Program autorski "Geografia - nowe horyzonty"

GIMNAZJUM NR 3 IM. IGNACEGO KRASICKIEGO
W SKIERNIEWICACH

Autorski program z geografii w gimnazjum
„Geografia – nowe horyzonty”

Spis treści

1. Założenia programu........................................ 3
2. Cele edukacyjne kształcenia i wychowania........................................ 4
3. Treści nauczania zgodne z treściami zawartymi w podstawie programowej nauczania
ogólnego ........................................ 6
4. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, z uwzględnieniem możliwości
indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków,
w jakich program będzie realizowany........................................ 7
5. Opis założonych osiągnięć ucznia........................................ 9
6. Propozycja kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia........................... 15
7. Ewaluacja........................................ 18
8. Bibliografia ........................................ 18

1. Założenia programu

Program nauczania geografii pt „Geografia – nowe horyzonty” przeznaczony jest dla uczniów gimnazjum. Treści merytoryczne zawarte w programie są zgodne Podstawą programową kształcenia ogólnego w zakresie nauczania geografii w gimnazjum według Rozporządzenia MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Geografia to bardzo rozległa nauka, która wiąże wiele dyscyplin m.in. geologię, geomorfologię, kartografię, klimatologię, czy też nauki związane z życiem społecznym, gospodarczym, demografią i turystyką. Jest to nauka, której powinniśmy uczyć się nie tylko pamięciowo, ale przede wszystkim poprzez angażowanie możliwie wszystkich zmysłów. Czuję, dotykam, poznaję... to najwłaściwsza droga uczenia geografii.
Prezentowany program wśród innych programów nauczania geografii w gimnazjum wyróżnia się nowatorskim podejściem do niektórych zagadnień. Niniejsza innowacja ma zachęcić uczniów do uczenia się geografii poprzez praktyczne działanie zarówno w terenie jak i klasie szkolnej.
Proponowany program stwarza możliwości do realizowania treści nie tylko w sposób teoretyczny (czerpanie wiadomości z podręcznika, Internetu itp.), ale również praktyczny. Nastawiony jest na samodzielność w dochodzeniu do wiedzy, sytuuje ucznia na pozycji badacza, propaguje metody aktywizujące, kładzie nacisk na pracę zespołową. Zdobyta wiedza geograficzna jest i będzie niezbędna do dalszej nauki oraz będzie użyteczna w życiu codziennym.
 Główne założenia pracy na zajęciach:
- udział w zajęciach terenowych (dokonywanie obserwacji bezpośrednich, pomiarów, lokalizacja wybranych elementów środowiska społeczno-przyrodniczego itp.),
- prowadzenie ćwiczeń kartograficznych,
- dokonywanie długotrwałych obserwacji pogody,
- udział w zajęciach pozalekcyjnych w ramach koła Geograficzno-Turystycznego,
- udział w konkursach o tematyce geograficznej i przyrodniczej,
- wykorzystanie multimediów w poznawaniu odległych zakątków świata,
- współpraca z lokalnymi instytucjami w celu lepszego poznania środowiska przyrodniczo – społeczno - gospodarczego własnego regionu,

2. Cele edukacyjne kształcenia i wychowania

1. Cele ogólne

Celem nauczania geografii jest pogłębienie wiedzy o świecie oraz kształcenie umiejętności praktycznych w życiu. Wiedza geograficzna wpływa na kształtowanie postawy odpowiedzialności za środowisko naturalne. Nadrzędnym celem programu jest uzyskanie jak największych efektów w procesie uczenia się oraz rozwijanie i pogłębianie wiedzy geograficznej poprzez praktyczne działanie. Cele kształcenia zawarte w programie sformułowano na podstawie przedstawionych w podstawie programowej celów ogólnych i przedmiotowych.
1. Cele szczegółowe
Cele szczegółowe są formułowane i realizowane w zgodzie z podstawą programową.
Są to:
a. cele kształcenia:

 kształcenie umiejętności samodzielnych działań praktycznych ucznia, takich jak obserwacja i badanie zjawisk przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych oraz na ich podstawie – wnioskowania i planowania rozwiązań
 przedstawianie i interpretacja tematyki geograficznej za pomocą różnych form przekazu, np. fotografii krajobrazu, zdjęć satelitarnych i lotniczych, modelu, technik multimedialnych, danych statystycznych.
 rozwijanie umiejętności dokonywania pomiarów, kreślenia planów, schematów, wykresów itp. oraz ich analizy.
 korzystanie z map, planów, fotografii, schematów, rysunków
 posługiwanie się rocznikiem statystycznym i innymi tekstami źródłowymi
 korzystanie z nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu przetwarzania i prezentowania informacji
 wyjaśnienie podstawowych pojęć i praw, które ułatwiają zrozumienie procesów zachodzących w środowisku człowieka: lokalnym, regionalnym, globalnym
 prowadzenie obserwacji bezpośrednich i pośrednich krajobrazu, jego elementów
i składników, procesów i zjawisk geograficznych
 kształtowanie łatwości wypowiedzi poprzez stosowanie różnorodnych metod aktywnych i aktywizujących
 kształtowanie umiejętności skutecznego komunikowania się, czyli umiejętność współpracy w grupie
b. cele wychowawcze:
 docenianie roli przyrody w życiu człowieka i uwrażliwianie na jej piękno
 dbanie o stan środowiska, kształtowanie postaw proekologicznych
 wyrabianie u ucznia poczucia tożsamości narodowej, regionalnej i lokalnej
 budowanie miłości do własnego regionu i ojczyzny
 wyrabianie szacunku (i dumy) do dziedzictwa kulturowego własnego regionu
i ojczyzny,
 uświadamianie postaw poszanowania innych narodów, systemów wartości
i sposobów życia,
 wyrabianie szacunku do pracy własnej i innych,
 budowanie dobrej współpracy w grupie, rozwiązywanie problemów i poszukiwanie kompromisu,
 prezentowanie i uzasadnianie własnych stanowisk

3. Treści nauczania zgodne z treściami zawartymi
w podstawie programowej kształcenia ogólnego
Podstawa programowa kształcenia ogólnego w zakresie nauczania geografii w gimnazjum według Rozporządzenia MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół przewiduje realizację następujących celów ogólnych:
1. Korzystanie z różnych źródeł informacji geograficznej.
Uczeń dokonuje obserwacji i pomiarów w terenie; potrafi korzystać z planów, z map, fotografii, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.
2. Identyfikowanie związków i zależności oraz wyjaśnianie zjawisk i procesów.
Uczeń posługuje się podstawowym słownictwem geograficznym w toku opisywania oraz wyjaśniania zjawisk i procesów zachodzących w środowisku geograficznym; rozumie wzajemne relacje przyroda – człowiek; wyjaśnia zróżnicowanie przestrzenne warunków środowiska przyrodniczego oraz działalności człowieka na Ziemi.
3. Stosowanie wiedzy i umiejętności geograficznych w praktyce. Uczeń wykorzystuje wiedzę i umiejętności geograficzne w celu lepszego rozumienia współczesnego świata
i swojego w nim miejsca; stosuje wiadomości i umiejętności geograficzne w życiu codziennym
4. Kształtowanie postaw. Uczeń rozwija w sobie: ciekawość świata poprzez zainteresowanie własnym regionem, Polską, Europą, światem; świadomość wartości
i poczucie odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze i kulturowe własnego regionu
i Polski; patriotyzm i poczucie tożsamości (lokalnej, regionalnej, narodowej).
Na podstawie celów ogólnych z geografii oraz po rozpoznaniu (diagnozie) zainteresowań i oczekiwań uczniów nauczyciel może opracować lub wybrać odpowiedni program nauczania do realizacji zajęć technicznych.

4. Sposoby osiągania celów kształcenia
i wychowania, z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb
i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany.

Opracowany program z geografii „Geografia – nowe horyzonty” ma na celu wykorzystywanie na lekcjach geografii zróżnicowane metody w celu zwiększenia atrakcyjności prowadzonych zajęć oraz zwiększenia efektywności procesu uczenia się.
W osiągnięciu założonych celów bardzo ważny jest staranny ich dobór. Zależy on od bardzo wielu czynników. Najczęściej wybór odpowiedniej metody determinowany jest tematyką zajęć, ale bierze się też pod uwagę intelektualne możliwości uczniów, posiadaną bazę dydaktyczna a także zainteresowania. Do proponowanych metod, które będą wykorzystywane na lekcji geografii należą:
 Metody asymilacji wiedzy (podające) – wykład, pogadanka, praca
z podręcznikiem, praca z mapą lub atlasem
 Metody samodzielnego uczenia się (poszukujące) – dyskusja, burza mózgów, gry dydaktyczne, ćwiczenia w rozumowaniu i kojarzeniu zjawisk
 Metody waloryzujące (przeżywanie) – oglądanie filmów edukacyjnych, pokazy
i prezentacje multimedialne
 Metody praktyczne – ćwiczenia terenowe, obserwacja, pomiar, ćwiczenia
w rozumowaniu i kojarzeniu zjawisk
Istotne znaczenie w programie „Geografia – nowe horyzonty” w nauczaniu geografii odgrywają metody praktyczne w postaci zajęć terenowych i wycieczek dydaktycznych.
W czasie zajęć terenowych stosowane będą głównie metody oparte na obserwacji
i działaniach praktycznych.
Na zajęciach stosowane będą też metody oparte na słowie ze szczególnym uwzględnieniem pracy z atlasem i różnorodnymi mapami, bowiem głęboka analiza map o różnej treści pozwala dostrzec wzajemne powiązania, jakie występują pomiędzy poszczególnymi zjawiskami na określonym obszarze Ziemi..
Uczniowie będą pracowali indywidualnie lub w grupach, w czasie zajęć w sali szkolnej stosowana też będzie praca zbiorowa.
Warunkiem osiągnięcia celów edukacyjnych są odpowiednie środki dydaktyczne.
W nauczaniu geografii wykorzystywane będą:
• Zestaw map ściennych
• Mapy topograficzne
• Mapy turystyczne
• Atlasy geograficzne
• Globusy
• Dane statystyczne, wypisy z literatury przyrodniczej
• Wykresy, rysunki, schematy
• Kompasy, busole
• Zestawy mineralogiczne
• Pokazy multimedialne, komputerowe programy edukacyjne
• Filmy tematyczne, ilustracje, albumy ze zdjęciami
• Internet
Dzięki stosowaniu różnorodnych środków dydaktycznych lekcje stają się ciekawsze, a uczniowie są bardziej aktywni i zainteresowani przedmiotem

5. Opis założonych osiągnięć ucznia

W wyniku realizowanych zadań programu uczeń:

1. Obraz Ziemi
 wskazuje na mapach ściennych i mapach w atlasie rożne rodzaje skal
 przekształca skalę liczbową na skalę mianowaną i liniową i odwrotnie
 korzysta ze skali mapy do obliczenia odległości na mapie
 oblicza skalę mapy na podstawie danych
 prowadzi obserwacje i pomiary,
 wykorzystuje pomoce naukowe (globus, mapa, kompas, termometr, barometr itp.)
 poznaje znaczenie dokładności i precyzji,
 uzupełnia mapy konturowe
 zapisuje dane oraz dokonuje ich analizy
 analizuje mapy topograficzne swojej miejscowości, mapy turystycznej
i samochodowej
 określa różne metody kartograficzne stosowane na mapach
 kreśli proste plany, schematy i wykresy,
 wykorzystuje kompas do wyznaczania kierunków
 orientuje mapę
 czyta mapy topograficzne, turystyczne i samochodowe
 oblicza odległości rzeczywiste na podstawie skali mapy
 identyfikuje obiekty geograficzne na mapie, planie i w terenie
 identyfikuje położenia danych obiektów geograficznych na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych
2. Ziemia we wszechświecie
 posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: ruch obrotowy Ziemi, czas słoneczny, czas strefowy; podaje cechy ruchu obrotowego; wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i granica zmiany daty; posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi
 charakteryzuje wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat
 podać cechy ruchu obiegowego Ziemi; przedstawić (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy
w różnych szerokościach geograficznych i porach roku;
 podać najważniejsze geograficzne następstwa ruchów Ziemi
3. Atmosfera
 charakteryzować wpływ głównych czynników klimatotwórczych na klimat
 charakteryzować na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych; obliczać amplitudę i średnią temperaturę powietrza; wykazać na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza
 wykazać zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi
 podać na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi oraz wykazać wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności
i gleb na Ziemi
4. Wybrane zagadnienia geografii fizycznej.
 podaje główne cechy płytowej budowy litosfery; wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi
 posługuje się ze zrozumieniem pojęciem wietrzenia i erozji; przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących, fal morskich, wiatru, lądolodów i lodowców górskich;
 5. Wybrane regiony świata. Relacje: człowiek – przyroda-gospodarka.
 Wykazuje, na podstawie map tematycznych, że kontynent Azji jest obszarem wielkich geograficznych kontrastów
 przedstawia, na podstawie map tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, na których kształtowały się najstarsze azjatyckie cywilizacje
 analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji
w Chinach; wyjaśnia, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności na obszarze Chin; podaje kierunki rozwoju gospodarczego Chin oraz wskazuje zmiany znaczenia Chin w gospodarce światowej
 wykazuje znaczenie czynników społeczno-kulturowych w tworzeniu nowoczesnej gospodarki Japonii na tle niekorzystnych cech środowiska przyrodniczego
 wykazuje związek pomiędzy rytmem upraw i „kulturą ryżu” a cechami klimatu monsunowego w Azji Południowo-Wschodniej
 opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze w Indiach; wyjaśnia przyczyny gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii
 charakteryzuje region Bliskiego Wschodu pod kątem cech kulturowych, zasobów ropy naftowej, kierunków i poziomu rozwoju gospodarczego; wskazuje miejsca konfliktów zbrojnych
 charakteryzuje na podstawie map tematycznych i wyjaśnia występowanie stref klimatyczno-roślinno-glebowych w Afryce
 wykazuje, na przykładzie strefy Sahelu, związek pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi; uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody
 określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, występowaniem chorób (m.in. AIDS) a poziomem życia w krajach Afryki na południe od Sahary
 wyróżnia główne cechy i przyczyny zróżnicowania kulturowego i etnicznego Ameryki Północnej i Południowej
 identyfikuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem; określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast w Brazylii
 wykazuje związki między gospodarką a warunkami środowiska przyrodniczego w najważniejszych regionach gospodarczych Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej; określa rolę Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej
 przedstawia, na podstawie map tematycznych, główne cechy gospodarki Australii na tle warunków środowiska przyrodniczego
 przedstawia cechy położenia i środowiska geograficznego Antarktyki i Arktyki; podaje główne cechy i przyczyny zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych’’.
 rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania czynników rzeźbotwórczych.
 6. Europa. Relacje przyroda – człowiek – gospodarka.
 wykazuje się znajomością podziału politycznego Europy
 określa położenie Europy i główne cechy środowiska przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej i map tematycznych
 opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe i etniczne współczesnej Europy oraz najważniejsze przyczyny
i konsekwencje tego zróżnicowania
 wykazuje, na podstawie map tematycznych, związki między głównymi cechami środowiska przyrodniczego Europy Północnej a głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego
 wykazuje, na przykładzie rolnictwa Francji lub innego kraju europejskiego, związek pomiędzy warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej; identyfikuje cechy rolnictwa towarowego
 przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu wybranego regionu (lub okręgu) przemysłowego w Europie Zachodniej
 przedstawia główne cechy położenia, wielkości, układu przestrzennego oraz znaczenie Paryża lub Londynu jako światowej metropolii
 wykazuje wpływ gór na cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarkę krajów alpejskich
 wykazuje związki między rozwojem turystyki w Europie Południowej a warunkami przyrodniczymi oraz dziedzictwem kultury śródziemnomorskiej
 prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników, internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części
 7. Sąsiedzi Polski – zróżnicowanie geograficzne, przemiany.
 charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze krajów sąsiadujących z Polską; wykazuje ich zróżnicowanie społeczne i gospodarcze
 wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego Niemiec
 przedstawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy
 wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze, narodowościowe, kulturowe i gospodarcze Rosji
 przedstawia główne cechy środowiska przyrodniczego, gospodarki oraz formy współpracy z krajem będącym najbliższym sąsiadem regionu, w którym uczeń mieszka.
 8. Położenie i środowisko przyrodnicze Polski.
 charakteryzuje, na podstawie map różnej treści, położenie własnego regionu w Polsce oraz położenie Polski na świecie i w Europie; opisuje podział administracyjny Polski; podaje nazwy i wskazuje na mapie województwa oraz ich stolice
 opisuje najważniejsze wydarzenia (obrazy) z przeszłości geologicznej Polski: powstanie węgla kamiennego, powstawanie gór, zalewy mórz, zlodowacenia wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi;
 rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i w Polsce; wskazuje na mapie najważniejsze obszary ich występowania; podaje przykłady wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka
 podaje główne cechy klimatu Polski; wykazuje ich związek z czynnikami je kształtującymi; wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego i bryzy morskiej
 wymienia główne rodzaje zasobów naturalnych Polski i własnego regionu: lasów, wód, gleb, surowców mineralnych; korzystając z mapy opisuje ich rozmieszczenie
i określa znaczenie gospodarcze.
 9. Ludność Polski.
 wyjaśnia i poprawnie stosuje podstawowe pojęcia z zakresu demografii: przyrost naturalny, urodzenia i zgony, średnia długość życia
 odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego oraz piramidy płci i wieku) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego, struktury płci, średniej długości życia w Polsce; odczytuje wielkość
i główne kierunki migracji z Polski i do Polski
 charakteryzuje, na podstawie map gęstości zaludnienia, zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice czynnikami przyrodniczymi, historycznymi, ekonomicznymi
 wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i we własnym regionie;
 podaje główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i we własnym regionie;
 analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce
i zamieszkiwanym regionie; wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce
 10. Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej Polski.
 wyróżnia główne cechy struktury użytkowania ziemi, wielkości i własności gospodarstw rolnych, zasiewów i hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów, danych liczbowych
 podaje przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) oraz chowu bydła i trzody chlewnej w Polsce
 przedstawia, na podstawie różnych źródeł informacji, strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i ocenia jej wpływ na stan środowiska przyrodniczego
 wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie w Polsce gałęzie produkcji przemysłowej
 rozróżnia rodzaje usług; wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i we własnym regionie
 wykazuje na przykładach walory turystyczne Polski oraz opisuje obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO
 opisuje na podstawie map i wyjaśnia zróżnicowanie gęstości i jakości sieci transportowej w Polsce i wykazuje jej wpływ na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej
 wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce; wymienia formy jego ochrony, proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie.
 11. Regiony geograficzne Polski.
Uczeń:
 wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski
 charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych Polski ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych)
 opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki regionów geograficznych Polski oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi
 przedstawia np. w formie prezentacji multimedialnej walory turystyczne wybranego regionu geograficznego ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych;
 projektuje i opisuje, na podstawie map turystycznych, tematycznych, ogólnogeograficznych i własnych obserwacji terenowych, podróż wzdłuż wybranej trasy we własnym regionie uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe
 przedstawia główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego; wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego oraz przyczyny degradacji jego wód.

6. Propozycja kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków
i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych z dnia 30 kwietnia 2007 r. Dziennik Ustaw z 2007 r. Nr 83 poz. 562 z dnia 11 maja 2007 r. z późniejszymi zmianami przedstawiono w programie propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć uczniów.
Ocenianie ucznia ma na celu:
- bieżące i systematyczne obserwowanie postępów ucznia w nauce
- pobudzanie rozwoju umysłowego ucznia, jego uzdolnień i zainteresowań przedmiotem
-uświadomienie uczniowi stopnia opanowania wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania oraz ewentualnych braków w tym zakresie
- wdrażanie ucznia do systematycznej pracy, samokontroli i samooceny
- ukierunkowanie samodzielnej pracy ucznia
- śródroczne i roczne podsumowanie wiadomości i umiejętności oraz określenie na tej podstawie stopnia opanowania przez ucznia materiału programowego przewidziane na dany semestr
- dostarczanie rodzicom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia
- wzmocnienie motywacji uczniów
- ocena powinna być jawna, umotywowana, sprawiedliwa i obiektywna. Umożliwia ona nauczycielom doskonalenie organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Przedmiotem oceny na lekcjach geografii są:
a) wiedza (zgodnie z zakresem wymagań),
b) umiejętności, w tym: · rozumienie zjawisk i przemian zachodzących w przyrodzie, pozwalające na podejmowanie decyzji w sprawach codziennych, · prowadzenie obserwacji
i pomiarów, · wnioskowanie i uogólnianie, · interpretowanie zjawisk przyrodniczych, · dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych, · dostrzeganie konieczności zachowania w środowisku równowagi zakłócanej działalnością człowieka, · poznawanie najbliższego środowiska i specyfiki swojego regionu, · analizowanie różnych źródeł informacji
i dokonywanie wyboru tych najbardziej istotnych (rozważne korzystanie z mediów).
c) aktywność ucznia na zajęciach (praca indywidualna i grupowa)
d) zaangażowanie w proces dydaktyczny, wysiłek włożony w osiągnięcie prezentowanego poziomu wiadomości i umiejętności, przygotowanie dodatkowych prac z własnej inicjatywy lub zleconych przez nauczyciela,
e) umiejętność prezentowania i przekazywania posiadanej wiedzy i umiejętności.
Sposoby sprawdzania wiadomości i umiejętności:
- testy
- sprawdziany wiedzy i umiejętności
- odpowiedzi ustne
- odpowiedzi pisemne (kartkówki)
- zadania domowe
- ćwiczenia sprawdzające wybrane umiejętności i wiedzę
- aktywność na lekcji
- aktywność na zajęciach terenowych
- praca samodzielna (referaty, sprawozdania z wykładów, plakaty, plansze, rysunki, prezentacje multimedialne itp.)
- udział w konkursach geograficznych i olimpiadach
- sprawdziany ze znajomości mapy fizycznej świata i Polski
- sprawdziany ze znajomości mapy polityczno - administracyjnej świata i Polski
Ogólne kryteria oceny
• Ocena celująca
Ocenę tę otrzymuje uczeń, który: · twórczo rozwija własne uzdolnienia i zainteresowania, · pomysłowo i oryginalnie rozwiązuje nietypowe zadania, · bierze udział i osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach geograficznych lub olimpiadach pokrewnych, · posiada wiedzę wykraczającą poza obowiązujący program nauczania.
• Ocena bardzo dobra
Ocenę tę otrzymuje uczeń, który opanował pełen zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania oraz potrafi: · sprawnie poruszać się w tematyce geograficznej, · samodzielnie rozwiązywać problemy, · wykazać się znajomością pojęć
i terminów oraz umiejętnością poprawnego ich zastosowania w sytuacjach typowych
i nietypowych, · posługiwać się poprawnie terminologią geograficzną, · samodzielnie zdobywać wiedzę i umiejętności, · przeprowadzać prawidłową analizę związków przyczynowo-skutkowych, zachodzących pomiędzy elementami środowiska geograficznego, · w oparciu o źródła przeprowadzić analizę procesów i określić ich konsekwencje.
• Ocena dobra
Ocenę tę otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności przewidziane podstawą programową oraz wybrane elementy programu nauczania a także potrafi: · samodzielnie wyjaśniać typowe zależności, · posługiwać się terminologią geograficzną
z nielicznymi potknięciami i błędami, · sprawnie rozwiązywać zadania geograficzne, · przeprowadzić prostą analizę związków przyczynowo-skutkowych zachodzących pomiędzy elementami środowiska geograficznego, · samodzielnie dokonać analizy danych statystycznych przedstawionych w różnej formie, · w oparciu o dane liczbowe sporządzić diagramy, wykresy, kartodiagramy itp.
• Ocena dostateczna
Ocenę tę otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności przewidziane podstawą programową, co pozwala mu na: · wykazanie się znajomością i rozumieniem podstawowych pojęć i terminów geograficznych, · stosowanie poznanych pojęć
i terminów w sytuacjach typowych, · wykonywanie prostych obliczeń geograficznych, · wskazywanie elementarnych związków przyczynowo-skutkowych zachodzących pomiędzy elementami środowiska geograficznego, · samodzielne rozwiązywanie elementarnych zadań geograficznych.
• Ocena dopuszczająca
Uczeń opanował wiadomości i umiejętności przewidziane podstawą programową w takim zakresie, że potrafi: · samodzielnie lub z niewielka pomocą nauczyciela wykonać ćwiczenia i zadania o niewielkim stopniu trudności, · wykazać się znajomością
i rozumieniem najprostszych pojęć i terminów geograficznych, · wskazać elementarne związki pomiędzy składnikami środowiska geograficznego.
• Ocena niedostateczna
Ocenę tę otrzymuje uczeń, który nie opanował podstawowych wiadomości i umiejętności wynikających z programu nauczania oraz: · nie radzi sobie ze zrozumieniem najprostszych pojęć i terminów geograficznych, · nie potrafi nawet przy pomocy nauczyciela wykonać najprostszych ćwiczeń, · nie wykazuje najmniejszych chęci współpracy w celu uzupełnienia braków oraz nabycia podstawowej wiedzy i umiejętności.

7. Ewaluacja

W celu sprawdzenia stopnia realizacji poszczególnych zadań programu i uzyskania opinii młodzieży uczestniczącej w zajęciach, należy przeprowadzić wywiad z uczniami i rodzicami a także dokonywać cyklicznej obserwacji zachowań i postępów uczniów.
Pod koniec każdego roku szkolnego w klasie, w której wykorzystywany był program autorski „Geografia – nowe horyzonty ‘’ nauczyciel prowadzący zajęcia przeprowadzi wśród uczniów ankietę dotyczącą prowadzonych zajęć, której analiza pozwoli na wyciągnięcie wniosków i ew. modyfikację zajęć.
Prowadzone badania umożliwiają uzyskanie wiedzy na temat przydatności tego typu zajęć
w ocenie uczniów i rodziców oraz pozwalają dowiedzieć się jakie postępy w zakresie nauczania geografii nastąpiły u uczniów danej klasy.

Bibliografia:
- Ewa Maria Tuz, Program nauczania geografii dla gimnazjum,