Mówiono o niej "niepołomna" - funkcja biologiczna martwego drewna na terenie Puszczy Niepołomickiej

Przedmiot: koło biologiczne dla uczniów klas VII – VIII szkoły podstawowej
Zakres treści:
• Ekosystem puszczy pierwotnej
• Różnorodność organizmów biologicznych w naturalnym środowisku ich życia
• Sposoby ochrony przyrody i podnoszenie znaczenia historii małej ojczyzny
Cele ogólne: uczeń:
• Rozpoznaje gatunki organizmów biologicznych roślin i zwierząt występujących na obszarze
Puszczy Niepołomickiej
• Poznaje funkcję martwego drewna w lesie, stanowiącego zespół mikrośrodowisk życia, na przykładzie rezerwatu ścisłego „Lipówka”
• Wykazuje szacunek wobec ochrony przyrody i dobra narodowego jakim jest Puszcza Niepołomicka
Cele szczegółowe: uczeń:
• Rozpoznaje mechanizm powstawania uszkodzeń ekosystemu leśnego w rezerwacie ścisłym „Lipówka”
• Wykazuje wpływ działalności człowieka na proces zamierania drzewostanu Puszczy Niepołomickiej
• Prowadzi obserwację procesu rozkładu drewna na terenie rezerwatu ścisłego „Lipówka”
• Wskazuje wpływ obecności martwego drewna na wskaźnik naturalności biocenozy Puszczy Niepołomickiej
• Wskazuje argumenty przemawiające za pozostawieniem martwego drewna w obecnym ekosystemie leśnym na przykładzie obserwacji przyrodniczej rezerwatu ścisłego „Lipówka”
Metody pracy: praca pod kierunkiem nauczyciela oraz leśnika, pogadanka nauczyciela i leśnika
w wykorzystaniem ekspozycji przyrodniczej znajdującej się w Izbie Leśnej Nadleśnictwa Niepołomice, praca z mapą przyrodniczo-turystyczną, przewodnikami udostępnionymi przez Nadleśnictwo Niepołomice, zajęcia na terenie rezerwatu ścisłego „Lipówka” i obserwacja przyrodnicza pod kierunkiem nauczyciela i leśnika, dyskusja i współpraca w grupie
Formy pracy: grupowa i indywidualna
Czas: około 6 godzin
Termin: optymalne miesiące: maj, czerwiec lub wrzesień
Środki dydaktyczne: mapa przyrodniczo-turystyczna, przewodnik, aparaty fotograficzne, lupy, lornetki, notatniki, karta pracy
Przebieg zajęć: 6 godzin
Wprowadzenie: 1 godzina
Omów genezę historyczną Puszczy Niepołomickiej. Przedstaw Puszczę Niepołomicką jako przykład puszczy pierwotnej, charakteryzującej się dobrze zachowanymi starymi drzewostanami. Opisz ekosystem lasu Puszczy Niepołomickiej wraz z różnorodnością organizmów biologicznych w ich naturalnym środowisku. W tym celu posłuż się ekspozycją przyrodniczą znajdującą się w Izbie Leśnej
w Nadleśnictwie Niepołomice. Zilustruj uczniom różnorodność gatunkową obszarów objętych szczególną ochroną przyrodniczą. Przypomnij, iż Puszcza Niepołomicka jest dobrem narodowym, zachowanym przykładem puszczy pierwotnej, dlatego wymaga szczególnej ochrony i opieki ze strony kolejnych pokoleń Polaków
Praca właściwa: 4 godziny
Znajdując się na terenie rezerwatu ścisłego „Lipówka” utworzonego w roku 1957, przypomnij uczniom, iż stanowi on obszar najstarszego wielogatunkowego drzewostanu w wieku 170 – 200 lat. Korzystając
z wiedzy przekazanej przez leśnika, obecnego podczas zajęć terenowych, podkreśl unikatowe znaczenie rezerwatu, który posiada charakter puszczy pierwotnej, a stare, naturalne lasy przypominają drzewostany z Puszczy Białowieskiej. Wspólnie
z leśnikiem przedstaw gatunki drzew rosnących na terenie rezerwatu. Zwróć uwagę na obecne martwe drewno, bardzo liczne na obszarze „Lipówki”. Podkreśl jego funkcję przyrodniczą oraz rolę jako wskaźnika naturalności biocenozy lasu. Przedstaw przyczyny powstawania uszkodzeń ekosystemu leśnego. Zwróć uwagę na oddziaływanie gospodarki człowieka na dobrostan Puszczy Niepołomickiej. Wyznacz wraz z leśnikiem teren do obserwacji przyrody. Przypomnij, iż młodzież znajduje się na obszarze rezerwatu o charakterze ścisłym. Uczniowie otrzymują zadania z karty pracy, które wykonują samodzielnie i w grupach 3 osobowych na podstawie obserwacji, wysłuchania przekazu leśnika oraz nauczyciela. Obserwują poszczególne gatunki drzew, w tym martwe drewno i organizmów na nim żyjących. Ciekawe spostrzeżenia dokumentują w postaci zdjęć. W swojej pracy młodzież posługuje się aparatem fotograficznym, lupą, lornetką, udostępnionymi w Nadleśnictwie materiałami źródłowymi
Pytanie kluczowe: Dlaczego martwe drewno na terenie Puszczy Niepołomickiej jest potrzebne?
Podsumowanie: 1 godzina
Będąc na obiekcie wypoczynkowo – edukacyjnym Nadleśnictwa Niepołomice, po zakończonych zajęciach w terenie poproś uczniów o zaprezentowanie nazw zaobserwowanych gatunków organizmów roślin i zwierząt. Młodzież może przedstawiać wykonane zdjęcia. Poproś także o zaprezentowanie wniosków dotyczących oddziaływania gospodarki człowieka na ekosystem lasu na przykładzie poznanego rezerwatu. Omów wraz z uczniami proces zamierania i rozpadu drzewa oraz funkcję przyrodniczą martwego drewna na terenie rezerwatu „Lipówka”. Uczestnicy podają argumenty przemawiające za pozostawieniem martwego drewna z uwagi na dobrostan Puszczy i liczne gatunki organizmów na nim żyjących, stanowiących mikroświat prastarego drzewostanu. Uczniowie zwracają uwagę na fakt, iż martwe drewno w lesie to naturalny wskaźnik odnawialności lasu.
Ewaluacja:
Dokonując samodzielnej analizy tekstu, na podstawie zgromadzonej wiedzy podczas zajęć w terenie uczniowie porównują postawę leśników wobec martwego drewna w Puszczy Niepołomickiej i Puszczy Białowieskiej oraz jego biologiczną funkcję.

Karta pracy:

Zadanie nr 1.
Na podstawie uzyskanej wiedzy z dokonanych obserwacji przyrodniczych wypisz gatunki drzew występujących
w drzewostanie rezerwatu „Lipówka".
Zadanie nr 2.
Wypisz poznane przyczyny uszkodzeń drzewostanu na przykładzie rezerwatu „Lipówka”. Uwzględnij również wpływ gospodarki człowieka i bliskość aglomeracji Krakowa.
Zadanie nr 3.
Na podstawie poczynionych obserwacji i wykonanych fotografii podaj co najmniej 6 elementów procesu zamierania i rozpadu drzewa.