Zabawy z instrumentami orkiestry symfonicznej. Scenariusz zajęć muzycznych przeznaczony dla uczniów klas IV- V

Cele edukacyjne:
• powtórzenie i utrwalenie wiadomości o instrumentach muzycznych;
• utrwalenie pojęć „orkiestra symfoniczna” , „kwartet smyczkowy” oraz ich skład;
• utrwalenie nazw instrumentów i sekcji, do których należą;
• ćwiczenie spostrzegawczości wzrokowej i kojarzenia bodźców;
• aktywizowanie uczniów i pobudzenie motywacji do szukania informacji
o instrumentach;
• rozwijanie umiejętności osiągania grupowego kompromisu.

Przewidywane osiągnięcia ucznia
Uczeń potrafi:
• poprawnie użyć nazw instrumentów muzycznych i sekcji, do których należą;
• pantomimicznie pokazać sposób gry na danym instrumencie muzycznym;
• rozpoznać skład orkiestry symfonicznej, kwartetu smyczkowego;
• zastosować oznaczenia dynamiczne podczas zabawy;
• zaimprowizować wokalnie i instrumentalnie krótki utwór charakterystyczny dla określonej sekcji instrumentów;
• współpracować z kolegą, koleżanką, dojść do grupowego konsensu.

Metody:
• słowna: rozmowa
• problemowa
• praktycznego działania
• ekspresyjna

Formy:
• indywidualna jednolita
• indywidualna zróżnicowana
• grupowa zróżnicowana

Środki dydaktyczne:
• pary małych karteczek z wybranymi nazwami lub rysunkami instrumentów w następujących kategoriach:
- strunowe : skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas, harfa, gitara, mandolina, klawesyn, pianino, fortepian;
- dęte drewniane: flet, obój, klarnet, saksofon, fagot;
- dęte blaszane: trąbka, róg, puzon;
- perkusyjne: kocioł, ksylofon, wibrafon, mirimba, trójkąt, kastaniety, marakasy, bębenek, tamburyn, dzwony rurowe;

• plansze z ilustracjami instrumentów, plansze z nazwami czterech sekcji:
- sekcja instrumentów strunowych;
- sekcja instrumentów dętych drewnianych;
- sekcja instrumentów dętych blaszanych;
- sekcja instrumentów perkusyjnych;
• odtwarzacz CD, utwór L. van Beethovena „V Symfonia”.

Przebieg zajęć:
I. Część wstępna
1. Przywitanie uczniów, sprawdzenie obecności.
2. Przedstawienie uczniom zasad lekcji, jej celów, metod pracy oraz jej przebiegu

II. Część podstawowa
1. Słuchanie fragmentu utworu L. van Beethovena „V Symfonia”, cz. 1
Pytanie dla uczniów przed słuchaniem: Kto wykonuje ten utwór?
Odp. orkiestra.
2. Rozmowa nt. orkiestry symfonicznej z wykorzystaniem mapy umysłu:
 budowanie mapy umysłu wokół hasła: „orkiestra symfoniczna”;
 uczniowie przyklejają karteczki, na których jednym słowem określają, z czym i się kojarzy hasło;
 omówienie mapy umysłu, wskazywanie najważniejszych skojarzeń.

3. Omówienie składu orkiestry symfonicznej:
 nauczyciel proponuje uczniom, aby wokół hasła „orkiestra symfoniczna” przykleili karteczki z nazwami instrumentów wchodzących w skład orkiestry;
 nauczyciel lub wybrany udział grupuje karteczki z instrumentami;
 cała klasa utrwala i porządkuje wiadomości o poszczególnych grupach instrumentów.

4. Zabawa „Znajdź swój instrument”. *
Każdy uczestnik otrzymuje karteczkę z instrumentem. Nauczyciel omawia kolejno wszystkie instrumenty, demonstrując pantomimicznie i wokalnie sposób grania
i brzmienie dźwięku. Na sygnał wszyscy uczniowie, chodząc swobodnie po sali, „grają” na swoich instrumentach. Zadanie polega na odszukaniu osoby „grającej” na takim samym instrumencie. Powstałe w ten sposób pary prezentują swoje instrumenty.

5. Zabawa „Kim jestem?”*
Nauczyciel przykleja do pleców każdego ucznia karteczkę z nazwą instrumentu. Na podłodze leżą plansze z ilustracjami instrumentów. Zadanie polega na odgadnięciu, jakim się jest instrumentem. W tym celu należy zadawać grupie pytania, np.
Czy jestem instrumentem dętym drewnianym?
Czy jestem instrumentem dużym? Małym?
Czy mój dźwięk jest wysoki? Niski? Ostry? Drżący?
Czy mam struny?
Czy we mnie trzeba uderzać? Dmuchać? Naciskać? itd.

W czterech rogach sali leżą plansze z nazwami sekcji. Każdy uczeń po odgadnięciu swojego instrumentu, staje w swojej sekcji. Nauczyciel prosi każdą grupę, aby zaprezentowała walory brzmieniowe swoich instrumentów w krótkich utworach.

6. Zabawa w orkiestrę – koncert.*
W czterech rogach sali ustawiają się „instrumenty” w odpowiednich sekcjach: strunowej, dętej drewnianej, dętej blaszanej, perkusyjnej. Każda sekcja opracowuje wokalnie i instrumentalnie krótki utwór charakterystyczny dla swoich instrumentów. Po prezentacji osoba prowadząca proponuje koncert, na którym ma być zagrany tylko jeden utwór. Wybór utworu polega na ponawianiu prób, których będzie tyle, ile potrzeba do uzyskania jednomyślności. Na znak prowadzącego wszystkie sekcje „grają” jednocześnie, również na określony sygnał – kończą. Każda sekcja może „grać” utwór innej sekcji. Zabawa trwa dopóty, dopóki wszystkie cztery grupy nie zagrają wspólnego utworu.

Jeżeli grupy zbyt długo nie mogą dojść do porozumienia i zabawa wzbudza negatywne emocje, należy ją przerwać i omówić całą sytuację, zadając pytania:
• W jaki sposób grupa podejmowała decyzje?
• Jaki nastrój panował w grupie?
• Czy technika ta odzwierciedla rzeczywiste funkcjonowanie grup społecznych?

(* Zabawy zaczerpnięte z: U. Bissinger – Ćwierz, Muzyczna pedagogika zabawy w pracy z grupą, Lublin 2007, s. 85 - 86)

III. Część końcowa
1. Krótka rozmowa dotycząca wykonywanych ćwiczeń i zabaw:
• Które zabawy były dla Was najciekawsze? Które były trudne / łatwe do wykonania?
• Z czego mieliście najwięcej satysfakcji?
• Czy podczas dzisiejszych zajęć dowiedzieliście się czegoś nowego o sobie
i o funkcjonowaniu w grupie?
• Czy w Tobie „wszystko gra”?
2. Podziękowanie i pożegnanie uczniów.