Opis i analiza przypadku - dziecko z zaburzeniami sfery społeczno-emocjonalnej oraz deficytami rozwojowymi w zakresie funkcji poznawczych i komunikacji językowej

OPIS I ANALIZA PRZYPADKU-DZIECKO Z ZABURZENIAMI SFERY SPOŁECZNO - EMOCJONALNEJ ORAZ DEFICYTAMI ROZWOJOWYMI W ZAKRESIE FUNKCJI POZNAWCZYCH I KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ

1.IDENTYFIKACJA PROBLEMU:
Xxx (lat 6.2) uczęszcza do naszego przedszkola od września 20xx roku /od 2 lat/. Z rozmowy z matką wiadomo, iż do tego czasu okazjonalnie korzystał z zajęć w świetlicy środowiskowej.
Chłopiec sprawia spore problemy wychowawcze, nie chce uczestniczyć w zabawach i zajęciach, nie stosuje się – lub rzadko – do poleceń nauczycieli, ma trudności z przestrzeganiem reguł i zasad. Ma też niewielki zasób wiedzy o otaczającym świecie oraz zburzone funkcje poznawcze i wadę wymowy wymagającą terapii logopedycznej.

2.GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA:
Xxx wychowuje się w rodzinie pełnej,ma starszego brata z pierwszego związku matki, który również sprawia problemy wychowawcze. Rodzina objęta jest nadzorem kuratorskim /informacje uzyskane z wywiadu z matką/.
Początkowo (lecz tylko w pierwszych dniach po przyjściu do przedszkola) Xxx wydawał się dzieckiem zalęknionym i cichym, nie brał udziału w żadnej aktywności; najchętniej siedział sam przyglądając z boku innym dzieciom. Natomiast później najczęściej przeszkadzał bawiąc się głośno klockami, a przy próbach odsunięcia od zabawy reagował gniewem i agresją. Po roku systematycznej pracy nie bawił się już podczas zajęć, ale nadal trzymał na uboczu, albo kładł na dywanie lub podłodze. Dziecko niechętnie i z wielkimi oporami poddawało się wszelkim oddziaływaniom edukacyjnym – rzadko chciał rysować, nie wykonywał ćwiczeń w kartach pracy, nawet jeśli siadał przy stoliku, to po chwili odchodził porzucając czasem nawet nie zaczęte zadanie. Zdarzyło się, że potargał kartę pracy czy też kartkę na pracę plastyczną.
Ponieważ najczęściej odmawia współpracy bardzo utrudnione jest określenie poziomu jego umiejętności i wiedzy. Wydaje się również, że nie rozumie poleceń –zwłaszcza złożonych. Po wstępnej obserwacji i badaniu gotowości szkolnej dziecka skalą SGS stwierdzono, iż Xxx potrafi policzyć tylko do dwóch w sytuacji zabawowej; nie bierze udziału w zajęciach i zabawach matematycznych, a jeśli nawet siada z grupą, to najczęściej podpatruje działania kolegów. Rozpoznaje i nazywa podstawowe figury geometryczne, lecz nie potrafi ich odwzorować.Nie zna kierunków, ale dość sprawnie operuje wyrażeniami przyimkowymi dotyczącymi stosunków przestrzennych. Posiada umiejętność analizy i syntezy sylabowej, nie potrafi jednak wyodrębnić wyrazów w zdaniu. Nie zna nazw dni tygodnia i pór roku. Nie potrafi lub nie chce zapamiętać treści wierszy, piosenek i krótkich rymowanek. Niechętnie słucha bajek i opowiadań,choć zdarza się, że coś go zainteresuje.
Sprawność grafomotoryczna chłopca jest na bardzo niskim poziomie – rysuje kółko i krzyżyk,a rysunek dowolny-jeśli w ogóle coś narysuje - to bazgroty. W zabawach dowolnych nie sięga po nożyczki, kredki czy plastelinę. Postawę przy pracy ma prawidłową, lecz chwyt jest napięty, a nacisk na kartkę zbyt mocny.
Jest samodzielny w zakresie samoobsługi – sam korzysta z toalety, myje ręce – nawet chętnie bawi się wodą, więc czasami trzeba mimo wszystko kontrolować go w łazience;potrafi się ubrać pod warunkiem, że ma na to ochotę. Lubi biegać i skakać, ale jego ruchy nie są do końca skoordynowane; ma trudności z utrzymaniem równowagi stojąc na jednej nodze.
Xxx potrafi zgodnie bawić się z rówieśnikami, ma z nimi dość dobre relacje, choć nie zawsze dobry wpływ z powodu słownictwa i dziwnych pomysłów typu wyrzucanie czapki lub butów za ogrodzenie.Lubi zabawy samochodami i konstrukcyjne - dużo i chętnie buduje; podpatruje przy tym dzieła kolegów.
Największym problemem Xxx jest jego zachowanie i postawa wobec osób dorosłych. Często nie przejawia nawet śladów respektu wobec matki, która zazwyczaj przyprowadza i odbiera go z przedszkola. Bywa wobec niej bardzo agresywny zarówno fizycznie jak i werbalnie. W przedszkolu również często się obraża i nie reaguje na polecenia. Jest impulsywny, łatwo wpada w złość i używa niecenzuralnych słów, których zasób jest zaskakująco bogaty. Trzeba jednak zauważyć, że pojawiają się u niego–po roku uczęszczania do przedszkola zazacho- wania pożądane, za co zawsze zostaje pochwalony.
Mimo to w dalszym ciągu niepokojące są napady agresji, gdy coś jest nie po jego myśli, lub wbrew woli, w czasie których w ogóle się nie kontroluje – kopie w zabawki, rzuca po podłodze, krzyczy, wyrywa się czy też ucieka. Nie ma dla niego znaczenia, że rozmawia z nauczycielem czy też inną osobą dorosłą.
Matka dziecka wydaje się zainteresowana jego zachowaniem, lecz niestety zdarzają się bardzo nieprzyjemne sytuacje również z jej udziałem, ponieważ ewidentnie nie radzi sobie z temperamentem syna, który nie tylko jej nie słucha, ale w sposób agresywny wymusza na niej swoją wolę. Wielokrotnie informowana o takiej konieczności, zobowiązała się do podjęcia terapii. Końcem 20xx r. zgłosiła się do Poradni Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży. Została również wpisana na listę oczekujących w Szkole dla Rodziców, lecz na zajęcia się nie zgłosiła.
Xxx ma również zaburzenia artykulacyjne, które wymagają terapii logopedycznej, o czym matka chłopca została poinformowana na początku ubiegłego roku szkolnego - do tej pory jej nie podjęła.

3.ZNACZENIE PROBLEMU:
W roku szkolnym 20xx/20xx X powinien rozpocząć naukę w klasie I jako 7-latek. Istnieje spore prawdopodobieństwo, iż z powodu w/w dysfunkcji zostanie odroczony od realizacji obowiązku szkolnego, ponieważ będzie to dla niego nie tylko nowe środowisko, ale też inne, wyższe wymagania. W czasie obserwacji wstępnej i diagnozy dojrzałości szkolnej chłopiec nie osiągnął zadowalających wyników. Stąd też obawa, że nie poradzi sobie ani z emocjami ani wymaganiami stawianymi przez szkołę. Brak subordynacji, granic stawianych przez rodziców i braki w rozwoju funkcji poznawczych mogą doprowadzić do niepowodzeń edukacyjnych i eskalacji zachowań agresywnych.

4. PROGNOZA -
NEGATYWNA :
• u dziecka nastąpi pogłębienie trudności w nabywaniu wiedzy i umiejętności niezbędnych w dalszej karierze szkolnej;
• Xxx utraci wszelką motywację do nauki i wiarę we własne siły;
• brak autorytetów i granic stosowanych w wychowaniu doprowadzi do eskalacji zachowań niepożądanych i agresywnych oraz znacznie utrudni relacje z wychowawcami i rodzicami;
• niska sprawność manualna, niekorygowane zaburzenia komunikacji językowej oraz funkcji poznawczych utrudnią dalszy prawidłowy rozwój dziecka.
POZYTYWNA: Po wdrożeniu intensywnych działań wychowawczo – dydaktycznych:
• dziecko zacznie współpracować i wykonywać zadania i polecenia;
• chętniej będzie brać udział w zajęciach;
• poprawi się funkcjonowanie chłopca na terenie przedszkola i w domu.
5.PROPOZYCJE ROZWIAZANIA PROBLEMU: /cele i zadania/
• rozmowa z rodzicami– matką dziecka - w celu pełnego uświadomienia problemu oraz udzielenie wskazówek do pracy w domu;
• nawiązanie bliskiej współpracy z terapeutami z Poradni Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży oraz z Poradnią Psychologiczno – Pedagogiczną;
• zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa, dostrzeganie i eksponowanie mocnych stron;
• wsparcie rozwoju w zakresie zaburzonych funkcji poznawczych /sprawności motorycznej i manualnej, percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo – ruchowej, komunikacji językowej/ oraz sfery społeczno-emocjonalnej poprzez realizację programów indywidualnych;
• kształtowanie prawidłowych sposobów komunikowania się z dorosłymi i rówieśnikami poprzez zastosowanie w codziennej pracy zasad „Wychowania bez porażek” Thomasa Gordona oraz „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły” A. Faber i E. Mazlish.
• rozbudzanie zainteresowań i wyrabianie motywacji do podejmowania zadań;
• stosowanie pozytywnych wzmocnień – pochwał, nagród w celu podkreślenia zachowań pożądanych.

6.WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ:
Wdrażanie oddziaływań polegało na:
• systematycznych kontaktach i rozmowach indywidualnych z rodzicami chłopca – dzielenie się spostrzeżeniami, udzielanie wskazówek do pracy w domu; próby wspólnego ustalenia działań naprawczych oraz zasad konsekwentnego postępowania wobec dziecka w domu;
• nawiązaniu współpracy z Poradnią Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży, z której otrzymałam zaświadczenie potwierdzające terapię psychologiczną dziecka, choć mało systematyczną oraz opiekę psychiatryczną. Nawiązano również współpracę z PPP.
• zakwalifikowaniu dziecka do pracy indywidualnej w celu wspierania rozwoju zaburzonych funkcji poznawczych;
• stosowaniu metod wychowania bez porażek oraz skutecznej komunikacji;
• konsekwentnym egzekwowaniu ustalonych norm i zasad zgodnego funkcjonowania w grupie,a także nauce stosownego zachowania wobec kolegów i osób dorosłych–rodziców,nauczycieli i innych pracowników przedszkola;

7. EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ:
Podjęte działania wychowawcze skierowane były zarówno na dziecko jak i rodzinę.
Współpraca z rodzicami Xx nie należy do najprostszych - wydaje się, że zasadniczym problemem w tym przypadku jest brak konsekwencji, wyraźnych granic i niewłaściwe wzorce, z których dziecko czerpie m.in. niecenzuralne słownictwo /jak wspomniałam wcześniej – bardzo zasobne/. Mama chłopca zazwyczaj ma problem przy odbieraniu go z przedszkola – dziecko nie chce z nią iść, ucieka, nie słucha. Nadal nie potrafi stanowczo i konsekwentnie postępować z synem. Czasem nawet wydaje się, że obawia się reakcji własnego dziecka. Pytana dlaczego nie zgłosiła się na zajęcia do Szkoły dla rodziców nie potrafiła odpowiedzieć. Z jednej strony jest otwarta na współpracę, ale z drugiej nie realizuje zaleceń.
W przedszkolu trudno powiedzieć, żeby nastąpiły radykalne zmiany, ale zauważalne są symptomy poprawy. Obecnie zazwyczaj siada z grupą w kole, lecz ciągle zdarza się, że musi być upominany, przeszkadza, a nawet całkowicie rezygnuje. Potrafi już nawet dość cierpliwie wykonać pracę lub ćwiczenia, lecz nadal uzależnione jest to od jego humoru. Wymaga pracy indywidualnej.
Zdarza się,że w czasie zabaw dowolnych sięga po kredki i naśladując kolegów próbuje coś narysować. Czasem też wycina. Bywa, że bez proszenia czy też nacisków wykona zadanie lub polecenie.Jest jednak bardzo uparty i mimo intensywnej i systematycznej pracy ma nadal bardzo trudne dni i bywa nieprzewidywalny.
Zaczyna też panować nad słownictwem / w przedszkolu już właściwie nie pojawiają się niecenzuralne słowa/, a czasem też emocjami. Do nas - wychowawczyń zwraca się już nie w drugiej osobie,lecz „proszę pani”; wie, że trzeba zapytać, gdy chce wyjść do toalety.
Z powodów niezależnych od X i jego rodziców w styczniu b.r. zakończyła się ich współpraca z Poradnią Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży. W związku z tym zgłosili się ponownie do Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej, gdzie X został przebadany pod kątem dojrzałości szkolnej.
W opinii psychologicznej czytamy, iż przeprowadzono obserwację zachowania dziecka w sytuacji zadaniowej oraz badanie z zastosowaniem skali inteligencji dla dzieci. Wyniki tych badań wskazują na globalny znacznie poniżej przeciętnej poziom rozwoju funkcji intelektualnych zarówno w zakresie zdolności słowno – pojęciowych jak i percepcyjno – wykonawczych. Zdaniem psychologa trudności dziecka są efektem zarówno globalnego opóźnienia psychomotorycznego jak i niedostatecznej stymulacji jego rozwoju i nieprawidłowego oddziaływania wychowawczego w domu rodzinnym. Biorąc pod uwagę aktualny stopień rozwoju funkcji intelektualnych, umiejętności szkolnych oraz poziom rozwoju sfery społeczno – emocjonalnej celowe jest – zdaniem psychologa – odroczenie od obowiązku szkolnego
Oceniając efekty oddziaływań wychowawczo–opiekuńczo –dydaktycznych wobec X nie można stwierdzić, by przyniosły spektakularne efekty, ale z całą pewnością można mówić o postępach. Coraz rzadziej się buntuje, częściej realizuje powierzone zadania, bierze udział w zajęciach i zabawach. Nie są to jednak na tyle systematyczne i stałe cechy lub zachowania, by dziecko mogło rozpocząć naukę w klasie I. Wydaje się, że odroczenie od obowiązku szkolnego jest na chwilę obecną jedynym słusznym rozwiązaniem.