Uczeń z ADHD

Uczeń nadpobudliwy psychoruchowo

O uczniu nadpobudliwym psychoruchowo mówi się często, że ma zespół ADHD. Potocznie mówiąc ADHD jest zaburzeniem, które występuje w postaci nieadekwatnych do wieku deficytów uwagi, impulsywności, nadpobudliwości psychoruchowej, nieprzerwanie co najmniej sześć miesięcy. Nasilenie objawów w znacznym stopniu utrudnia funkcjonowanie w głównych obszarach życia. Mimo ciągłych poszukiwań badacze problemu nadal nie potrafią określić w pełni istoty ADHD. Różne źródła podają różne czynniki odpowiedzialne za to zaburzenie:
• przyczyny genetyczne i dziedziczne,
• konflikt serologiczny rodziców,
• czynniki mające swój początek w okresie prenatalnym i wpływające na patologię ciąży,
• nieprawidłowości w trakcie porodu.

Nadpobudliwość psychoruchowa przejawia się w postaci:
1. wzmożonego pobudzenia ruchowego,
Uczeń nie potrafi pozostać w jednym miejscu przez dłuższy czas, ciągle wychodzi z ławki, chodzi po klasie
2. nadmiernej reaktywności emocjonalnej,
Nadpobudliwość emocjonalna przejawia się w nagłych skokach nastrojów, tj. od śmiechu do płaczu, impulsywnego działania, łatwego obrażania się. Wielu badaczy opisujących zachowanie dzieci nadpobudliwych podkreśla ich wzmożoną wybuchowość, skłonność do bijatyk, dokuczliwość, niezdyscyplinowanie wobec dorosłych i niechęć do podporządkowania się kolegom.
3. zaburzeń funkcji poznawczych,
Zaburzenie to przejawia się w działalności umysłowej dziecka i głownie dotyczy ono problemów co do możliwości koncentrowania uwagi, co powoduje, że dziecko często zapomina, jest roztargnione i chaotyczne.
Jednak należy pamiętać, że możliwości intelektualne dzieci nadpobudliwych nie odbiegają od poziomu uznanego za normę dla danego wieku.

Zespól nadpobudliwości psychoruchowej może występować w 3 formach:
1. z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi – dzieci tzw. Marzycielski, nie mogą się skupić, potrafią pozostać w bezruchu, jeśli wymaga tego sytuacja; najczęściej dotyczy to dziewczynek;
2. z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej – dzieci tzw. „żywe srebra”, biegają w kółko bez obiektywnej przyczyny, odpowiednio zmotywowane potrafią się skupić na dłużej; częściej występuje u chłopców;
3. typ mieszany – nasilone objawy nadruchliwości i zaburzeń koncentracji uwagi; częściej u chłopców.

Jednym z typów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej jest tzw. ADD (ang. Attention Deficit Disorder) – oznacza to podtyp bez nadruchliwości, natomiast z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi. Ten podtyp dominuje u dziewcząt. Jaki jest uczeń z ADD?
• Ma marzycielskie usposobienie.
• Nie sprawia problemów związanych z nadruchliwością – jest spokojny.
• Przez otoczenie jest postrzegany jako leniwy i niechętny do podejmowania działań.
• Sprawia wrażenie powolnego, przebywającego we własnym świecie, stale zamyślonego, nieobecnego.
• Ma poważne problemy z kontrolowaniem własnych myśli i skupieniem się na jednym wybranym bodźcu.
• Ma trudności z organizacją, ciągle coś gubi, nie pamięta o terminach, umowach.
• Może sprawiać wrażenie osoby cierpiącej na depresję.

W związku z brakiem lub utrudnioną umiejętnością koncentracji, u ucznia występuje ogół zaburzeń, które są tak ważne do prawidłowego funkcjonowania w środowisku i dotyczą one przede wszystkim zmysłów percepcji:
1. deficyt w zakresie postrzegania wzrokowego.
Przejawia się on w postaci trudności zróżnicowania, a często i zapamiętywania kształtów i układów przestrzennych. Ma to szczególne znaczenie, kiedy uczeń zaczyna naukę czytania i pisania. Wówczas uczeń ma trudności w prawidłowym odwzorowaniu liter: błędny zapis liter o podobnych kształtach – m/n, p/b/d.
2. deficyt słuchowy
Dotyczy trudności w różnicowaniu i naśladowaniu dźwięków, co uwidacznia się w późnej nauce mówienia. Największą trudności a jest dla takich uczniów pisanie ze słuchu: mylą p/b, g/k, d/t.
3. deficyt sprawności ruchowej
Dotyczy nie tylko braku koordynacji ruchów (lekcje wychowania fizycznego), ale często przejawia się niewyraźnymi rysunkami oraz niekształtnym pismem.

Jaki jest uczeń z ADHD? Oto charakterystyczne zachowania:
1. Ma trudności z koncentracją, powodujące, że bardzo szybko się rozprasza, nudzi.
2. Nie jest w stanie zapamiętać poleceń, zadań.
3. Nie potrafi zastosować się do instrukcji.
4. Występuje u niego zaburzenie motoryki małej powodujące trudności we wkładaniu lub zdejmowaniu ubrania, nabywaniu umiejętności pływania, wykonywaniu zadań na lekcjach wychowania fizycznego.
5. Działa bez zastanowienia, pod wpływem emocji, impulsu, nie potrafi zahamować swojej reakcji.
6. Wyrywa się nieproszony do odpowiedzi, nie czeka na swoją kolej, przerywa rozmowę.
7. Bardzo często zmienia zajęcia, nie kończąc rozpoczętej pracy.
8. Niemal przymusowo wykonuje niekontrolowane ruchy: wierci się, rusza nogą lub ręką, manipuluje przedmiotami.
9. Wszelkie formy odpoczynku traktuje jako karę.
10. Hałasuje, nie potrafi zachować spokoju.Biega, nie zważając na przeszkody.
11. W najmniej oczekiwanym momencie wstaje z miejsca i spaceruje po klasie.

Rady dla rodziców, którzy mają dziecko nadpobudliwe psychoruchowo:
1. Konsekwencja w nagradzaniu i karaniu
2. Wyszukiwanie cech pozytywnych
3. Wystrzeganie się negatywnego podejścia
4. Stosowanie bardzo jasnego rozkładu dnia
5. Powarzenie pleceń
6. Wyznaczanie obowiązków dziecku
7. Uporządkowanie miejsca odrabiania pracy domowej
8. Ograniczenie towarzyszy zabaw (1-2 osoby)

Co może zrobić nauczyciel mając w klasie ucznia z ADHD?
1. Dawać bardzo krótkie komunikaty, formułowane pozytywnie: np. Teraz otwórz zeszyt, Spakuj rzeczy!
2. Powtarzać polecenia krótko i czytelnie.
3. Sprawdzać czy uczeń wykonał polecenie (czy rzeczywiście otworzył zeszyt), teraz dopiero przechodzimy do następnego polecenia: Np. : a teraz otwórz książkę na stronie 20. następnie: Spójrz na zadanie 2 na stronie 20. następnie: Zrób to zadanie.
4. Stawać przy dziecku, patrzeć mu w oczy, poprosić o powtórzenie jego słów – utrzymać kontakt wzrokowy.
5. Zrobić gimnastykę śródlekcyjną.
6. Poprosić ucznia o wykonanie drobnych czynności np.: zmoczenie gąbki, zmycie tablicy, przyniesienie kredy
7. Zastosować techniki wspomagające zachowanie ucznia z ADHD, np.:

Techniki „inwestycyjne” Pierwszą linią pomocy uczniom z ADHD są metody przebudowania środowiska klasowego i szkolnego.
Kluczowe znaczenie może mieć posadzenie dziecka w klasie: z daleka od okna, blisko nauczyciela, z dala od kolegi, z którym rozmawia, w jednej z pierwszych ławek, obok spokojnych uczniów. Istotne jest usunięcie sprzed oczu dzieci bodźców rozpraszających, np.: ściany wokół tablicy powinny być uporządkowane, tablica powinna być dobrze wytarta lub z max.40 słowami, wszelkie kolorowe plansze i pomoce powinny znajdować się za plecami dzieci,itp.

Techniki „minutowe” Co trzeba zrobić?
1. Przed rozpoczęciem lekcji poproś ucznia z ADHD o uporządkowanie miejsca pracy.
2. Dopilnuj, aby na ławce pozostały tylko trzy potrzebne przedmioty (np. zeszyt, długopis, książka).
3. Przystąp do zadań - podziel zadania na mniejsze fragmenty:
Kartka z zadaniem 1 > Sprawdź zadanie 1
Kartka z zadaniem 2 > Sprawdź zadanie 2 itd.
Każde zadanie z klasówki przekazuj na oddzielnej kartce bowiem dzieci z ADHD gorzej sobie radzą z długimi zadaniami.

Jak rozróżnić dziecko z zespołem ADHD od dziecka zdrowego, ale „ciekawego świata”? Pomocnymi mogą okazać się następujące pytania, na które odpowiedzi powinni udzielić rodzice.
• Czy dziecko jest odrzucane przez rówieśników?
• Czy często przechodzi od śmiechu do płaczu?
• Jak się uczy?
• Czy przeszkadza nauczycielowi?
• Czy ma problemy ze spostrzeżenie, skupieniem uwagi?

Aczkolwiek pytania te nie dają jednoznacznej odpowiedzi i dlatego najlepszym sposobem jest obserwacja dziecka w ciągu jego pierwszych 5 lat życia. Najdokładniejszą diagnozę można uzyskać, kiedy dziecko jest w okresie wiekowym przypadającym na 1-4 klasę szkoły podstawowej.

w opraciu o H. Nartowska: „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”. Nasza Księgarnia, Warszawa 1986