Poziom koordynacji ruchowej zawodniczek tańca towarzyskiego i nowoczesnego

Poziom koordynacji ruchowej zawodniczek tańca towarzyskiego i nowoczesnego.

Katarzyna Żelasko
Studia III stopnia, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków

Słowa kluczowe: taniec towarzyski, taniec nowoczesny, koordynacja ruchowa, komputerowe testy zdolności koordynacyjnych, testy koordynacyjnych zdolności motorycznych

Wprowadzenie i cel pracy.
Taniec to jedna z najstarszych sztuk. Nierozerwalnie związana jest z życiem ludzkim. Ruchy ludzkie podporządkowane są prawom rytmu, który rządzi funkcjami organizmu oraz techniką wykonywania każdej czynności, także tańca. Więź tańca z kulturą fizyczną jest ścisła, choć bywa tematem spornym. Oprócz wielu ról jakie pełni taniec w życiu człowieka, jest on także formą kultury fizycznej ujętą często w ramy rywalizacji sportowej. Od 1997 dyscypliną sportową jest taniec towarzyski (Pilewska 2003, Rokita 2006). Jest to dyscyplina acykliczna o ogromnej różnorodności zadań ruchowych. Taniec nowoczesny jest młodą dyscypliną rzadko kojarzoną ze sportem. Traktowany jest często jako dyscyplina czysto artystyczna, choć jest on przedmiotem rywalizacji w formie zawodów sportowych. Technika stosowana w tańcu nowoczesnym charakteryzuje się dużą dynamiką, różnorodnością stylów oraz polega na improwizacji tanecznej. Pozwala to na indywidualny rozwój tancerzy. Taniec nowoczesny wymaga od tancerza niezwykłej koordynacji i ekspresji ruchów, które muszą być bardzo wyraziste.
Biorąc pod uwagę definicję Andrzeja Wohla (1968), że kultura fizyczna to „całokształt dorobku społecznego w dziedzinie pielęgnacji ciała tj. całokształtu systematycznie stosowanych środków natury sprawnościowej, wychowawczej i rozrywkowej, wpływającej na rozwój fizyczny ludzi, rozwój ich aparatu ruchowego oraz stosowania tegoż do wszechstronnych potrzeb osobowości ludzkiej w danych warunkach życia społecznego” – taniec niewątpliwie jest jednym z takich środków, a więc formą kultury fizycznej. Taniec można zdefiniować jako ruchową aktywność człowieka wyłączoną z czynności utylitarnych, ujętą w określone układy rytmiczne, wyrażające pewne treści i uczucia (Bednarzowa i Młodzikowska 1997). Taka definicja ukazuje związek pomiędzy tańcem a kultura fizyczną. Taniec kojarzony jest z radością, przyjemnością, relaksem. Jako jedna z form aktywności fizycznej łączy się on jednak z dużym obciążeniem organizmu i wysiłkiem ponoszonym przez tancerzy. Obciążenie organizmu zależy od rodzaju, tempa tańca oraz czasu trwania wysiłku (Pilch i wsp. 2006). . Kształtowanie precyzji ruchów ma istotne znaczenie przy doskonaleniu ogólnej koordynacji człowieka. Koncentruje ono i rozwija w sobie wszystkie składowe sprawności fizycznej: siłę, wytrzymałość, zwinność, koordynację ruchową, orientację przestrzenną.
Koordynacyjne zdolności motoryczne mają ogromne znaczenie w wielu dyscyplinach sportowych. Najnowsza wiedza o ruchu człowieka przekonuje, że im bardziej wymagająca motorycznie jest dyscyplina, tym ważniejszy jest trening zdolności motorycznych. Szczególnie doniosłe znaczenie zdolności te mają w dyscyplinach charakteryzujących się skomplikowaną techniką. Do dyscyplin takich można zaliczyć m.in.: gimnastykę sportową i artystyczną, łyżwiarstwo figurowe czy taniec (Starosta 2003, Starosta i Karpińska 2002).
Poziom koordynacji ruchowej decyduje w dużym stopniu o szybkości przyswajania i doskonalenia nowych zadań ruchowych (Szczepanik i Szopa 1993, Raczek i wsp. 2002, Raczek 2010). Im wyższy poziom koordynacji ruchowej tym większa łatwość w opanowaniu coraz trudniejszych aktów ruchowych. Zdolności koordynacyjne stanowią więc fundament opanowania techniki sportowej (Starosta 2003).
Taniec to bogata motorycznie dyscyplina o charakterze technicznym, w której istotnym elementem jest koordynacja ruchowa. W tańcu dzięki wysokiemu poziomowi zdolności koordynacyjnych zapewniona jest doskonałość takich umiejętności jak czucie czasu, tempa, rytmu. Decydują one o szybkości uczenia się czynności ruchowych o ich jakości oraz realizacji poszczególnych zadań ruchowych w różnych sytuacjach i warunkach.
Celem pracy było zbadanie poziomu koordynacji ruchowej zawodniczek tańca towarzyskiego i nowoczesnego.

Materiał i metody.
Materiał badawczy stanowiły dwie grupy tancerek specjalizujące się w tańcu towarzyskim i tańcu nowoczesnym. Tancerki tańca towarzyskiego to ambitne i uzdolnione dziewczęta w wieku 17–20 lat. Trenują w studiu tańca ADeeM i klubie tanecznym AXIS 2 razy w tygodniu po 1,5–2 h. Osiągają wysokie wyniki w turniejach tanecznych. Tancerki tańca nowoczesnego to grupa utalentowanych dziewcząt w wieku od 17 do 20 lat. Ich klasę dostrzegają również jurorzy festiwali artystycznych, przyznając grupie nagrody i wyróżnienia (m.in. Festiwal Małego Dominika w Gdańsku, „Zatańcz z nami” – Częstochowa, Konkurs Taneczny w Krośnie, Sądecka Wiosna Artystyczna itp.). Zespół corocznie bierze udział w różnych małopolskich imprezach, koncertach plenerowych i charytatywnych. Wszystkie badane zawodniczki trenują taniec zawodowo. Są objęte całorocznym systemem szkoleniowym, biorą udział w zawodach wynikających z kalendarza imprez.
Badania były realizowane w dwóch etapach. Pierwszy etap badań obejmował komputerowe testy zdolności koordynacyjnych. W kolejnych dniach w ramach treningów na sali gimnastycznej przeprowadzone zostały testy koordynacyjnych zdolności motorycznych.
Szczegółowy zakres badań obejmował:
1. Pomiar zdolności koordynacyjnych, który przeprowadzony zostanie za pomocą:
a) komputerowych testów zdolności koordynacyjnych „PNTR” (Klocek i wsp. 2002), któr obejmowały pomiary:
 czasu reakcji prostej na bodziec wzrokowy,
 czasu reakcji złożonej na bodźce wzrokowe,
 koordynacji wzrokowo-ruchowej (predyspozycja zdolności orientacji) –zmodyfikowana próba na aparacie Piórkowskiego,
 orientacji przestrzennej (predyspozycja zdolności orientacji) – zmodyfikowana próba na aparacie krzyżowym,
 podzielności uwagi (predyspozycja zdolności dostosowania),
 orientacji-postrzegania (predyspozycja zdolności orientacji)
b) motorycznych testów zdolności koordynacyjnych:
 „Skoki na linię” (zeskok ze skrzyni do celu) – próba oceniająca zdolność kinestetycznego różnicowania.
 „Marsz do celu” – próba oceniająca zdolność orientacji przestrzennej.
 „Obroty na listwie ławeczki gimnastycznej” – próba oceniająca zdolność zachowania równowagi dynamicznej i statycznej.
 „Bieg w zadanym rytmie” – próba oceniająca zdolność rytmizacji.
 Przekładanie laski gimnastycznej” – próba oceniająca zdolność sprzężenia ruchów.

Wyniki.
Komputerowe testy zdolności koordynacyjnych wykazały różnice pomiędzy grupami w teście badającym reakcję złożoną na bodźce wzrokowe. Grupa tańca towarzyskiego osiągnęła wyniki powyżej średniej w swojej kategorii wiekowej (0,37 s±0,04 s), wynik grupy tańca nowoczesnego kształtował się na poziomie niższym niż średnia. (0,4 s±0,06 s). Podobnie w teście pomiaru koordynacji wzrokowo-ruchowej grupa tańca towarzyskiego osiągnęła wynik wyższy (75,74 s±3,8) od grupy tańca nowoczesnego (76,8 s±3,31 ). Średnia czasu reakcji prostej na bodziec wzrokowy w obydwu grupach wyniosła 0,26 s. i był to wynik niższy od średniej tej kategorii wiekowej. Orientacja przestrzenna kształtowała się na podobnym poziomie w obu grupach. Grupa tańca towarzyskiego osiągnęła wynik 95,88s±6,61, grupa tańca nowoczesnego 94,85s±4,55. Wyniki te są na poziomie niższym od średniej. Wskaźniki uwagi oraz orientacji przestrzennej osiągnęły wyższe poziomy w grupie tańca nowoczesnego odpowiednio 70,31%±10,54 i 61,88%±9,82 niż w grupie tańca towarzyskiego 64,81%±10,6 i 57,88 %±6,77.
Motoryczne testy zdolności koordynacyjnych wykazały wyższy poziom koordynacji ruchowej w grupie tańca towarzyskiego. Skoki na linię w obydwu grupach osiągnęły wynik dobry, odpowiednio grupa tańca towarzyskiego 5,38cm±1,45 i grupa tańca nowoczesnego 5,66cm±1,62. W teście obrotów na ławeczce gimnastycznej zawodniczki obu grup wykonały po 7 obrotów w zadanym czasie. Jest to wynik na poziomie dobrym. Wynik testu badającego zdolność rymizacji znalazł się na poziomie dobrym. W grupie tańca towarzyskiego – 1,37s±0,57, a w grupie tańca nowoczesnego – 1,39s±0,51. W teście przekładania laski gimnastycznej grupa tańca towarzyskiego uzyskała wynik na poziomie dobrym (13,66s±1,81), grupa tańca nowoczesnego uzyskała wynik na poziomie dostatecznym (14,65s±1,24).

Podsumowanie i wnioski.
Uprawianie tańca jak i innych form muzyczno-ruchowych ma duży wpływ na rozwój motoryczności ludzkiej, a także w dużej mierze na osobowość człowieka. Kurt Meinel (1967) w książce „Motoryczność ludzka” pisze: „...rytm muzyczny jest właściwym środkiem metodycznym, niezbędnym do rozwijania i kształtowania rytmu ruchowego”. Ponadto, jak dowodzą dotychczasowe badania poziom zdolności koordynacyjnych można kształtować poprzez stosowanie różnych form tanecznych (Bednarzowa i Młodzikowska 1978, Starosta 2003).

Komputerowe testy zdolności koordynacyjnych wykazały różnice pomiędzy grupami we wszystkich komputerowych testach koordynacji ruchowej poza testem badającym czas reakcji prostej na bodziec wzrokowy.
Motoryczne testy koordynacji ruchowej wykazały, że obydwie grupy tancerek posiadają podobny poziom koordynacji ruchowej.
Uzyskane wyniki komputerowych oraz motorycznych testów zdolności koordynacyjnych świadczą o wyższym poziomie koordynacji ruchowej u zawodniczek tańca towarzyskiego.
Uzyskane wyniki komputerowych testów zdolności koordynacyjnych plasują się na poziomie niższym od średniej w kategorii wiekowej 16 lat i starsi.
Uzyskane wyniki motorycznych testów koordynacyjnych są na poziomie dobrym i bardzo dobrym.
Ważne więc jest dalsze doskonalenie koordynacji ruchowej co, jak wydaje się pozwoli na osiąganie wyższych wyników sportowych. Odpowiednie stymulowanie rozwoju koordynacji ruchowej prowadzi do podniesienia poziomu sportowego. Badania dowodzą, że w procesie szkolenia istnieje ogromny związek pomiędzy poziomem zdolności koordynacyjnych, umiejętnościami techniczno-taktycznymi oraz efektywnością walki sportowej (Żak i Spieszny 2008). Odpowiedni trening koordynacyjny jest jedną z możliwości osiągnięcia wysokich wyników sportowych.

Piśmiennictwo
1. Bednarzowa B., Młodzikowaka M. 1978. Tańce. WSWF, Gdańsk.
2. Pilch w., Wnorowski J., Szyguła Z. 2006. Prosta ocena wydatku energetycznego podczas aerobiku high-impact. Medicina Sportiva Practica 7 (3), 30-32
3. Pilewska W. 2003. Sprawność fizyczna i cechy budowy somatycznej jako podstawa modelowych charakterystyk zawodniczek i zawodników w tańcu sportowym. Praca doktorska. AWF, Gdańsk.
4. Raczek J., Mynarski W., Ljach V. 2002. Kształtowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych. AWF, Katowice.
5. Rokita Marek 2006. Wpływ wybranych zdolności motorycznych na wynik w sportowym tańcu towarzyskim. Poznań.
6. Starosta W., Karpińska A. 2002. Poziom koordynacji ruchowej i jego uwarunkowania u tancerzy specjalizujących się w tańcu klasycznym i współczesnym. Medycyna Sportowa 18(8), 353-361.
7. Szczepanik M., Szopa J. 1993. Wpływ ukierunkowanego treningu na rozwój predyspozycji koordynacyjnych oraz szybkość uczenia się ruchu u młodych siatkarzy. Wydawnictwo Monograficzne AWF, Kraków..
8. Żak S., Spieszny M. 2008. Wpływ ukierunkowanej symulacji ruchowej na rozwój cech somatycznych, zdolności motorycznych i sprawności specjalnej młodych piłkarzy i piłkarek ręcznych. Monografia Politechniki Radomskiej, Radom, 117.