Adresaci katechezy według postulatów Ogólnej Instrukcji Katechetycznej, Katechezy Tradente oraz Dyrektorium Ogólnego o Katechizacji

ADRESACI KATECHEZY WEDŁUG POSTULATÓW OGÓLNEJ INSTRUKCJI KATECHETYCZNEJ, KATECHEZY TRADENTE ORAZ DYREKTORIUM OGÓLNEGO O KATECHIZACJI

rok szkolny 2016/2017

OPIS SKRÓTÓW

DCG - Ogólna Instrukcja Katechetyczna ( DIRECTORIUM CATECHETISTICUM GENERALE)
CT - Katechezy Tradendae (CATECHESI TRADENDAE)
DOK - Dyrektorium Ogólne o Katechizacji
DV - Konstytucja Dogmatyczna o Objawieniu Bożym
DH - Deklaracja o wolności religijnej
AG – Dekret o apostolskiej działalności Kościoła

BIBLIOGRAFIA
1. Dyrektorium Ogólne o Katechizacji – 1998r.
2. Katecheza Tradendae (CATECHESI TRADENDAE) – 1979r.
3. Ogólna Instrukcja Katechetyczna ( DIRECTORIUM CATECHETISTICUM GENERALE) –1992r.

WSTĘP
„Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu!”
Mk16,15

Pan Jezus - Słowo Wcielone Ojca, które za sprawą Ducha Świętego stało się ciałem i zamieszkało między nami, wzywa nas i nakazuje głoszenie Dobrej Nowiny. Przez Krzyż Baranek Boży odkupił nasze winy, przez Zmartwychwstanie otworzył nam bramy nieba. Wszyscy przez chrzest zostaliśmy włączeni do ludu bożego, któremu zostało obiecane życie wieczne. Proces przyjęcia tej prawdy całym sobą, zjednoczenia i życia w pełni z Chrystusem i w Chrystusie jest naszą – moją drogą. Nasza przemiana i wzrastanie potrzebuje nieustannej obecności Słowa oraz formacji, którą jest katecheza. Nowe spojrzenie na znaczenie ewangelizacji i katechezy objawia się w Kościele, w czasie trwania obrad Soboru Watykańskiego II, który był czasem nie tylko rzetelnej refleksji, ale również wytężonej pracy i wyznaczeniem wielu kierunków pracy. Na soborze zwołanym przez papieża Jana XXIII, kontynuowanym przez papieża Pawła VI podkreślono potrzebę nieustannego odnawiania się Kościoła oraz odczytywania znaków czasu w celu skuteczniejszej realizacji zbawczej roli w życiu ziemskim. Potrzeba ta zaznacza, że Dobra Nowina o zbawieniu zawsze pozostaje ta sama, zmienia się natomiast cała rzeczywistość i warunki, w których znajduje się człowiek.
Idee soborowe dotyczące katechezy odnaleźć można w opracowanych po zakończeniu Soboru dokumentach, takich jak: Ogólna Instrukcja Katechetyczna z 1971 r., Orędzie Biskupów do Ludu Bożego z 1977r., Adhortacja Apostolska Jana Pawła II o katechizacji w naszych czasach Catechesi tradenaae z 1979r., Katecheza dorosłych we wspólnocie chrześcijańskiej z 1988r., Katechizm Kościoła Katolickiego z 1992r., Dyrektorium Ogólne o Katechizacji z 1997r..
Wymienione wyżej dokumenty mają charakter ogólny i wymagają od kościołów partykularnych opracowania własnych dyrektoriów uwzględniających specyfikę narodową, diecezjalną czy regionalną. W Polsce obowiązuje Dyrektorium Katechetyczne Kościoła Katolickiego w Polsce.

Adresaci katechezy
Dobra Nowina, według dokumentów Kościoła, powinna być głoszona każdemu człowiekowi. Przedmiotem katechezy jest cały Kościół. W każdym okresie życia i we wszystkich okolicznościach historycznych, społecznych i kulturowych, ze szczególnym uwzględnieniem stanu duchowego, w którym się znajduje. Należy się starać, aby działalność katechetyczna objęła każdego człowieka.
W mojej pracy zajmę się przybliżeniem wątku adresatów katechezy opisanych w trzech dokumentach: Ogólnej Instrukcji Katechetycznej, Katechezy Tradendae oraz Dyrektorium Ogólnego o Katechizacji.
1.1. Ogólna Instrukcja Katechetyczna i poruszany w niej wątek adresatów katechezy
Ogólna Instrukcja Katechetyczna przedstawiająca fundamentalne zasady teologiczno – duszpasterskie, już w pierwszych słowach określa zadania Kościoła, przed którymi staje. Za odbiorców uważa „współczesną wspólnotę ludzką”.
Opisując aktualność problemu rozpatruje go z dwóch stron: ze strony świata oraz ze strony Kościoła. Głoszenie Dobrej Nowiny ludziom zderza się z ciągłym rozwojem współczesnego świata, z pluralizmem, z dynamizmem, zwraca uwagę na uwarunkowania zmysłu religijnego. W Kościele zmaga się z wiarą „tradycyjną” i jej skutkami, problemem indyferentyzmu religijnego i ateizmu, wiary w różnych kulturach. W centrum tego świata jest człowiek. Każdy inny, niepowtarzalny. Człowiek i jego życie, oraz Dobra Nowina i głoszący ją Kościół. Pasterze Kościoła postawieni w takich realiach mają za zadanie wyjaśniać ludowi Bożemu depozyt wiary, jaki otrzymali.

W instrukcji znajdziemy nawiązanie do Konstytucji „Dei Verbum”, w której Sobór odbiera objawienie Boże, jako akt, gdzie sam Bóg zaprasza każdego człowieka do wspólnoty ze sobą.
„I tak Kościół w swej nauce, w swym życiu i kulcie uwiecznia i przekazuje wszystkim pokoleniom to wszystko, czym on jest, i to wszystko, w co wierzy.”
„Kościół w świecie wprowadza wiernych we wszelką prawdę.” Tradycja głoszenia słowa pod opieką ducha Świętego wywodząca się od Apostołów trwa do czasów dzisiejszych, jest ciągła i nierozerwalna.
Bardzo szybki rozwój i przemiany społeczno – kulturalne mają ogromny wpływ na życie religijne każdego człowieka. Ludzie wierzący obecnej epoki nie są całkowicie podobni do wierzących poprzedniej epoki.
Należy, więc zwrócić uwagę na to, iż „istotnym zadaniem Kościoła jest głoszenie i rozkrzewianie wiary we współczesnej wspólnocie ludzkiej, doświadczonej wielkimi przemianami społeczno - kulturalnymi” , „każdej kultury i ludziom każdego stanu” adekwatnie dobierając potrzebne formy i metody katechezy.
W instrukcji znajdziemy wątki dotyczące ateistów, ludzi ochrzczonych odchodzących od wiary oraz wyznających inne religie. Za zadanie Kościoła uznaje się podejmowanie dialogu i badanie problemu, ewangelizowanie.
„Katecheza ma wspomagać wspólnoty w rozszerzaniu światła Ewangelii i nawiązania owocnego dialogu z ludźmi i kulturami niechrześcijańskimi, z zachowaniem właściwie pojętej wolności religijnej.”
Uznaje, że tylko „wiarą przyjmuje człowiek objawienie, stając się przez nie świadomym uczestnikiem Bożego daru.”
Katecheza jest kierowana zarówno do wspólnot jak i poszczególnych wiernych aż do osiągnięcia dojrzałości w wierze.
„Posługa słowa jest przekazywaniem orędzia zbawienia: niesie ludziom Ewangelię. Głoszona i przekazywana tajemnica dotyczy woli życia (...), które Bóg zaszczepił w sercu każdego człowieka ...”.
Katecheza głoszona jest do małych dzieci, starszych dzieci, dorastającej młodzieży, starszej młodzieży i dorosłych. Według postulatów Ogólnej Instrukcji Katechetycznej „katechizację dorosłych należy uznać za docelową formę katechezy” . Określa ona również szczególne formy katechezy dla dorosłych oraz szczególne zadania tej właśnie katechezy . Człowiek dojrzały, po przeżyciu wszystkich faz rozwoju, jest świadomy osiągnięcia pełni osobowości. Kieruje się do osiągnięcia chrześcijańskiej mądrości.
Katecheza ma także za zadanie przygotować ludzi starszych na śmierć. Powinna wychowywać ich „do nadziei nadprzyrodzonej, dzięki której śmierć jest uznawana za przejście do prawdziwego życia i spotkania z Boskim Zbawicielem” .
1.2 Catechesi Tradendae i odbiorcy katechezy
Jan Paweł II, podobnie jak w Ogólnej Instrukcji Katechetycznej przypomina, że „Zmartwychwstały Chrystus, przed powrotem do Ojca, dał Apostołom ostatnie polecenie, aby czynili uczniów ze wszystkich narodów (...)” .
W dokumencie przypomina, że „katecheza jest wychowaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych (...) „•, a jej celem jest doprowadzenie do pełni wiary, „codzienne zasilanie życia chrześcijańskiego wiernych w każdym wieku” .
Papież w katechezie wymienia elementy pasterskiej misji Kościoła, (które odpowiadają drodze rozwoju człowieka), takie jak: pierwsze głoszenie Ewangelii (przeprowadzenie przez kerygmat) dla wzbudzenia wiary, szukanie argumentów do uwierzenia (działalność apologetyczna), praktykę życia chrześcijańskiego, sprawowanie sakramentów, pełne uczestnictwo we wspólnocie kościelnej oraz świadectwo życia apostolskiego i chrześcijańskiego. Po czym przypomina o prawdziwym celu ewangelizacji, która przybliża Dobrą Nowinę całej ludzkości, aby nią żyła. Bardziej szczegółowo zostaje opisana droga nauczania w praktyce katechetycznej, sposób dobierana metod pedagogicznych, czy problem podręczników . Nauczanie katechezy powinno spełniać kilka ważnych warunków.
Dokładnej charakterystyki Jan Paweł II dokonuje w rozdziale V pt: „Wszyscy potrzebują katechizacji”.
Autor na początku dokonuje oceny życia współczesnych dzieci i młodzieży zachęcając do refleksji nad doborem metod i form współpracy na różnych etapach życia.
Następnie opisuje wpływ rodziców i środowiska rodzinnego na rozwój katechezy w dzieciństwie.
Opisując funkcjonowanie dzieci starszych, zwraca uwagę, że jest to czas uporządkowania i przygotowania do przyjęcia sakramentów. Zauważa, że dzieci potrzebują nie tylko nauczania w szkole, ale i w parafii. Poszerzenie kręgu kontaktów społecznych może być zachętą do świadczenia o wierze.
Charakteryzując wiek dorastających dzieci ukazuje, że należy zwracać ich oczy młodych ku Jezusowi Chrystusowi – Zbawicielowi, jedynej prawdziwej miłości.
Kolejnym etap, który wyznacza to młodość, czas ważnych wyborów oraz szukania odpowiedzi na pytania. Katecheza w tym wieku przygotowuje do ważnych obowiązków chrześcijańskich wieku dojrzałego. Autor charakteryzuje ten przedział życia oraz opisuje czyhające w nim zagrożenia .
Następnie opisuje funkcjonowanie osób dorosłych wzywając ich do składania świadectwa wiary oraz osób w podeszłym wieku potrzebujących drugiego człowieka .
Nie pozostaje obojętny wobec osób niepełnosprawnych. Porusza także problem ponownego katechumenatu.
„Chodzi także o to, by katecheza dzieci, młodzieży, dorosłych, katecheza ciągła (...) trzeba, aby się one między sobą uzupełniały. Dorośli, bowiem mają wiele do dania młodzieży i dzieciom w dziedzinie katechezy, ale mogą też wiele otrzymać dla wzrostu własnego życia chrześcijańskiego.”
W dokumencie tym ukazuje historyczny aspekt katechezy i jej odbioru: od misji i katechezy w czasach apostolskich przez działalność Ojców Kościoła aż po Sobory i działalność misyjną .
Papież zwraca uwagę, że każdy ochrzczony ma prawo do otrzymania od Kościoła nauki i wychowania, które umożliwią mu dojście do prawdziwego życia chrześcijańskiego, a każdy człowiek ma prawo do szukania prawdy religijnej oraz do wolności wyznania „według własnego sumienia”. Od Wspólnoty kościelnej należy oczekiwać, że zadba o swych członków oraz stworzy im najlepsze warunki, aby mogli żyć najpełniej.
Jednym z ważnych punktów dla papieża od zawsze był dialog ekumeniczny. W tym dokumencie opisuje ekumeniczny wymiar katechezy oraz formy współpracy ekumenicznej .
1.3. Adresaci katechezy w Dyrektorium Ogólnym o Katechizacji
Dyrektorium Ogólne porusza kwestię adresatów katechezy w obszernym rozdziale IV. Temat ten jest jeszcze głębiej ujęty niż w Catechesi Tradendae. Rozpoczyna się stwierdzeniem, iż „ Królestwo dotyczy wszystkich” niezależnie od wyglądu, statusu społecznego i materialnego, wieku, płci, itp. Dlatego każdy powinien usłyszeć Dobrą Nowinę.
Podobnie jak w wyżej opisywanych dokumentach uwrażliwia na konieczność zwracania uwagi na różne sytuacje ludzi oraz konieczność dostosowania orędzia chrześcijańskiego do wieku, czy panujących wymagań.
Rozdział ten podzielony jest na pięć części, które odnoszą się do poszczególnych wymagań.
Na początku odnosi się do aspektów ogólnych przystosowania do adresata. Obszar ten zwraca uwagę na potrzeby i prawa każdego wierzącego do otrzymania odpowiedniej katechezy , określa potrzeby i prawa wspólnoty . Zwraca uwagę, aby przystosowanie treści było „zdrowym i odpowiednim pokarmem” . Przystosowanie to uwzględnia różne okoliczności i uwrażliwia, aby patrzeć na adresata przez ten pryzmat .
W drugiej części dokładnie opisuje jak wygląda katecheza dostosowana do wieku. Rozpoczynając wyznacza wskazania ogólne . Potem przechodzi do charakterystyki katechezy rozpoczynając od wątku katechezy dorosłych , określenia, kim są dorośli, do których kieruje się katecheza . Wskazuje na właściwe elementy i kryteria katechezy dorosłych oraz ogólne i szczególne zadania katechezy dla tego okresu rozwoju człowieka . Wymienia szczególne formy katechezy dorosłych .
Następnie charakteryzuje katechezę dzieci . Opisuje sytuacje i znaczenie dzieciństwa oraz cechy charakterystyczne katechezy dzieci . Zwraca uwagę na sytuację dzieci, które nie mają wsparcia religijnego rodziny lub które nie uczęszczają do szkoły .
Po czym kolejno zajmuje się katechezą młodzieży oraz osób starszych.
Opisując okres poprzedzający dojrzewanie, okres dojrzewania i młodość wskazuje znaczenie młodzieży w społeczeństwie i Kościele oraz wyłania cechy charakterystyczne katechezy młodzieży .
W wątku dotyczącym katechezy osób starszych określa „trzeci wiek”, jako dar Boga dla Kościoła , a katechezą charakteryzuje, jako czas pełni i nadziei oraz mądrości i dialogu .
W kolejnej części zajmuje się problemem katechezy w szczególnych sytuacjach, mentalnościach i środowiskach. Charakteryzuje katechezę niepełnosprawnych i nieprzystosowanych , osób zepchniętych na margines , katechezę dla grup zróżnicowanych , oraz katechezę środowiskową .
Treść następnego obszaru dotyczy katechezy w kontekście społeczno – religijnym. Odwołuje się ona do katechezy w sytuacji pluralizmu i złożoności , katechezy w relacji do religijności ludowej , katechezy w kontekście ekumenicznym , w relacji do judaizmu , w kontekście innych religii oraz w relacji do „nowych ruchów katolickich” .
Ostatni wątek dotyczy katechezy w kontekście społeczno – kulturowym . Scharakteryzowane jest w nim znaczenie katechezy i kultury współczesnej , a także wyznaczone zadania katechezy w inkulturacji wiary . Nakreślony zostaje proces metodologiczny oraz konieczność oceny z wyznaczeniem jej kryteriów . Powołani zostają odpowiedzialni za proces inkulturacji . Zaznacza w nim uprzywilejowane formy i drogi , opisuje znaczenie języka oraz środków masowego przekazu . Następnie zajmuje się środowiskiem od strony antropologicznej i tendencji kulturowych , opisuje proces interwencji w konkretnych sytuacjach oraz znaczenie Kościołów lokalnych i cele inicjatyw kierowanych .

Zakończenie
Człowiek żyjący i przyjmujący Dobrą Nowinę jednoczy się z Bogiem. Zjednoczenie to jest misją Kościoła. Może ono przebiegać w bardziej przejrzysty sposób, jeśli będziemy korzystać z Mądrości i Tradycji Kościoła, która między innymi zapisana jest w wyżej wymienionych dokumentach. Każdy z nich porusza kwestię adresatów katechezy, ponieważ, to oni są podmiotem nauczania Kościoła. Ogólna Instrukcja Katechetyczna, jak sama nazwa wskazuje, ogólnie odnosi się do wątku adresatów katechezy. Zgłębia ją papież Jan Paweł II w Katechezie Tradendae, by Kościół w jeszcze głębszej odsłonie mógł ją przedstawić w Dyrektorium Ogólnym o Katechizacji.