Zasady obowiązujące na Archipelagu jako metafora zasad rządzących naszym światem. Konspekt lekcji

Ewa Woźniak- nauczyciel języka polskiego

Konspekt lekcji przeznaczonej do realizacji dnia 17. X.2017r.w klasie II OSSP , w ZSP w Dąbrowie Górniczej.

Temat: Zasady obowiązujące na Archipelagu jako metafora zasad rządzących naszym światem.

Czas trwania 90 min.

Cele główny:
Analiza lektury „ Czarnoksiężnik z Archipelagu”.

Cele szczegółowe:
I. Odbiór wypowiedzi:
-Wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu
-Porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie
-Wyszukuje w tekście potrzebne informacje
i cytuje odpowiednie fragmenty

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury
-Charakteryzuje prawa obowiązujące na Archipelagu
- Określa cel wypowiedzi
- Kształtowanie umiejętności rozpoznawania metafor
-Wykorzystanie wiadomości z tekstu

III. Tworzenie wypowiedzi:
-Uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdania, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi
-Tworzy spójne wypowiedzi ustne, pisemne
-Tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi
-Rozwijanie umiejętności tworzenia notatki
- Stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat
- Dokonuje starannej redakcji tekstu
- Rozwijanie umiejętności argumentacji i wnioskowania
-Kształcenie umiejętności nazywania problemów współczesnego świata

Metody pracy:
- heurystyczna,
- problemowa,
- aktywizująca – burza mózgów
- dyskusja

Formy pracy:
- indywidualna, grupowa
- praca z tekstem
Środki dydaktyczne:
*Tekst -"Czarnoksiężnik z Archipelagu” *karty z definicjami słownikowymi pojęcia-" szczęście"
*kartki w czterech kolorach, potrzebne do utworzenia grup zadaniowych
*karty z definicjami słownikowymi pojęcia-" prawo"
*karty z synonimami, antonimami i związkami frazeologicznymi dotyczącymi
-" Prawa"

Bibliografia:
przedmiotowo- merytoryczno- metodyczna:
-M. Nagajowa, ABC metodyki języka polskiego, WSip, Warszawa 1995
-G. Wiśniewska, Uczyć polskiego bawiąc i wychowując. propozycje metodyczne dla szkoly podstawowej i gimnazjum, WSiP, Kielce 1999.
Literatura filozoficzno-psychologiczna:
-J. Pilikowaski, Filozofia w gimnazjum, Wydaw. " Zamiast Korepetycji", Kraków 1999.
Literatura przedmiotowa:
Tekst – Urszula K. LeGuin,Czarnoksiężnik z Archipelagu, Wydaw. Prószyński i S-ka,Warszawa 2012."
Podręczny słownik języka polskiego, oprac. E. Sobol, PWN, Warszawa 2004.
Słownik synonimów polskich, pr. zb., PWN, Warszawa 2001
Słownik antonimów,. Andrzej Dąbrówka, Ewa Geller, Wydaw. "Świat książki", Warszawa 1995
Słownik frazeologiczny, pr. zb., PWN, Warszaw 2011
Program: Między nami. Program nauczania języka polskiego w gimnazjum 
dla trzeciego etapu edukacyjnego (klasy I–III gimnazjum) ,A. Łuczak, E. Prylińska

Temat: Zasady obowiązujące na Archipelagu jako metafora zasad rządzących naszym światem.

Tok lekcji:
1. Działania wstępne wprowadzające w temat:
- Przywitanie
- Sprawdzenie obecności
- Zapisanie tematu lekcji:
Zasady obowiązujące na Archipelagu jako metafora zasad rządzących naszym światem.(5 min.)

Pyt. nauczyciela:
-Co to jest prawo?

" Burza mózgów"- uczniowie podają odpowiedzi.

Nauczyciel na tablicy zapisuje odpowiedzi uczniów w formie" słoneczka".

Skonfrontowanie spostrzeżeń uczniowskich z definicją słownikową hasła „prawo”.

prawo
1. «ogół przepisów i norm prawnych regulujących stosunki między ludźmi danej społeczności»
2. «norma prawna»
3. «nauka o prawie, studia nad prawodawstwem»
4. «uprawnienia przysługujące komuś zgodnie z obowiązującymi przepisami»

5. «zasada rządząca procesami przyrodniczymi i społecznymi, stanowiąca cel badań naukowych»
6. «kierunek studiów związanych z nauką o prawie, z prawoznawstwem»

• prawny, prawniczy • prawnie • prawnik • prawniczka

{Tu dwa warianty do wyboru
Wariant I- uczniowie wyszukują pojęć we właściwych słownikach a przygotowane przez nauczyciela karty są podsumowaniem działań.
Wariant II- nauczyciel rozdaje uczniom przygotowane karty}

* Uczniowie w Podręcznym słowniku języka polskiego wyszukują hasło-PRAWO a następnie wyszukują synonimy, antonimy i związki frazeologiczne korzystając z właściwych, przyniesionych wcześniej przez nauczyciela, słowników: Słownik synonimów polskich
Słownik antonimów, Słownik frazeologiczny.

Rozdanie kart przygotowanych dla uczniów załącznik nr 1,2.

Synonimy: dekalog, dziesięcioro przykazań, dziesięć przykazań, dziesięć przykazań Bożych, kanony, katechizm, kodeks, nakazy, normy, ordynacja, prawidła, pryncypia, przykazania, przepisy, regulamin, reguły, rozporządzenia, statut, zasady, porządki, gestia, karta, predyspozycje, prerogatywy, przywileje, swoboda, swobody, uprawnienia, uprawnienia grup zawodowych.

PRAWO-antonimy:
dowolność, rozprzężenie, represje, przemoc, nieporządek, brak uregulowań prawnych, siła, terror, bezprawie, samosąd, brak uzasadnienia, gwałt, presja, nieposzanowanie prawa, przymus, lewo, zawieszenie w powietrzu, bezrząd, brak podstaw, arbitralność, lincz, anarchia, nierząd, przestępczość, nacisk, bezład, ucisk.

PRAWO- związki frazeologiczne:

drakońskie prawa
duch i litera prawa
działać na granicy prawa
prawem kaduka
prawo dżungli
na prawo i lewo
prawo pięści
przestrzegać/trzymać się litery prawa
złamać/łamać prawo
Pyt. nauczyciela:
Jakie są zasady (prawa) rządzące Archipelagiem?

Przykładowe odpowiedzi:

1.Trudność w powróceniu do dawnej postaci po jej wcześniejszej zmianie (np. w zwierzę)
2.Prawo równowagi w świecie.

3.Brak możliwości powiedzenia nieprawdy w dawnej mowie.

4.Zasada dotycząca umierających, chorych.

(15 min.)

II Właściwy tok lekcji:

Wariant I
Nauczyciel dzieli klasę na grupy( 5 min.)- uczniowie losują kolorowe kartki i dobierają się w grupy wg ich barwy . Każda grupa zajmuje się jednym prawem i szuka odzwierciedlenia działania tego prawa we współczesnym świecie. Następnie grupy prezentują wyniki swoich prac. Dalej następuje wspólne podsumowanie pracy wszystkich grup.
Warianty tworzenia notatki ( trzy opcje; nauczyciel wybiera jeden wariant w zależne od poziomu klasy):
uczniowie samodzielnie tworzą notatkę/ bądź zwracają uwagę na to co powinno się znaleźć w notatce na forum klasy/ ewentualne formułowanie notatki przy pomocy nauczyciela].

Wariant II
Jeśli poziom klasy jest słaby- pracować z całą klasą.

Praca w grupach ok, 15 min. Pod kontrolą nauczyciela.
Prezentowanie wyników prac grup( każda grupa ok.10 min.) plus dyskusja to w sumie ok. 40 min.

Przykładowe opracowanie punktu 1.

1.. Trudność w powróceniu do dawnej postaci po jej wcześniejszej zmianie
„(...) to co daje nam moc czynienia czarów, ustanawia zarazem granice tej mocy”( rozdz. 3, „Szkoła czarnoksiężników”).

Uczniowie podają przykłady z książki, cytują odpowiednie fragmenty np.
- ogólne informacje o zmianie postaci ( rozdz. 4, „ Uwolniony cień”);
- ucieczka Geda przed cieniem i złymi mocami pod postacią sokoła- po powrocie do ludzkiej postaci bohater nie mógł mówić ani jeść, potrzebował pomocy Ogiona, aby znowu stać się sobą.
- historia czarnoksiężnika, który przybierał postać niedźwiedzia, aż w końcu nim się stał i zabił swego syna ( rozdz. 7, „ Lot sokoła”);

Pytanie nauczyciela:
-Jak to prawo może funkcjonować w naszym świecie?

Tu albo uczniowie, albo nauczyciel wprowadzają pojęcie maski ( przypomnienie motywu teatrum mundi).
Przykładowe wprowadzenie:
Ktoś chce być lubiany przez wszystkich, więc stara się wszystkim przypodobać. W końcu zapomni kim był na początku, gdyż zawsze będzie się starać być taki, jakim chcą go widzieć inni- zupełnie straci samodzielność i rozeznanie, co jest dobre , a co złe.
Inny przykład: osoba nieśmiała pragnie za wszelką cenę zyskać akceptację kolegów i koleżanek w związku z tym razem z nimi szydzi z osób słabszych. To prowadzi do tego, że można łatwo przekroczyć granice tolerowania zła- następnym razem taka osoba może zaakceptować to, że w jej obecności kogoś się bije czy nawet zabija ( liczne przykłady z prasy, telewizji o ciężkich pobiciach czy zabójstwach dokonanych przez nieletnich).

Przykładowe odpowiedzi:
- wygodnictwo życiowe, konformizm- dostosowanie własnego zachowania do okoliczności towarzystwa( tu należy zwrócić uwagę na odróżnianie zasad dobrego wychowania i współżycia społecznego od konformizmu jako rezygnacji z własnej osobowości dla wygody lub korzyści; problem ten powinien być wynikiem dyskusji, jednak nauczyciel musi to wyraźnie podkreślić), co może prowadzić do zatracenia własnego „ja”,
- przybieranie różnych masek, aby przypodobać się innym ludziom- może prowadzić do wewnętrznego zakłamania i niemożności nawiązania szczerej relacji z drugim człowiekiem.

Najtrafniejsze odpowiedzi uczniowie zapisują w zeszycie np. w formie punktów. Wykonują to sami bądź z pomocą nauczyciela zależnie od wybranego wariantu.

2. Prawo równowagi w świecie:
„ Zapalić świeczkę znaczy rzucić cień” ( rozdz. 3, „ Szkoła czarnoksiężników”).

Uczniowie odczytują najpierw znalezione wcześniej cytaty. Dotyczą one np. nauki w Szkole Czarnoksiężników na Roke- wywołanie deszczu w jednym miejscu może spowodować suszę w drugim ( rozdział 4, „ Uwolniony cień”)

Pyt. Nauczyciela:
- Czy prawo równowagi powinno obowiązywać w naszym świecie? Jeśli tak, to czego powinno dotyczyć.

Przykładowe odpowiedzi:
kwestie dotyczące ekologii, np.
-wycinanie lasów wpływ na ograniczone wytwarzanie tlenu;
- duża liczba lodówek prowadzi do powiększenia dziury ozonowej;
- nieprzetworzone śmieci powodują zmiany w środowisku itp.
- gwałtowny rozwój cywilizacji prowadzi do nie zawsze korzystnych zmian w życiu człowieka i bywa powodem wielu uzależnień np.
-zamiast bezpośrednich kontaktów substytut w postaci esemesów;
- zmiany w psychice- świat wirtualny postrzegany jako bardziej wartościowy niż realny; - całkowita lub częściowa rezygnacja z obcowania z naturą jest przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych, np. alergii).

Najtrafniejsze wypowiedzi uczniowie zapisują w zeszycie w formie punktów.

3. Brak możliwości powiedzenia nieprawdy w dawnej mowie.
( o znaczeniu dawnej mowy. Rozdz. 3, Szkoła czarnoksiężników”).

Uczniowie odwołują się do tekstu- tylko smoki mogły kłamać w dawnej mowie, dla ludzi była ona językiem mówienia prawdy ( rozdz. 5, Smok z wyspy Pendor).

Pytanie nauczyciela:
- Co według was mogłoby być odpowiednikiem dawnej mowy we współczesnym świecie?

Przykładowe odpowiedzi:
- sumienie człowieka, niepozwalające mu na mówienie nieprawdy.
- obawa przed konsekwencjami kłamstwa,

Najtrafniejsze odpowiedzi uczniowie zapisują w zeszycie w formie punktów.
Tu można rozwinąć temat i poruszyć kwestię prawdy i kłamstwa.

Przykładowe pytania:
- Dlaczego ludzie kłamią ( np. ze strachu, aby przedstawić siebie samego jako lepszego człowieka, z braku poczucia bezpieczeństwa).

-Co sadzicie o mówieniu prawdy w każdych okolicznościach? Np.
-czy koniecznie należy mówić przyjaciółce, że fatalnie wygląda w nowym ubraniu,
-czy śmiertelnie choremu należy mówić, o tym ile zostało mu życia;

Tu powinien pojawić problem przemilczania informacji, czyli niemówienia prawdy mogącej zranić bliźnich;

Pytanie nauczyciela:
-Na czym wg was jest oparty współczesny świat: na prawdzie czy na kłamstwie? Uzasadnijcie swoje stanowisko.

4. Zasada dotycząca umierających, chorych.
„ Uzdrawiają ranę i lecz chorobę, ale umierającemu duchowi pozwól odejść” ( rozdz. 5 „ Smok z wyspy Pendor”).

Ważny kontekstem mogłyby być teksty ukazujące się np. w Gazecie Wyborczej z cyklu „ Umierać po ludzku „ lub artykuł Magdaleny Grochowskiej „Ślepiec idzie”.)

Uczniowie podają przykłady z tekstu- Ged próbuje uzdrowić umierające dziecko rybaka i zapędza się zbyt daleko w krainę ciemności ( rozdz. 5 Smok z wyspy Pendor).

Pytanie nauczyciela:
-Jak rozumiecie cytat będący mottem tego prawa?
Nauczyciel wprowadza do dyskusji przykłady z życia , np.
- spór o prawo chorego do decydowania o przebiegu i długości leczenia ,
- spór o długość podtrzymywania czynności życiowych.
Przykładowe odpowiedzi:
- konieczność poszanowania ludzkiego życia, walka z chorobą, ale również przyzwolenie na spokojną i godną śmierć ( rola hospicjów),
-rola nadziei w procesie zdrowienia.
- towarzyszenie choremu w odchodzeniu, aby nie czuł się samotny,

Najtrafniejsze odpowiedzi uczniowie zapisują w zeszycie np. w formie punktów.

Prezentacja wyników pracy.

Jeśli uczniowie sami sporządzali notatkę, to wybrani ją odczytują.

3. Działania podsumowujące.

Nauczyciel pyta, które prawo jest ich zdaniem najważniejsze i dlaczego?

Dyskusja.
Nauczyciel poleca, aby każdy uczeń napisał kilkuzdaniową wypowiedź, w której uwzględni wnioski z dyskusji i swoją ocenę wybranego ( omawianego)prawa.
Odczytanie (przez osoby chętne) wyników pracy. (Ok. 10 min.)

Praca domowa:
Sformułuj najważniejsze- wg ciebie- ( inne niż omawiane na lekcji) prawo rządzące naszym światem. Uzasadnij swój wybór (5-6 zdać).

Ewaluacja:
Po dzisiejszej lekcji wiem, że ...

Ocena pracy uczniów:
Najbardziej aktywna i zaangażowana grupa- oceny bardzo dobre
Mniej aktywne grupy- oceny dobre, dostateczne.

Nagrodzenie ocenami bardzo dobrymi i dobrymi uczniów, którzy wykazywali duże zaangażowanie podczas dyskusji i w toku trwania całej lekcji.

ZAŁĄCZNIKI:

Załącznik nr 1
DEFINICJE SŁOWNIKOWE " PRAWO"

[" PRAWO" -to według Podręcznego słownika języka polskiego-1. «ogół przepisów i norm prawnych regulujących stosunki między ludźmi danej społeczności»
2. «norma prawna»
3. «nauka o prawie, studia nad prawodawstwem»
4. «uprawnienia przysługujące komuś zgodnie z obowiązującymi przepisami»

5. «zasada rządząca procesami przyrodniczymi i społecznymi, stanowiąca cel badań naukowych»
6. «kierunek studiów związanych z nauką o prawie, z prawoznawstwem»

• prawny, prawniczy • prawnie • prawnik • prawniczka

Załącznik nr 2
SYNONIMY, ANTONIMY, ZWIĄZKI FRAZEOLOGICZNE ZWIAZANE Z POJĘCIEM "PRAWO"
PRAWO- synonimy:
Synonimy: dekalog, dziesięcioro przykazań, dziesięć przykazań, dziesięć przykazań Bożych, kanony, katechizm, kodeks, nakazy, normy, ordynacja, prawidła, pryncypia, przykazania, przepisy, regulamin, reguły, rozporządzenia, statut, zasady, porządki, gestia, karta, predyspozycje, prerogatywy, przywileje, swoboda, swobody, uprawnienia, uprawnienia grup zawodowych

PRAWO-antonimy:
dowolność, rozprzężenie, represje, przemoc, nieporządek, brak uregulowań prawnych, siła, terror, bezprawie, samosąd, brak uzasadnienia, gwałt, presja, nieposzanowanie prawa, przymus, lewo, zawieszenie w powietrzu, bezrząd, brak podstaw, arbitralność, lincz, anarchia, nierząd, przestępczość, nacisk, bezład, ucisk.

PRAWO- związki frazeologiczne:

drakońskie prawa
duch i litera prawa
działać na granicy prawa
prawem kaduka
prawo dżungli
na prawo i lewo
prawo pięści
przestrzegać/trzymać się litery prawa