Nauczyciel refleksyjny

Nauczyciel refleksyjny jest zaprzeczeniem rutyny, wzorców i schematów. Jest to osoba, która działa w przekonaniu, że to co robi ma sens i służy przede wszystkim dobru dziecka. Nauczyciel refleksyjny posiada własny sposób interpretowania rzeczywistości edukacyjnej. Nie boi się ryzyka, często podejmuje różnego rodzaju zadania. Dzieje się tak dlatego, że wiedza tego nauczyciela nie jest ograniczona planem, czy schematem. Działanie jakie podejmuje nauczyciel nastawione jest na zmianę. Dobry nauczyciel prowokuje i zachęca ucznia do podejmowania różnych działań. Refleksyjny nauczyciel stale dokonuje samooceny. Dokonuje tego zarówno przez obserwację zachowań wychowanków, a także przez wgląd we własne postępowanie. Osoby te stale stawiają przed sobą nowe cele i wyzwania. Cechą charakterystyczną nauczyciela refleksyjnego jest również to, aby on sam siebie spostrzegał jako osobę charakteryzującą się wieloma różnymi cechami ( potrafi dostrzec swoje zalety, jak i wady). Nauczyciel ten akceptuje siebie. Potrafi ująć siebie w kategoriach zmian, ale jednocześnie potrafi zrozumieć, że rozwijanie siebie to nie tylko pasmo sukcesów. Nauczyciel refleksyjny bacznie obserwuje efekty swojej pracy, nie rezygnuje też z samooceny. Wielu z nich prowadzi dziennik, w którym zamieszcza różnego rodzaju zapiski. Dzięki temu zastanawia się i szuka odpowiedzi na wiele pytań związanych z jego pracą.

Świadomość nauczyciela refleksyjnego obejmuje trzy obszary ( wątki):
1. Wątek edukacyjny, który związany jest z realizacją zadań wynikających z programu dydaktycznego i wychowawczego.
2. Obszar grupowy, który związany jest z prowadzeniem grupy jako całości, jako grupy ze swym własnym życiem i własnymi zasadami funkcjonowania w niej.
3. Wątek indywidualny, który związany jest ze stymulowaniem poszczególnych osób w grupie do zmian w wiedzy, rozumieniu i umiejętności ucznia.
Nauczyciel refleksyjny planuje swoje działanie kierując się jednocześnie programem i celami do realizacji do których gotowa jest grupa jako całość, jak i celami indywidualnymi poszczególnych wychowanków.

Wyróżniamy następujące etapy refleksji nauczyciela:
Etap pierwszy- to etap projektowania swojej działalności. W etapie tym nauczyciel planuje kolejne kroki swej działalności edukacyjnej, a także potrafi wyobrazić sobie możliwe konsekwencje ( z punktu widzenia realizacji założonych celów, zmian jakie mogą zostać spowodowane w osobach uczniów i punktu widzenia tego co może wytworzyć się w grupie jako w całości).
Drugi etap- to realizowanie przygotowanego planu działania zgodnie z zaplanowanymi wcześniej krokami jednocześnie przy nieustannej obserwacji tego, co dzieje się w grupie z poszczególnymi dziećmi, a także pomiędzy nimi. Taka analiza wyników obserwacji jest podstawą do korzystania ( lub nie) przygotowanego planu działania.
Etap trzeci to ewaluacja. Nauczyciel dokonuje analizy tego do czego doszedł wraz z wychowankami, jakie osiągnął efekty, czy są one zgodne z zamierzonymi celami, jaką drogą zostały osiągnięte, a także jakie jest samopoczucie nauczyciela.
Dobry nauczyciel posiada odpowiednie kompetencje niezbędne do pracy w tym zawodzie. Kompetencja to odpowiedzialność, uprawnienie do działania. Uważana jest również za rezultat procesu uczenia się i oznacza zdolność do osobistej samorealizacji. Wyróżnia się trzy rodzaje kompetencji nauczyciela, które należy poddać samoocenie:
1. Kompetencje specjalistyczne- są to: wiedza i umiejętności wrodzone.
2. Kompetencje dydaktyczne- zaliczamy do nich:
- właściwe projektowanie i planowanie modułów danej aktywności wychowanków,
- respektowanie specyfiki rozwojowej dzieci w wieku przedszkolnym,
- uwzględnianiu specyfiki uczenia się dzieci w tym wieku- od konkretnego przeżycia, doświadczenia problemu poprzez obserwację i refleksję do uogólnienia ( nadanie znaczeń i pełne zrozumienie) i aktywnego eksperymentowania,
- nawiązanie do strategii uczenia się dzieci 3-6 letnich, do sposobu nabywania przez nie kompetencji,
- opanowanie technik motywowania i zachęcania dzieci do podejmowania różnych aktywności,
- umiejętności diagnozowania dziecka i jego rozwoju na tle szeroko ujmowanego kontekstu społeczno- kulturowego.
3. Kompetencje psychologiczne- zaliczamy do nich:
- pozytywne nastawienie do dzieci, ich rodziców, nauczycieli i innych osób współpracujących,
- umiejętności unikania najczęstszych przyczyn zakłóceń w komunikowaniu się,
- umiejętności porozumiewania się w ogóle, a w szczególności z wychowankami, a także nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu,
- umiejętności kontrolowania emocji,
- umiejętności budowania zgranego zespołu i kierowania nim.
Reasumując, refleksyjny nauczyciel to osoba planująca swoje działanie, kierując się przede wszystkim programem i celami do realizacji, do których gotowa jest grupa jako całość, a także poszczególny wychowanek.

Literatura:
1. Nowak- Dziemianowicz M., Oblicza nauczyciela, oblicza szkoły, Toruń 2001.
2. Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1998.
3. Scott G. Paris, L.R. Ayres, Stawanie się refleksyjnym uczniem i nauczycielem, Warszawa 1997.
4. Sipińska D., Refleksyjny nauczyciel, „ Edukacja i dialog”, nr 1, 1996.