Poznajemy instrumenty dęte. Orkiestra dęta. Scenariusz zajęć muzycznych przeznaczony dla uczniów klas IV- V

Cele edukacyjne:
• poznanie podstawowych instrumentów z grupy instrumentów dętych drewnianych, blaszanych i klawiszowych;
• uwrażliwienie na barwę brzmienia instrumentów dętych;
• wprowadzenie pojęć: „orkiestra dęta”, „tamburmajor”, „buława”;
• inspirowanie do twórczych zabaw muzycznych.

Przewidywane osiągnięcia ucznia
Uczeń potrafi:
• wymienić podstawowe instrumenty z grupy instrumentów dętych drewnianych, blaszanych i klawiszowych oraz wskazać ich najważniejsze cechy;
• wymienić różne rodzaje zespołów instrumentów dętych;
• wyjaśnić, jak powstaje dźwięk w pewnej grupie instrumentów dętych;
• wyjaśnić pojęcia: „orkiestra dęta”, „tamburmajor”, „buława”.

Metody:
• słowna: rozmowa
• oglądowa: obserwacja, pokaz
• praktycznego działania
• percepcja muzyczna

Formy:
• jednolita indywidualna
• grupowa zróżnicowana

Środki dydaktyczne:
• komputer z dostępem do internetu, rzutnik multimedialny, odtwarzacz CD
• flet prosty
• plastikowe butelki małe i duże
• kawałki grubej folii aluminiowej lub źdźbła trawy

Nagrania:
- zespołu fletów prostych The Royal Wind Music “The Earle of Essex Galiard” Johna Dowlanda;
- kwartetu saksofonowego Sax – O – Matic „Rush Hour”;
- kwintetu dętego Farkas Quintet Amsterdam;
- dowolnej orkiestry wojskowej (np. Symfonia instrumentów dętych Strawińskiego
w wyk. Netherlands Wind Ensemble).

Przebieg zajęć:
I. Część wstępna
1. Przywitanie uczniów. Sprawdzenie obecności oraz pracy domowej.
2. Przedstawienie tematu lekcji, określenie jej celów.

II. Część właściwa
1. „Co jest źródłem dźwięku?” – eksperyment.
Dzielimy klasę na dwie grupy. Uczniom jednej z nich rozdajemy źdźbła trawy, drugiej plastikowe butelki.
Polecenie: Za pomocą tych przedmiotów postarajcie się wydobyć dźwięki, dmuchając w określony sposób. Ustalamy, co jest źródłem dźwięku.
Odp. Za pomocą strumienia powietrza wprawiamy coś w drgania (źdźbło trawy, krawędź otworu butelki), co z kolei wywoływało drgania powietrza w zamkniętej lub ograniczonej przestrzeni. W taki oto sposób powstaje dźwięk w pewnej grupie instrumentów, zwanej instrumentami dętymi.

2. Instrumenty dęte w naszym otoczeniu.
Pytanie: Jakie przedmioty nie będące stricte instrumentami, spotykane
w codziennym życiu, działają na podobnej zasadzie? Odp. gumowe piszczące zabawki kąpielowe, gwiazdki, syreny okrętowe, sygnały ostrzegawcze
z lokomotywy.
Czy kojarzycie jakieś inne instrumenty dęte, które miały kiedyś zastosowanie pozamuzyczne? Odp. wuwuzele na meczach, rogi podczas polowania, trąbki sygnałowe w wojsku.

3. Instrumenty dęte w muzyce klasycznej. Omówienie budowy i przykłady brzmienia poszczególnych instrumentów. ( http://muzykotekaszkolna.pl)
Instrumenty dęte można podzielić na trzy grupy:
- drewniane (np. flet, obój, klarnet, fagot, saksofon);
- blaszane (np. trąbka, waltornia –róg, puzon, tuba);
- klawiszowe (np. organy, akordeon).

Przy omawianiu tej klasyfikacji wyjaśnienie uczniom, że w momencie jej powstania flety poprzeczne faktycznie wykonane były z drewna. Powstały później saksofon należy do tej grupy, ponieważ powstał jako zmodyfikowany klarnet.

4. Prezentacja utworów w wykonaniu zespołu fletów prostych, kwartetu saksofonicznego oraz kwintetu dętego.
Pytania do uczniów: Czy Waszym zdaniem ciekawie może brzmieć muzyka
w wykonaniu samych instrumentów dętych? Czy zdarzyło Wam się słyszeć takie zestawienia instrumentów?

5. Zapoznanie z pojęciami związanymi z orkiestrą dętą. Prezentacja utworu wykonanego przez orkiestrę wojskową.
Wyjaśnienie uczniom, że muzycy grający na instrumentach dętych mogą tworzyć większe lub mniejsze zespoły. Przykładem dużego zespołu jest orkiestra dęta,
w skład której wchodzą instrumenty dęte drewniane, blaszane oraz perkusyjne.
Z orkiestrą dętą podczas prób pracuje kapelmistrz. On również dyryguje zespołem w czasie występów w sali. Natomiast maszerującą orkiestrę wojskową prowadzi tamburmajor, wyznaczając ruchami buławy puls, zmiany dynamiki i kierunek marszu.

III. Część końcowa
1. Zadanie pracy domowej: ćw. 2, 3 , 4 str. 12 – 14 z zeszytu ćwiczeń (M. Gromek, G.Kilbach, Wędrówki muzyczne. Zeszyt ćwiczeń cz. 2, Warszawa 2007)
2. Ewaluacja zajęć. Krótka rozmowa dotycząca zajęć:
- Czy podczas dzisiejszych zajęć zdobyliście jakieś nowe informacje dotyczące instrumentów dętych? Jeżeli tak, to jakie?
- Czy treści lekcji prezentowały jakiś aspekt sprawy, na który nie zwróciliście wcześniej uwagi?
3. Podziękowanie i pożegnanie uczniów.