskę jako spiskowiec, przeżywa wewnętrzną przemianę (podobnie jak inni bohaterowie romantyczni np. Gustaw – Konrad z III cz. Dziadów, Jacek Soplica – ksiądz Robak, tu: Kordian – Podchorąży).
4. Kordian jako podróżnik, funkcja motywu wędrówki w Kordianie:
James Park w Londynie - Dover - Włochy - Watykan - Mont Blanc
W trakcie podróży po Europie Kordian dojrzewa, poznaje prawa rządzące światem: przekonuje się o wszechwładzy pieniądza, interesowności ludzi, obojętności papieża na losy ciemiężonych Polaków. Na Mont Blanc przechodzi przemianę wewnętrzną , przestaje być człowiekiem pogrążonym w osobistym nieszczęściu, nieszczęśliwym kochankiem, a zaczyna etap życia spiskowca, dla którego najważniejszą sprawą jest ojczyzna.
5. Co jest siłą, a co słabością Kordiana?
Zalety, talenty, uzdolnienia, cechy pozytywne, godne podziwu: uczuciowość, patriotyzm, dążenie do ponadprzeciętności, indywidualizm, samodzielność myślenia, gotowość poświęcenia dla idei, konsekwencja w działaniu, talent literacki, bunt przeciw niesprawiedliwości.

Cechy negatywne, wady, przywary uniemożliwiające mu realizację obranego celu: wybujała wyobraźnia, nadwrażliwość, rozterki wewnętrzne, marzycielstwo, nieliczenie się z realiami życia, słabość psychiczna (w decydującym momencie ogarnia go strach).
6. Dlaczego przegrał? Tragizm Kordiana, przyczyny klęski „pokolenia podchorążych”
Tragizm Kordiana wynika z tego, że pada on ofiarą wytworów wyobraźni – poezji oraz mitów narodowych (romantycznego modelu patriotyzmu – nieliczenie się z realiami, aktualną sytuacją, marzenia o wielkości i chwale, gotowość poświęcenia życia dla ojczyzny).

Pokolenie Kordiana zostało wychowane w moralności chrześcijańskiej, która potępia morderstwo i zemstę jako czyny niezgodne z dekalogiem. Stąd rozterki i wyrzuty sumienia, w których się pogrążyli „podchorąży”, (czytaj spiskowcy). Jednocześnie chęć walki o wolność dla uciemiężonej ojczyzny wynikała z ich romantycznej postawy rewolucyjnej oraz silnego patriotyzmu. Świadomość obu racji spowodowała konflikt tragiczny tego pokolenia.

W Kordianie Słowackiego został przedstawiony konflikt tragiczny pomiędzy pragnieniem walki za ojczyznę a niemożnością dokonania czynu niezgodnego z dekalogiem.

7. Kordian dramatem o przyczynach klęski powstania listopadowego
Rozpoczynające dramat Przygotowanie poświęcone jest przyczynom klęski powstania, do których zaliczyć należy przede wszystkim: nieudolność przywódców, brak programu, niedojrzałość powstańców, izolację powstańców. Akcja tej części dramatu rozgrywa się w noc sylwestrową 1799 roku w chacie czarnoksiężnika Twardowskiego w górach Karpackich (pisownia zgodnie z oryginałem). Z diabelskiego kotła wyłaniają się przywódcy wojskowi i duchowi narodu, ale są to wodzowie z piekła rodem.

8. Różne postawy wobec sprawy narodowej (sposobu odzyskania utraconej niepodległości). Polemika pomiędzy Prezesem i Kordianem

Prezes/Kordian
Jaką postawę reprezentują?Postawa zachowawcza/Postawa rewolucyjna
Jakimi argumentami się posługują? Prezes: Studzi zapał spiskowców argumentem, że car Mikołaj I jest królem Polski, koronowanym w stolicy kraju przez polskiego hierarchę (duchownego), a więc „bożym pomazańcem” (jest przez samego Boga namaszczony na króla, w ten sposób zostaje podkreślone pochodzenie władzy królewskiej od Boga); Kordian głosi idee republikańskie, oskarża władców, potępia ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego za kolaborację z carycą Katarzyną podważając w ten sposób wiarę w to, że każdy monarcha jest nieomylny, odwołuje się do wywodzącego się z poezji antycznej, a więc utrwalonego w kulturze, mitu walki i zemsty.

9. Podobieństwo Kordiana do innych bohaterów literackich

Kordian z aktu I przypomina Wertera, bohatera powieści epistolarnej: Cierpienia młodego Wertera J. W. Goethego (poczucie bezsensu egzystencji, nieszczęśliwa miłość, upojenie lekturami, próby twórczości artystycznej, próba samobójcza), a także Hamleta, bohatera tragedii W. Szekspira (rozważania nad sensem życia, dylemat „być albo nie być”).

Motyw przemiany wewnętrznej (z pogrążonego w niemocy młodzieńca w spiskowca gotowego poświęcić życie dla ojczyzny) łączy Kordiana z Jackiem Soplicą, bohaterem Pana Tadeusza, który również przeszedł metamorfozę (z szlachcica zawadiaki w dojrzałego patriotę) i Konradem z III cz. Dziadów (z nieszczęśliwego kochanka w patriotę gotowego cierpieć w imię miłości do ojczyzny).

Monolog Kordiana na szczycie Mont Blanc można porównać do Wielkiej Improwizacji Konrada z III cz. Dziadów („Polska Winkelriedem narodów” hasło wyrażające ideę poświęcenia Polaków za inne narody/u Mickiewicza koncepcja mesjanizmu, Polska porównana do ukrzyżowanego Chrystusa).

Rozterki Kordiana w progu carskiej sypialni można porównać do rozterek Hamleta, któremu też trudno się zdecydować na czyn: czy ma zgładzić zbrodniarza.