Wiarygodność Ewangelii jako źródło do poznania Jezusa Chrystusa

Wiarygodność Ewangelii jako źródło do poznania Jezusa Chrystusa

Ewangelie są dla chrześcijanina najważniejszymi księgami, ponieważ są głównym źródłem wiedzy o życiu, działalności i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Samo słowo „Ewangelia” ( grec. euangelion, łac. evangelium) oznacza „Dobrą Nowinę” o Królestwie Bożym. Dziś termin ten odnosi się głównie do czterech ksiąg, zawartych w Nowym Testamencie: Ewangelii według świętego Marka, Ewangelii według świętego Mateusza, Ewangelię według świętego Łukasza oraz Ewangelii według świętego Jana. Uważa się je za natchnione przez Ducha Świętego. Trzy pierwsze z nich tworzą Ewangelie synoptyczne. Łączone są razem ze względu na duże podobieństwo treści, układu materiału, języka, słownictwa i stylu ( różne niż w Ewangelii według świętego Jana). Może to wynikać z czasu powstania każdej z nich. Ewangelie nie były spisywane za życia Jezusa Chrystusa. Najpierw Jego nauczanie przekazywano ustnie z pokolenia na pokolenie. Potem pojawiły się teksty spisane przez Apostołów oraz uczniów apostolskich.
Jezus Chrystus, który staje się człowiekiem dzięki Maryi, jest wypełnieniem Słowa Bożego, objawianego przez wieki w Starym Testamencie. Pokazuje nam kim jest Bóg. Uczy nas modlitwy do Ojca. Daje przykazania. Naucza i głosi Słowo, które popiera nadzwyczajnymi czynami – uzdrowieniami, wskrzeszeniami. Objawia nam kim jesteśmy w Bogu. A przede wszystkim daje nam Dobrą Nowinę - obietnicę życia wiecznego.
Studiując Ewangelie stawiamy sobie pytanie:
Czy Ewangelie są wiarygodnym Źródłem do poznania Jezusa Chrystusa?
Aby stwierdzić wiarygodność Ewangelii trzeba odwołać się przede wszystkim do historycznych źródeł istnienia Jezusa Chrystusa, postaci, miejsc oraz wydarzeń opisanych w Ewangeliach. Teologia współczesna coraz częściej odwołuje się również do archeologii, socjologii, geografii i innych nauk, które poszerzają źródła wiedzy o Bogu.
Badania historyczne opierają się na różnych źródłach. Sięgając do przeszłości odwołują się one do różnych dokumentów: archiwaliów, kronik, relacji, listów, świadectw, a także wykopalisk. Zadaniem historyka jest dotarcie do możliwie najszerszego spectrum tych źródeł i danych, sklasyfikowanie ich, dokonanie oceny ich wartości i zaprezentowanie na ich podstawie biografii osób czy dziejów społeczności. Korzystając z wiedzy historycznej, w celu zachowania porządku możemy dokonać następującego podziału:

Rozpoczynając poszukiwania odpowiedzi na postawione pytanie najpierw przybliżę niechrześcijańskie źródła prawdziwości istnienia Jezusa Chrystusa i rodzącego się chrześcijaństwa.
Mara bar Sarapion (ok. 73 r.)
Jednym z najstarszych pozachrześcijańskich źródeł dotyczących Jezusa jest list syryjskiego stoika Mara bar Sarapiona datowany na rok około 73. Mara bar Sarapion pochodził z Samosaty i pisał po syryjsku z więzienia do swojego syna do Edessy. Mając najprawdopodobniej na myśli wojnę rzymsko-żydowską z lat 66-74, wspomina o utracie królestwa, wygnaniu i rozproszeniu Żydów. Wspomina także ucieczkę obywateli Samosaty do Seleucji.
W liście pisze:
„Co jeszcze możemy powiedzieć, gdy mądrzy ludzie są siłą gnębieni przez tyranów, ich mądrość jest narażona na obelgi, a ich umysły są uciskane i pozbawione obrony? Jakie korzyści osiągnęli Ateńczycy, mordując Sokratesa? Tylko głód i zaraza przyszły na nich, jako kara za ich przestępstwa. Jakie korzyści zyskali ludzie z Samos, ze spalenia Pitagorasa? W jedną chwilę ich ziemia została pokryta piaskiem. Jakie korzyści odnieśli Żydzi, poprzez stracenie ich mądrego króla? Zaraz potem losy ich królestwa dobiegły końca. Bóg sprawiedliwie pomścił tych trzech mędrców: Ateńczycy umarli z głodu, mieszkańcy Samos zostali pochłonięci przez morze, a Żydzi, osamotnieni i wypędzeni z własnego królestwa, żyją w całkowitym rozproszeniu. Ale Sokrates nie jest martwy, za sprawą Platona, ani Pitagoras, dzięki posągowi Junony, ani też mądry król, ze względu na „nowe prawo”, które dał.”
— tłumaczenie z angielskiej wersji zawartej w publikacji Roberta E. Van Voorsta

Studiując ten fragment można wysunąć następujące wnioski:
1.Mara bar Sarapion nie wymienia imienia Jezusa. Ale z dużą pewnością to On właśnie kryje się pod postacią „mądrego króla”, którego autor opisuje w pozytywny sposób. Zwraca również w swoim tekście uwagę na chrześcijan, którzy żyją według prawa „mądrego króla”.
2.Porażkę Żydów w wojnie z Rzymianami traktuje jako karę za stracenie „mądrego króla”.
3.Z treści listu wynika, że Sarapion nie był chrześcijaninem (w innym fragmencie wspomina on o „naszych bogach”). A poza tym, nie podaje informacji o Zmartwychwstaniu Jezusa. „Mądry król” jest przez niego widziany wyłącznie jako jeden z trzech mędrców, filozofów.
4.Mara bar Sarapion traktuje życie po stoicku. „Życie ludzi, mój synu - stwierdza w innym fragmencie - przemija na tym świecie, ich chwała zaś i talenty pozostają na wieki”. O możliwe, że właśnie dlatego nie podejmuje kwestii Zmartwychwstania.
5.W połowie lat 70 chrześcijaństwo obecne było w Syrii. Dlatego autor może posiadać wiadomości o Chrystusie od syryjskich chrześcijan, którzy przekazywali historie o ich Panu i Królu.
6. Informacje z listu Mary Bar Sarapiona możemy odnaleźć również w Ewangelii według św. Mateusza (która mogła powstać w Syrii):
- mędrcy szukają nowo narodzonego króla żydowskiego,
- tytuł królewski jest przyznawany Jezusowi w kilku fragmentach opisu Męki,
- obarcza się Żydów winą za Jego śmierć.

Józef Flawiusz (ok. 93-94 r.)
Ważnym źródłem historycznym jest dzieło „Dawne dzieje Izraela” spisane przez Józefa Flawiusza pisarza i historyka żydowskiego, pochodzącego z kapłańskiego rodu.
Dzieło opisuje historię żydowską. Niektóre rozdziały potwierdzają historyczność opisów Nowego Testamentu. Bardzo istotne są tu fragmenty wprost odnoszące się do Jezusa :
„I był w tym czasie Jezus, człowiek mądry, jeśli godzi się nazywać go człowiekiem, działał on bowiem cuda i nauczał wśród tych, którzy z radością przyjmowali prawdę. Przyciągnął on do siebie wielu spośród Żydów i wielu spośród pogan. On to był Chrystusem. A kiedy Piłat, za namową pierwszych wśród nas mężów, skazał go na krzyż, ci którzy go miłowali nie opuścili go; ukazał się im on bowiem żyw ponownie na trzeci dzień, tak jak to boscy prorocy ten i dziesięć tysięcy innych cudów o nim zapowiedzieli. A plemię chrystian, od niego się zwących, nie zaginęło aż po dziś dzień.”
— Józef Flawiusz , Dawne dzieje Izraela

Józef Flawiusz uważał Jezusa za postać powszechnie znaną, może na to wskazywać zwięzłość tego fragmentu. Pisarz używa zwrotu „zwany Chrystusem”. Można przypuszczać, że rozpowszechnia się taki przydomek Jezusa, odnoszący się do Jego boskości. Flawiusz traktuje jednak Jezusa Chrystusa bardziej jako nauczyciela sekty żydowskiej.
Poza wspomnianymi fragmentami w dziele Flawiusza znajduje się wiele odniesień do osób związanych z Jezusem jak również tych opisanych w Ewangeliach, takich jak: Jan Chrzciciel; Herod, Herodiada; imperatorzy rzymscy; namiestnicy Syrii – Kwiryniusz, Judei – Piłat oraz arcykapłani, a także stronnictwa religijne : faryzeusze, saduceusze o których mowa w Nowym Testamencie.

Talmud ( IV –V w. n.e.)
Talmud po hebrajsku „nauka, studium”. Powstał jako komentarz do Tory. Jest zbiorem uporządkowanych praw religijnych. Talmud jest jedną z podstawowych ksiąg judaizmu. Zawiera wiele wzmianek o Jezusie i chrześcijanach. Wszystkie mają charakter negatywny i antychrześcijański.
Rabini twierdzili, że Jezus był bękartem zrodzonym z nierządu, Uznawali go wyłącznie za człowieka, i w dodatku oszusta, który posługiwał się magicznymi sztuczkami by zwodzić tłum. Według Talmudu miał On zostać ukamienowany i zawieszony na drewnianym palu wigilię Paschy.

Piliniusz Młodszy (112-113r.)
Ciekawym źródłem wiedzy jest również list, którego autorem jest Piliniusz Młodszy - rzymski urzędnik, polityk, mówca i pisarz, który zwraca się w liście do cesarz Trajana z prośbą o radę w jaki sposób powinien traktować wyznawców Chrystusa?
W liście pisze:
„ Pliniusz do cesarza Trajana (...)Dotychczas w stosunku do tych, których przyprowadzono do mnie oskarżonych o to, jakoby byli chrześcijanami, stosowałem taki sposób postępowania: pytałem ich samych, czy są chrześcijanami; kiedy przyznali się, pytałem ich po raz drugi i po raz trzeci grożąc karą śmierci. Trwających uparcie przy swoim kazałem odprowadzać (na śmierć). Nie miałem bowiem wątpliwości, cokolwiek by wyznali, że z pewnością należy ukarać upór i nie dającą się zmienić krnąbrność (...) pojawiły się różne formy zarzutów, ponieważ przestępstwo to zaczęło się rozszerzać. Przedstawiono mi wykaz anonimowy zawierający imiona wielu osób. Uważałem, że należy uwolnić tych, którzy twierdzili, iż nie są ani nie byli chrześcijanami, skoro ze mną wzywali bogów i przed twoim posągiem, który w tym celu kazałem przynieść wraz z wizerunkami bóstw, składali ofiary z kadzidła i wina, i, co więcej, złorzeczyli Chrystusowi, do czego podobno nic nie jest w stanie zmusić prawdziwych chrześcijan.”
Dalej pisze o zwyczajach chrześcijan:
„ (...)mieli zwyczaj w określonym dniu o świcie zbierać się i śpiewać na przemian pieśni ku czci Chrystusa jako Boga, i że związali się przysięga dotyczącą nie jakichś występków, lecz że nie będą popełniać kradzieży, rozbojów, cudzołóstwa, że nie będą składać fałszywej przysięgi ani zapierać się wobec żądających zwrotu powierzonej im własności. Po tych obrzędach zazwyczaj rozchodzili się i znowu zbierali się, aby spożyć wspólny i niewinny posiłek (...)”

Wnioski, które nasuwają się po przeczytaniu listu są następujące:
1. W przekonaniu Pliniusza Młodszego chrześcijanie nie czcili jednego z bóstw lecz człowieka Chrystusa, w którym widzieli i wyznawali Boga. Szczególnie widoczne jest to w sformułowaniu: „mieli zwyczaj [...] śpiewać pieśń ku czci Chrystusa jako Boga”.
2. W liście odnajdujemy pierwszy pozabiblijny opis zgromadzenia eucharystycznego. W niedzielę, przed świtem chrześcijanie zbierali się na modlitwę poranną, podczas której śpiewano pieśni „na cześć Chrystusa jako Boga” oraz prowadzono ewangelizację. Wieczorem następował „wspólny i niewinny posiłek”, a więc prawdopodobnie Eucharystia.
3. Autor podkreślał niewinność posiłku i wysoką moralność chrześcijan.
4. Problemem stały się również pustoszejące świątynie pogańskie w których zmniejszały się ofiary. Wspólnoty chrześcijańskie natomiast były dobrze zorganizowane i rozpowszechniony był w nich kult Jezusa jako Boga. Władze rzymskie jednak traktowały je jako tajne zgromadzenia.

Korneliusz Tacyt (115r.)
Korneliusz Tacyt to jeden z najsłynniejszych i najwybitniejszych historyków i polityków rzymskich. Zajmował wiele bardzo ważnych funkcji w państwie. Obiektywnie opisywał rzeczywistość swoich czasów, korzystając z wiarygodnych źródeł ( archiwów państwowych). W „Rocznikach” („Annales”) opisuje pożar Rzymu za czasów Nerona. Odpowiedzialnością za to wydarzenie Neron obarczył chrześcijan. Tacyt w księdze XV w rozdziale 44 wyjaśnia, kim byli chrześcijanie. Pisze: " Początek tej nazwie dał Chrystus,, który za panowania Tyberiusza skazany został na śmierć przez prokuratora Pontu – Piłata (...) a przytłumiony na razie zgubny zabobon znowu wybuchnął, nie tylko w Judei, gdzie się to zło wylęgło, lecz także w stolicy, dokąd wszystko, co potworne albo sromotne, zewsząd napływa i licznych znajduje zwolenników ".
Analizując podany fragment możemy zauważyć, że:
1.Tacyt opisuje przyczyny pożaru Rzymu (64 r.) i pierwsze prześladowanie chrześcijan (64-68). Łączy początki chrześcijaństwa z Chrystusem. Jezus jest dla niego znaną postacią historyczną. Chrystus żył za czasów Tyberiusza, w Judei i został skazany na śmierć przez Piłata, prokuratora Pontu.
2.Historyk jako znaczący polityk mógł mieć informacje o chrześcijanach z „pierwsze ręki”, ponieważ był obserwatorem rzymskiej sceny politycznej i religijnej.
3. Można zaobserwować, że sam nie jest zwolennikiem Jezusa i Jego nauki, którą uważa za „złudny zabobon”. Opis ten potwierdza jednak istnienie Jezusa Chrystusa i opisuje tworzenie wspólnoty chrześcijańskiej.

Swetoniusz ( 120r.)
Swetoniusz to znany historyk i pisarz rzymski oraz sekretarz na dworze cesarza Hadriana. W „Żywotach Cezarów” pisze, że około 49 roku cesarz Klaudiusz wyrzucił z Rzymu wszystkich Żydów, którzy ciągle wywoływali rozruchy, podburzeni przez niejakiego Chrestosa (Żywot Klaudiusza).
Historia wygnania Żydów została opisana w Dziejach Apostolskich (18, 2). Relacja Swetoniusza może odnosić się do Jezusa, ponieważ zapisane przez niego imię Chrestos może być tożsame z greckim tytułem Christos – Mesjasz. Pisarz opisując życie Nerona wspomina o wyznawcach Chrystusa: Wymierzył również karę chrześcijanom – ludziom wyznającym nowy i bezbożny zabobon (Żywot Nerona) . Fragment ten jest potwierdzeniem opisu Tacyta.

Lukian z Samosaty
Lukian z Samosaty był rzymskim retorem i satyrykiem, sofistą. W kilku swoich dziełach Lukian bezpośrednio lub pośrednio wspomina chrześcijan. Dostrzega wśród nich niezwykłą solidarność w dbaniu o swoich współwyznawców. Ogólnie opisuje funkcjonowanie wspólnoty chrześcijańskiej.
W tekście „Śmierć Peregrinosa” stwierdza, że zetknął się z nauką chrześcijan oraz pogardliwie wspomina zabitego tam Jezusa. Zarazem naśmiewa się z szaleńczych wyobrażeń chrześcijan (np. życie po śmierci) . Pisze on: „Chrześcijanie – jak wiadomo – do dziś czczą tę wybitną osobistość, która wprowadziła nowe zwyczaje i została za to ukrzyżowania (...). Te zagubione stworzenia zakładają, że będą żyć wiecznie. To tłumaczy ich pogardę dla śmierci oraz – tak powszechne wśród nich – dobrowolne poświęcenie. Ich pierwszy prawodawca zaszczepił im przekonanie, że wszyscy nawzajem są braćmi – od chwili gdy się nawrócą, wyprą greckich bogów, oddadzą cześć temu ukrzyżowanemu mędrcowi i będą żyć zgodnie z Jego prawami.”
Lukian uznaje naukę chrześcijan za dziwaczną, a ich samych określa opętańcami. Jezusa określa jako „wybitną osobistość”, „prawodawcę”, „mędrca” , co nie kwestionuje historyczności Jezusa a wręcz przeciwnie.

Tallus i Flegon
Ważną informację dotyczącą Jezusa odnotowało dwóch pisarzy Tallus oraz Flegon z Tralles. Obaj opisują w swoich dziełach ciemność, która (jak opisano w Ewangeliach) zapadła po śmierci Jezusa.
„Było już około godziny szóstej, a jednak całą tę ziemię ogarnęła ciemność aż do godziny dziewiątej, gdyż zanikło światło słoneczne” (Łk. 23, 44. 45; por. Mt. 27, 45; Mr. 15, 33)
Juliusz Afrykańczyk odnosząc się do dzieł Tallusa pisze: "Ciemność tę Tallus w trzeciej księdze swojej historii nazywa, jak mi się wydaje, bez racji zaćmienia słońca.” (Chronography 18:1)
„Fragment 16 z dzieła Flegonta” Zestawienie olimpijskich zwycięzców i czasów”, który dotyczy 4 roku 202 olimpiady (rok 32/33) podaje, że słońce uległo zaćmieniu większemu niż kiedykolwiek tak, że w ciemności o godzinie 6 widać było gwiazdy, a równoczesne trzęsienie ziemi w Bitynii, w gruzy obróciło wiele domów w Nicei. To świadectwo Flegonta cytuje Euzebiusz (Kroniki ). Na Flegonta powołuje się Orygenes (Przeciw Celsusowi 2, 14).”

Źródła chrześcijańskie
Ewangelie
Dowodem prawdziwości Ewangelii są same Ewangelie i wszystkie księgi zawarte w Piśmie Świętym. Tworzą One spójny obraz, chociaż pisane były przez różnych autorów.

„Wielu już starało się ułożyć opowiadanie o zdarzeniach, które się dokonały pośród nas, tak jak nam je przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa. Postanowiłem więc i ja zbadać dokładnie wszystko od pierwszych chwil i opisać ci po kolei, dostojny Teofilu, abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono.”
Łk 1.1-4
Ewangeliści wyznawali pewne wartości i nie mieliby powodu, żeby spisywać legendy czy wymyślone historie.
Wszystkie cztery Ewangelie powstały w I w. n. e i są biografiami Jezusa. Postać Chrystusa jest punktem centralnym zainteresowań każdego ewangelisty, każdego jednak pociąga inny aspekt osobowości Jezusa: Marek przedstawia Go szczególnie jako Syna Bożego, Mateusz jako Mesjasza i Nauczyciela, Łukasz jako Pana i Zbawiciela.
Ewangelie są utworami świadków współczesnych wydarzeniom. Zwrócić zatem należy uwagę na fakt, że wydarzenia te zostały spisane pod kontrolą licznego pokolenia świadków, którzy łatwo mogli zakwestionować prawdomówność ewangelistów, niezależnie czy byli to przyjaciele, czy wrogowie Jezusa.
Opisy zawarte w Ewangeliach są wiarygodne pod względem formy opisów treści i tła społeczno-politycznego a także zgodne z odkryciami archeologicznymi oraz innymi historycznymi źródłami. Ponadto wszyscy ewangeliści podają czas i miejsce zapisanych przez siebie wydarzeń. Wymieniają również osoby, które biorą w nich udział w taki sposób, że można je zidentyfikować.

Źródła wczesnochrześcijańskie
Pisma wczesnochrześcijańskich pisarzy odnoszą się do Ewangelii, co pozwala ustalić, że były one wszystkie znane już pod koniec I w n.e. Wśród nich wymienić możemy: świętego Klemensa Aleksandryjskiego, świętego Ireneusza, świętego Justyna Męczennika, świętego Ignacego Antiocheńskiego.
Do dokumentów odnoszących się do Ewangelii zaliczyć można: Didache, List Barnaby, List Klemensa Rzymskiego, listy św. Ignacego i List Polikarpa.

Żródła archeologiczne
W naszej rzeczywistości można znaleźć nie tylko pisemne ślady istnienia osób czy wydarzeń. Doskonałym źródłem wiedzy są dla nas źródła archeologiczne.

Prof. Nelson Glueck, jeden z najwybitniejszych hebrajskich archeologów, napisał: „Należy kategorycznie stwierdzić, że nie ma takiego archeologicznego odkrycia, które zaprzeczyłoby choćby jednemu zdaniu z Biblii.”
Można zauważyć, że dzięki prowadzonym wykopaliskom potwierdza się coraz więcej informacji zapisanych w Biblii. Samych miejsc, o których w niej wspomniano, odkryto już około 30 tysięcy. Znawca archeologii Joseph. P. Free powiedział: „Archeologia potwierdziła wiarygodność niezliczonych tekstów, które krytycy odrzucali jako niehistoryczne lub będące w sprzeczności ze znanymi faktami”.

Cud jako znak wiarygodności Ewangelii
Ważne dla mnie jest również zwrócenie uwagi na sferę nie tylko materialną ale również duchową. Moim zdaniem cuda można zaliczyć do elementów potwierdzających wiarygodność Ewangelii. Jezus uzdrawiał ludzi, wypędzał złe duchy, wskrzeszał umarłych. Zostawił obietnice:
„A o cokolwiek prosić będziecie w imię moje, to uczynię, aby Ojciec był otoczony chwałą w Synu. O cokolwiek prosić mnie będziecie w imię moje, Ja to spełnię.” J 14.13-14
„Tym zaś, którzy uwierzą, te znaki towarzyszyć będą: w imię moje złe duchy będą wyrzucać, nowymi językami mówić będą; węże brać będą do rąk, i jeśliby co zatrutego wypili, nie będzie im szkodzić. Na chorych ręce kłaść będą, i ci odzyskają zdrowie.” Mr 16, 17-18

Jezus daje nam Żywe Słowo które ma moc. Przemienia ludzkie serca. Uzdrawia. Możemy zobaczyć wiele cudów wokół nas. Czemu więc nie wierzyć w Jezusa i Jego moc?

Analizując wszystkie przytoczone wątki stwierdzam, że Ewangelie są wiarygodnym źródłem do poznania Jezusa Chrystusa. Należy więc, zagłębiać się w tych księgach, aby coraz lepiej poznawać naszego Pana, który pokazał nam kim jesteśmy. Zostawił nam również misję do wypełnienia na ziemi.
Żyjmy Dobrą Nowiną i dzielmy się Nią.

BIBLIOGRAFIA
Literatura:
Bruce F.F., Wiarygodność pism Nowego Testamentu, Areopag, Katowice 1991.
Flawiusz J., Dawne dzieje Izraela, przekład Kubiak Z., Radożycki J., Oficyna Wydawnicza "Rytm", Warszawa 2007.
Gajusz Swetoniusz Trankwillus, Żywoty cezarów, przekład Niemirska-Pliszczyńska J. , Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987.
Jankowski J., Skąd mogę wiedzieć, czy Jezus naprawdę istniał?, Logos Media 2012.
Lukian, Dialogi, t. 1, przekład Bogucki K., Madyda W., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1960.
Sinko T., Literatura grecka, T.III cz.1, PAU, Kraków 1951.
Sinko T., Zarys historii literatury greckiej, PWN, Warszawa 1959.
Świderkówna A. Pierwsi świadkowie, Wydawnictwo M, Kraków 1998.
Świderkówna A., Słownik pisarzy antycznych, WP, Warszawa 1982.
Wróbel M., Jezus i Jego wyznawcy w Talmudzie, KUL, Lublin 2013.
Van Voorst R.E., Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence, Eerdmans Publishing, 2000.

Strony internetowe:
http://www.zajezusem.com
http://jezus.pl
http://lublin.gosc.pl
http://pierzchalski.ecclesia.org.pl
http://www.kosciol.pl
https://pl.wikipedia.org