Jezus i historia. Scenariusz lekcji religii dla klasy VII

Temat katechezy: Jezus i historia
Klasa 7 Szkoły Podstawowej
Program AZ-3-02/13

1. Cele katechetyczne:
a) Uczeń wie, że Jezus Chrystus jest postacią historyczną.
b) Uczeń potrafi wymienić niechrześcijańskie źródła historyczne, mówiące o Jezusie z Nazaretu.
c) Uczeń chce poznawać życie i nauczanie Jezusa.

2. Słowa kluczowe: Historyczność Jezusa, Korneliusz Tacyt, Swetoniusz, Pliniusz Młodszy, Lukian z Samosaty, Bara Mar Serapion,

3. Metody:
a) burza mózgów
b) rozmowa kierowana
c) praca w grupach

4. Literatura:
Dzidek T., Kamykowski Ł., Kubiś A., Teologia fundamentalna, Kraków 1999, t.3.
Läpple A., Od egzegezy do katechezy. Nowy Testament, Warszawa 1986, ss. 57-68
McDowell J., Przewodnik Apologetyczny, Warszawa 2002

5. Plan Katechetyczny
WSTĘP (8 minut)
- Modlitwa: „Ojcze! dziękujemy Ci, że objawiłeś nam siebie przez Twojego Syna Jezusa Chrystusa, wylej na nas Ducha Świętego!
(Ojcze nasz...)
- Sprawdzenie obecności
- Przypomnienie wiadomości z poprzedniej lekcji
Warto przypomnieć tutaj wiadomości na temat chrześcijańskich źródeł mówiących o Jezusie tj. o Ewangeliach:
Św. Mateusz był z zawodu celnikiem, swoją Ewangelię adresował do Żydów. Grecka wersja Ewangelii wg św. Mateusza powstała ok. 70-80 roku. Jego symbolem jest człowiek uskrzydlony.
Św. Marek pisał swoją Ewangelię ok 67 - 70 r. w Rzymie i adresował przede wszystkim do Rzymian. Jego symbolem jest lew. Ewangelia wg św. Marka jest zapisem nauczania św. Piotra, dla którego Marek był tłumaczem i sekretarzem.
Św. Łukasz z zawodu był lekarzem. Napisał swoją Ewangelię w latach 80-tych pierwszego wieku i adresował ją do chrześcijan pogańskiego pochodzenia. Jego symbolem jest wół.
Św. Jan napisał swoją Ewangelię w Efezie ok. 90 r. był umiłowanym uczniem Jezusa.Jeog symbolem jest orzeł.

ROZWINIĘCIE (32 min.)

Burza mózgów 5 minut)

Nauczyciel zadaje klasie pytanie:
W jaki sposób poznajemy historię?
Skąd czerpiemy widzę o przeszłych wydarzeniach?
Następnie prosimy uczniów o próbę definicji słowa „historia” i wymienienie różnych rodzajów źródeł historycznych.

Notatka do zeszytu (5 min.)

„Historia to nauka o przeszłości oparta na źródłach (świadectwach). Wydarzenia historyczne poznajemy na podstawie źródeł pisanych, mówionych i rzeczowych (np. wykopaliska)
O Jezusie Chrystusie mówią źródła:
- chrześcijańskie (Nowy Testament i pisma ojców apostolskich),
- źródła żydowskie (Józef Flawiusz, „Dawne Dzieje Izraela” oraz Talmud – dzieło uczonych żydowskich)
- źródła pogańskie (rzymskie, greckie, syryjskie)”

Praca w grupach (8 min.)

Nauczyciel dzieli klasę na 5 grup. Każdej z nich przydziela kartkę z krótkim tekstem źródłowym i objaśnieniami (zob. materiały pomocnicze). Zadaniem grupy jest: dokładne przeczytanie tekstu, określenie autora i tytułu dzieła, wyszukanie konkretnej informacji o Jezusie Chrystusie i chrześcijanach (Kim jest wg autora tekstu jest Jezus? Czego się dowiadujemy? Czy tekst nawiązuje do jakiegoś wydarzenia?).

Prezentacja efektów pracy w grupach (14 minut)

- Grupy krótko przekazują to, czego dowiedziały się z tekstu, a następnie każda z dyktuje całej klasie (lub zapisuje na tablicy) autora i tytuł poszczególnego dzieła. Wraz z pomocą nauczyciela mogą także sprecyzować konkretną informację której dostarczył tekst źródłowy.

Przykładowa notatka może wyglądać tak:
„Swetoniusz , rzymski historyk w „Żywotach Cezarów” potwierdza obecność chrześcijan w Rzymie ok. 49 r. oraz ich prześladowanie za czasów Cesarza Nerona (ok. 64 r.)
Korneliusz Tacyt, rzymski historyk, pisze w "Rocznikach", że Chrystus żył w Palestynie i został skazany na ukrzyżowanie przez prokuratora Poncjusza Piłata.
Piliniusz Młodszy, rzymski gubernator, w Liście do Cesarza Trajana napisanym ok. 110 r. wspomina, że chrześcijanie czcili Chrystusa jako Boga.
Lukian z Samosaty, grecki satyryk z połowy II wieku , nazywa Chrystusa ukrzyżowanym mędrcem w dziele „O zgonie Peregrinosa”.
Mara bar Serapion w liście do syna napisanym ok. 73 r. nazywa Jezusa "mądrym królem". Porównuje go do greckich filozofów”.

ZAKOŃCZENIE (5 minut)
- Podsumowanie:
Proszę zauważyć ciekawą rzecz! Nawet gdybyśmy jako sceptycy całkowicie odrzucili Ewangelię, a opierali się jedynie na źródłach niechrześcijańskich które były w większości obojętne lub wrogie wobec uczniów Jezusa, to i tak, na podstawie tych dokumentów możemy stwierdzić, że:

A. Jezus istniał naprawdę, był żydowskim nauczycielem i miał uczniów.
B. Został skazany przez prokuratora Poncjusza Piłata na śmierć przez ukrzyżowanie w Palestynie.
C. Jego uczniowie, mimo tej haniebnej śmierci Mistrza, głosili, że jest On zmartwychwstałym Mesjaszem.
D. W 49 r. chrześcijanie byli już obecni w Rzymie.
E. Ok. 64 r. chrześcijanie byli prześladowani przez cesarza Nerona.
F. Uczniowie Jezusa wierzyli w życie wieczne, nazywali siebie braćmi i przyjmowali wysokie standardy etyczne. Czcili Chrystusa jako Boga.

- Modlitwa na zakończenie:
„Panie dziękujemy Ci za to, że objawiłeś się w historii i dałeś nam się poznać przez życie i naukę Twojego syna Jezusa Chrystusa” (Chwała Ojcu).

6. Materiały pomocnicze: teksty źródłowe z komentarzem do pracy w grupach:

Grupa I

KORNELIUSZ TACYT

Korneliusz Tacyt (ok. 55-120 po Chr.), jeden z najwybitniejszych historyków starożytnego Rzymu, napisał „Roczniki” w których opisał historię od śmierci Augusta w 14 r. do śmierci Nerona w 68 r. Drugie jego dzieło, „Dzieje” jest zapisem historii od śmierci Nerona w 68 r. do śmierci Domicjana w 96 r. Opisując panowanie cesarza Nerona, wspomina o rozpowszechnionej w Rzymie hańbiącej pogłosce, że pożar miasta został spowodowany przez władcę celowo. Aby usunąć podejrzenia - jak pisze Tacyt - "podstawił Neron winowajców i dotknął najbardziej wyszukanymi kaźniami tych, których znienawidzono dla ich sromot, a których gmin chrześcijanami nazywał. Początek tej nazwie dał Chrystus, który za panowania Tyberiusza skazany został na śmierć przez prokuratora Poncjusza Piłata; a przytłumiony na razie zgubny. zabobon znów wybuchnął, nie tylko w Judei gdzie się to zło wylęgło, lecz także w stolicy (Roczniki XV, 44).
Nauka i obrzędy chrześcijan były niezrozumiałe dla Rzymian. Chrześcijanie rezygnowali z kultu bogów rzymskich oraz nie chcieli oddawać cezarowi boskiej czci. Dlatego traktowano ich jako zdrajców. Rzymianie nie rozumieli też, dlaczego chrześcijanie nie aprobują rzymskich rozrywek takich jak walki gladiatorów na śmierć i życie.

Grupa II

SWETONIUSZ

Swetoniusz był rzymskim historykiem, urzędnikiem na dworze cesarza Hadriana i kronikarzem domu cesarskiego . Napisał dzieło "Żywoty cezarów". W Żywocie Klaudiusza (XXV,4) wspomina:
"Żydów wypędził z Rzymu, bo bezustannie wichrzyli, podżegani przez jakiegoś Chrestosa". Słowo Chrestos jest niewątpliwie odpowiednikiem tytułu Christos. Ówcześnie w języku samogłoski "i" oraz "e" wymawiano naprzemiennie (zjawisko itacyzmu). Św. Łukasz opisuje także w Dziejach Apostolskich, że Klaudiusz wysiedlił z Rzymu wszystkich Żydów, w tym Pryscyllę i Akwilę, małżeństwo chrześcijan zaprzyjaźnionych ze św. Pawłem z Tarsu (zob. Dzieje Apostolskie 18,2). Owo wysiedlenie odbywało się w 49 r.
Swetoniusz wspomina także o pożarze jaki zniszczył Rzym w 64 r.: "ukarano torturami chrześcijan, wyznawców nowego i zbrodniczego zabobonu" (Żywoty cezarów).
Apostołowie pierwotnie głosili Słowo Boże w żydowskich synagogach w różnych miastach rozsianych po Cesarstwie Rzymskim, a dopiero później wśród Greków i Rzymian. Burzliwe spory (a nawet zamieszki) wśród Żydów o to czy Jezus jest Mesjaszem zwróciły uwagę władz politycznych. Chrześcijanie mówiący o królowaniu Chrystusa, wzbudzili wśród Rzymian obawy, że jakiś rebeliant przygotowuje spisek przeciwko władzy. Cesarz Klaudiusz chciał najwyraźniej pozbyć się problemu więc wysiedlił z Rzymu wszystkich Żydów.

Grupa III

PILINIUSZ MŁODSZY

Piliniusz Młodszy, gubernator w Bitynii (Azja Mniejsza) ok. 110 r. zwrócił się w liście do cesarza Trajana, aby zasięgnąć rady w sprawie chrześcijan. Próbował zmuszać ich aby złorzeczyli Chrystusowi i pokłonili się przed posągiem Trajana. Skazywał na śmierć tak wielu chrześcijan - mężczyzn i kobiet, chłopców i dziewczyn, że z czasem zaczął zastanawiać się czy powinien skazywać wszystkich, czy tylko niektórych. Pisał że: "mieli zwyczaj w określonym dniu o świcie zbierać się i śpiewać na przemian pieśni ku czci Chrystusa jako Boga, i że związali się przysięgą dotyczącą nie jakichś występków, lecz że nie będą popełniać kradzieży, rozbojów, cudzołóstwa, że nie będą składać fałszywej przysięgi ani zapierać się wobec żądających zwrotu powierzonej im własności".
Znaczące jest, że według relacji Pliniusza, chrześcijanie czcili "Chrystusa jako boga", a nie "swojego boga Chrystusa". Ten drobny szczegół świadczy, że chodzi tu o człowieka, postać historyczną.

Grupa IV

LUKIAN Z SAMOSATY

Lukian z Samosaty, grecki satyryk z połowy II w. opisuje chrześcijan z dużą rezerwą, wręcz drwiną i wspomina o Chrystusie jako o ukrzyżowanym mędrcu, który wprowadził nowe prawa: "Do dziś czczą jak wiadomo tamtego wielkiego Człowieka, ukrzyżowanego w Palestynie za to, że wprowadził między ludzi te nowe obrzędy. [...] Żywią bowiem ci nieszczęśliwi przekonanie, że po wsze czasy będą nieśmiertelni i że ich życie trwać będzie na wieki. Dlatego też lekceważą śmierć i wielu z nich dobrowolnie się na nią wydaje. Nadto pierwszy prawodawca wzbudził w nich przekonanie, że wszyscy nawzajem są braćmi, z chwilą gdy sie nawrócą, wyprą bogów helleńskich, uczczą tego ukrzyżowanego mędrca i będą pędzić życie wedle jego praw. Do wszystkiego więc odnoszą się z równym lekceważeniem i wszystko uważają za wspólne dobro". (Lukian z Samosaty, „O zgonie Peregrinosa”).
Chrześcijanie byli prześladowani za wiarę. Rzymianie zwrócili uwagę, że wielu z nich odznacza się ogromną odwagą i wolą raczej wybrać śmierć niż wyprzeć się wiary w Chrystusa.

Grupa V

MARA BAR SERAPION

Mara Bar-Serapion, Syryjczyk, zwolennik filozofii stoickiej, przebywając w więzieniu, ok. roku 73. napisał list do syna, w którym zachęca go do zdobywania mądrości i nazywa Jezusa mądrym królem. Porównuje on Jezusa do greckich filozofów, którzy zostali odrzuceni przez ludzi. Następujące po ich śmierci klęski, interpretował jako karę za zamordowanie dobrych i sprawiedliwych mędrców. Fakt, że Żydzi przegrali wojnę z Rzymianami interpretuje jako karę za ukrzyżowanie Jezusa.
Pisał: "Jaką korzyść odnieśli Ateńczycy z wydania Sokratesa na śmierć? Przyszedł na nich głód i zaraza jako pomsta za ich zbrodnię. Jaką korzyść wynieśli mieszkańcy Samos ze spalenia Pitagorasa? W jednej chwili kraj ich został zasypany piaskiem. Jaką korzyść osiągnęli Żydzi, że skazali swego mądrego króla? Przecież wkrótce potem znikło ich królestwo. Sprawiedliwie Bóg pomścił tych trzech mędrców. Ateńczycy poginęli z głodu, tych z Samos pochłonęło morze, Żydzi - zrujnowani i wypędzeni ze swojego kraju - żyją w całkowitym rozproszeniu. Lecz Sokrates nie umarł całkowicie - żył nadal w naukach Platona.; Pitagoras nie umarł całkowicie - żył nadal w posągu Hery. Nie umarł także całkowicie mądry król - żył nadal w swojej nauce".
Autor tych słów, z pewnością nie był chrześcijaninem, w innym miejscu daje też wyraz swoim poglądom politeistycznym, jednak potwierdza istnienie Jezusa. W Syrii żyło wielu chrześcijan, stąd autor z pewnością słyszał od nich o mądrości Jezusa i jego królowaniu, dlatego nazywa Go "mądrym królem".