W co się bawić w świetlicy szkolnej? Rola i znaczenie zabaw w rozwoju dziecka

W co się bawić w świetlicy szkolnej?
Rola i znaczenie zabaw w rozwoju dziecka.

„Powiedz mi a zapomnę, pokaż a zapamiętam, pozwól wziąć udział a zrozumiem” –
stara myśl chińska.

Świetlica szkolna spełnia ważną rolę w życiu małego człowieka, jest pomostem łączącym szkołę z domem, naukę z wypoczynkiem oraz wiedzę z naturalną potrzebą poznania świata przez dziecko. Tu nie ma lekcji ani przerw, ale też nie panuje idealna cisza. Tu można odrobić lekcje, wziąć udział w ciekawych zajęciach, pobawić się czy poszeptać z przyjaciółmi w kąciku. „W co się bawić?” Zaczyna tu nabierać innego sensu. Jak pogodzić różne zainteresowania, upodobania dzieci i ich indywidualne potrzeby, jeśli dotyczy to dużej grupy przebywającej w świetlicy. Nie jest to zadanie proste dla wychowawców, którzy mają na uwadze stworzenie każdemu dziecku jak najlepszych warunków do czynnego wypoczynku, kształcenie zdolności poznawczych, zdobywanie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz kształtowanie właściwych postaw moralnych.
Praca świetlicowa należy do kategorii zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych i pomimo wielu zadań, funkcji, jakie współczesna świetlica powinna realizować, jest ona przede wszystkim miejscem zabaw dla dzieci. Wszystkie zajęcia mają na celu wprowadzić atmosferę swobodnego działania, aby każde dziecko niezależnie od zdolności i możliwości czuło się zauważone, docenione i mogło się wykazać.
Z perspektywy dość długiego stażu pracy, mogę powiedzieć, iż zdecydowana większość dzieci wybiera zajęcia z kategorii form ruchowych (gry, zabawy, dyscypliny sportowe). Dużym zainteresowaniem cieszą się również zajęcia plastyczne, quizy, konkursy czy gry stolikowe. Dzieci chętnie uczestniczą w różnego rodzaju imprezach organizowanych w świetlicy typu andrzejki, mikołajki, zabawa karnawałowa.
Bardzo ważny jest dla dziecka stosunek wychowawcy do organizowanych zabaw dla dzieci. Powinien on nie tylko zachęcać do nich, ale i sam w nich czynnie uczestniczyć, co bardzo dzieci cieszy i powoduje, że taka zabawa staje się dla nich atrakcyjniejsza.
Dlaczego zabawa jest tak ważna w rozwoju dziecka i dlaczego dzieci tak ją lubią?
Zabawy i gry służą pomocą podczas pracy z grupą oraz odpowiadają potrzebom i psychice dziecka. Mają znaczący wpływ na budowanie poczucia własnej wartości, uczą prawidłowej komunikacji z drugim człowiekiem, uruchamiają zarówno emocje jak i procesy myślowe. Gry i zabawy jednocześnie kształcą i rozwijają dziecięcą psychikę, ćwiczą spostrzegawczość, wyrabia orientację oraz uczą umiejętności współdziałania w grupie, przygotowując w ten sposób dziecko do życia społecznego. Zabawa ma wiele wspólnego z praca i nauka, gdyż są to czynności celowe, które wpływają kształcąco na rozwój. Przepisy, zasady gier i zabaw kształtują w dzieciach świadomą dyscyplinę, wyrabiają w nich solidarność i koleżeństwo oraz poczucie odpowiedzialności. Bawiąc się dziecko zdobywa wiadomości i umiejętności, podobnie jak w procesie nauki.
Zabawa wyzwala aktywność i inicjatywą dziecka. Zabawa jest źródłem radości i szczęścia dziecka, gdyż w niej znajdują swobodne, naturalne ujście jego uczucia, pragnienia i reakcje. Ruch, który tak lubią dzieci, a zwłaszcza chłopcy, jest naturalną potrzebą organizmu. Odgrywa on ważną rolę w rozwoju człowieka w każdym wieku, a szczególnie w okresie dzieciństwa.
Zabawa to jedna z form oddziaływania wychowawczego i kształcącego. Odpowiednie i umiejętne jej stosowanie zaspokaja potrzebę ruchu i aktywności dzieci. Zabawa pełni także rolę terapeutyczną i stymulującą, jest formą kulturowej terapii społecznej. Dziecko podejmuje się zabawy dla niej samej, dla przyjemności jakiej ona dostarcza. Bawiąc się dziecko czuje się odprężone, skupione tylko i wyłącznie na konkretnej zabawie, nie jest świadome tego, ze właśnie teraz uczestniczy w procesie wychowawczym, że uczy się wytrwałości, przezwycięża lęki, pozbywa nieśmiałości, kompleksów, odreagowuje stresy szkolne, integruje się z grupą.
Praca w świetlicy daje satysfakcję wtedy, kiedy wychowawca widzi radość i uśmiech na twarzach dzieci tu przebywających. Aby to osiągnąć musimy poszukiwać nowych, bardziej atrakcyjnych form i metod pracy opiekuńczo wychowawczej. Takie możliwości dają nam metody pedagogiki zabawy proponowane przez KLANZĘ (Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów).
Zasady pedagogiki zabawy
Pojęcie „zabawa” nasuwa celne skojarzenia: „coś jest przyjemne”, „coś, co daje radość”. Pedagogika zabawy wybiera z repertuaru zabaw tradycyjnych czy terapeutycznych tylko te, które spełniają określone zasady, a zwłaszcza:
- zapewnia dobrowolność uczestnictwa
- uwzględniają wszystkie poziomy komunikowania
- rozwijają pozytywne przeżycia jako wartość i unikają rywalizacji
- posługują się różnymi środkami wyrazu.
Rodzaje metod w pedagogice zabawy
Metody ułatwiające wejście w grupę, poznanie nowego otoczenia, poznanie imion i powierzchownych cech osób, z którymi rozpoczynamy naukę.
Metody rozluźniające, odprężające, wykorzystujące ruch, taniec, gest, likwidujące napięcie mięśni i napięcie psychiczne.
Metody ułatwiające wprowadzenie tematu, pozwalające poznać odczucie, potrzeby i oczekiwania poszczególnych osób w grupie.
Metody określane jako gry dydaktyczne, a polegające na przedstawieniu danych treści w formie zagadkowego problemu i poszukiwania rozwiązań według proponowanych reguł.
Metody wymiany myśli, gry dyskusyjne, analizowanie danego problemu z różnych stron, z włączeniem dotychczasowej wiedzy uczestników.
Metody ułatwiające przekaz informacji zdrowotnej, sygnalizujące indywidualne reakcje i odczucia poszczególnych uczestników.
Metody dramowe, polegające na wykorzystaniu gry z podziałem na role jako wstęp do omówienia problemu.
Metody umożliwiające samoocenę, pozwalają na poznanie własnej hierarchii wartości, własnych spontanicznych zachowań.
Metody integrujące dużą grupę, umożliwiające wszystkim wspólną aktywną zabawę, bez podziału na bawiących się i obserwatorów, bez ośmieszającej rywalizacji, przypadkowych wygranych i kilku zwycięzców. Poświęcone są one realizacji określonego tematu.
Pedagogika zabawy ma niewątpliwie bardzo dużo zalet, każdy nauczyciel pracujący w świetlicy szkolnej powinien regularnie wzbogacać swój warsztat pracy o wyżej wymienione metody, żeby między innymi wyzwolić twórcą aktywność i zmysły naszych podopiecznych, ożywić ich kontakty oraz nauczyć współpracy z innymi.

Irena Czapska
Nauczycielka świetlicy