Formy muzyczne - program nauczania

Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Łomży
Anna Sokołowska
Program nauczania przedmiotu Formy muzyczne
dla KLASY V- VI PSM II stopnia w Łomży

Spis treści

Wstęp........................................3
Efekty kształcenia po zakończeniu nauki w szkole muzycznej II stopnia ........... 3
Cele kształcenia-wymagania ogólne.............................. 3
Cele kształcenia-wymagania szczegółowe........................................ 4
Materiał nauczania........................................ 5
Formy sprawdzania osiągnięć ucznia ........................................7
Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego ............8
Komentarz do realizacji programu nauczania ........................................9

WSTĘP

Niniejszy program powstał w oparciu o potrzeby nauczycieli sekcji przedmiotów ogólnomuzycznych PSM II stopnia w Łomży. Przedstawione w nim Wspólne efekty kształcenia
po zakończeniu nauki w szkole muzycznej II stopnia; Cele kształcenia-wymagania ogólne
oraz Cele kształcenia-wymagania szczegółowe opierają się na rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dn.15.12.2016r (Dz. U. 2016 poz. 2248) w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych. Program został utworzony w 2005r, w roku 2012 i 2017 został zmodyfikowany
w oparciu o aktualne przepisy prawa.

Wspólne efekty kształcenia po zakończeniu nauki w szkole muzycznej II stopnia

Uczeń:
1) szanuje dziedzictwo kulturowe własnego i innych narodów;
2) przestrzega zasad kultury i etyki, prawa autorskiego oraz innych aktów prawnych
związanych z ochroną dóbr kultury;
3) zna historię dziedziny artystycznej, w obszarze której działa;
4) posiada wiedzę niezbędną do prawidłowej realizacji zadań praktycznych w dziedzinie
artystycznej, którą reprezentuje;
5) zna związki między swoją i innymi dziedzinami sztuki;
6) aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym;
7) prezentuje swoje dokonania;
8) kreatywnie realizuje zadania, wykazując się wrażliwością artystyczną;
9) potrafi ocenić jakość wykonywanych zadań;
10) realizuje indywidualnie i zespołowo zadania i projekty artystyczne w zakresie wyuczonej
specjalności;
11) pracuje w zespole w ramach przydzielonych zadań, biorąc współodpowiedzialność
za efekt końcowy wspólnej pracy;
12) nawiązuje kontakty i współpracuje z muzykami zespołu;
13) buduje relacje oparte na zaufaniu;
14) prezentuje aktywną postawę w działaniu;
15) potrafi organizować swoją pracę;
16) dba o bezpieczne i higieniczne warunki swojej pracy oraz o kondycję fizyczną i zdrowie;
17) konsekwentnie dąży do celu;
18) przewiduje skutki podejmowanych działań;
19) stosuje sposoby radzenia sobie ze stresem, w szczególności z tremą;
20) aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe;
21) wyszukuje, dokonuje wyboru i oceny informacji zawartych w różnych tekstach kultury;
22) wykorzystuje technologię informacyjną i komunikacyjną w realizacji zadań artystycznych
do pogłębienia wiedzy i doskonalenia umiejętności;
23) jest przygotowany do kontynuowania nauki;
24) pracuje nad własnym rozwojem artystycznym i zawodowym;
25) potrafi świadomie określić swoje możliwości.

Cele kształcenia-wymagania ogólne

1. Operowanie pojęciami i terminami muzycznymi, niezbędnymi do analizy dzieła
muzycznego
Uczeń posługuje się pojęciami i terminami muzycznymi z zakresu wiedzy o formie muzycznej umożliwiającymi poznanie różnych sposobów kształtowania i konstruowania utworu muzycznego.
2. Umiejętność analizy dzieła muzycznego
Uczeń wykorzystuje posiadaną wiedzę do opisu i analizy dzieła muzycznego.
3. Tworzenie wypowiedzi o dziele muzycznym w oparciu o zdobytą wiedzę i umiejętności
Uczeń prezentuje wnioski z analizy dzieła muzycznego, przedstawia i uzasadnia własne stanowisko.

Cele kształcenia-wymagania szczegółowe

1. Operowanie pojęciami i terminami muzycznymi, niezbędnymi do analizy dzieła muzycznego
Uczeń:
1) posługuje się terminami i pojęciami określającymi:
a) elementy dzieła muzycznego (melodyka, harmonika, rytmika, dynamika, agogika,
artykulacja, kolorystyka),
b) rodzaje faktury muzycznej (instrumentalna, wokalna, monofoniczna, polifoniczna,
homofoniczna),
c) elementarne współczynniki formy (motyw, fraza, zdanie, okres muzyczny),
d) zasady kształtowania dzieła muzycznego (szeregowanie, okresowość, ewolucyjność);

2) rozpoznaje elementarne współczynniki formy muzycznej oaz ich współdziałanie
w tworzeniu struktur formalnych, faktury, energetyki i wyrazowości dzieła muzycznego;

3) rozpoznaje formy i gatunki stanowiące materiał analityczny:
a) dwuczęściowe, trzyczęściowe, wieloczęściowe:
– forma repryzowa,
– formy figuracyjne,
– tańce stylizowane,
– pieśń,
– rondo,
b) formy tematyczne:
– fuga,
– forma wariacyjna,
– forma sonatowa,
c) formy cykliczne instrumentalne: – cykl suitowy, – cykl sonatowy.

2. Umiejętność analizy dzieła muzycznego

Uczeń:
1) analizuje, wnioskuje i opisuje elementarne współczynniki formy współdziałające w tworzeniu złożonych struktur formalnych;
2) analizuje, wnioskuje i opisuje zjawiska w zakresie energetyki i wyrazowości dzieła muzycznego;
3) rozpoznaje techniki kompozytorskie:

a) imitacyjną (ścisłą i swobodną),
b) wariacyjną,
c) przetworzeniową,
d) dodekafoniczną,
e) serialną,
f) aleatoryczną;

4) porównuje zjawiska związane z procesami ewolucyjnymi określonej formy lub gatunku muzycznego;
5) dostrzega cechy stylistyczne w odniesieniu do twórczości danego kompozytora oraz porównuje środki techniki kompozytorskiej różnych twórców.

3. Tworzenie wypowiedzi o dziele muzycznym w oparciu o zdobytą wiedzę i umiejętności

Uczeń rozpoznaje i porównuje poprzez analizę słuchową, wzrokową, wzrokowo-słuchową formy i gatunki muzyczne z różnych epok i różnych twórców.

MATERIAŁ NAUCZANIA

KLASA V PSM II stopnia
SEMESTR I

1. Zagadnienia terminologiczne:
Definicja pojęć: rodzaj muzyki, gatunek muzyczny, forma muzyczna, technika, styl.
Klasyfikacja gatunków muzycznych (form) ze względu na środki wykonawcze, środki techniczne, ilość części, ujęcie historyczne.
Gatunki muzyczne (formy) - przedstawienie treści w ujęciu historycznym

2. Faktura. Sposób łączenia elementu melodycznego z harmonicznym: faktura monofoniczna, polifoniczna, homofoniczna, polifonizująca, homofonizująca.
-- przedstawienie treści w ujęciu historycznym

3. Elementy dzieła muzycznego
-melodyka, metrorytmika, harmonika, agogika, dynamika, kolorystyka - przedstawienie treści w ujęciu historycznym; zastosowanie aparatu pojęciowego do analizowania form muzycznych

4. Sposoby kształtowania formy: budowa ewolucyjna, budowa okresowa, szeregowanie .
Jednostki strukturalne: motyw, fraza, zdanie, okres. Rodzaje okresów muzycznych i zdań
muzycznych. Formy okresowe jednoczęściowe typu: A, AB, prosta ABA, złożona ABA

Propozycja literatury muzycznej:
J.S. Bach- Preludium C-dur DWK I
J.S. Bach- Preludium c-moll DWK I
F.Chopin – Sonata b-moll op. 35 cz. IV
Bach I Partita h moll BWV 1002 cz.2 Courante
Boccherini – Menuet z Kwintetu smyczkowego op.13
S.Moniuszko- Pieśń o wesołości
F.Chopin –Preludium A-dur op. 28 nr 7
F.Chopin –Preludium c-moll op. 28 nr 20
R.Schumann – Śmiały jeździec ze zbioru Album dla młodzieży
R.Schumann -Biedna sierotka z Albumu dla młodzieży
F.Schubert- Galop
Analiza tematu z I części Sonaty A- W.A.Mozarta KV 331
F. Chopin Nokturn c-moll op.48 nr 1

SEMESTR II

5. Stylizowane tańce różnych narodów
- przykłady muzyczne według uznania nauczyciela
-F.Chopin – Walc Des- dur op.64 nr 1
-F.Chopin- Walc a-moll op.34 nr 2

6. Stylizacja narodowych tańców polskich

Propozycja literatury muzycznej:
F. Chopin Polonez g-moll op.posth.
F. Chopin Polonez B-dur op.posth.
F. Chopin Polonez A-dur op.40 nr 1
F. Chopin Polonez c-moll op.40 nr 2
F. Chopin Mazurek C-dur op.6 nr 5
F. Chopin Mazurek e-moll op.17 nr 2
F. Chopin Mazurek a-moll op.17 nr 4
F. Chopin Mazurek D-dur op.33 nr 3
F. Chopin Mazurek C-dur op.56 nr 2
F. Chopin Mazurek g-moll op.67 nr 2
F. Chopin Mazurek C-dur op.67 nr 3
F. Chopin Mazurek F-dur op.68 nr 3
F. Chopin Mazurek a-moll op.68 nr 2

7. Technika wariacyjna i forma wariacji – przedstawienie treści w ujęciu historycznym.
Wariacje ostinatowe, wariacje melodyczne, wariacje figuracyjno-ornamentalne- temat z wariacjami

Propozycja literatury muzycznej:
J.Pachelbel – Kanon D-dur
J.S.Bach- Passacaglia organowa c-moll
J.S.Bach II Partita d moll cz.5 Ciaccona
G.F.Haendel- Koncert organowy g-moll op7 nr 5 cz.2 Andante
W.Lutosławski-Passacaglia z Koncertu na orkiestrę
Bach I Partita h moll BWV 1002 cz.2 Corrente cz.3 Double
W.A. Mozart. Wariacje na temat Piosenki francuskiej KV 265
W.A. Mozart. I cz. Sonaty A-dur KV 331
L. van Beethoven 32 Wariacje na temat własny
L. van Beethoven Wariacje C-dur op.120
N.Paganini Kaprys a-moll op.1 nr 24
W.Lutosławski – Wariacje na temat Paganiniego
F.Schubert Kwintet fortepianowy A-dur dur „Pstrąg” cz.4
J.Haydn- 94 Symfonia G-dur cz.2 Andante

KLASA VI PSM II stopnia

SEMESTR I
1. Formy polifoniczne (kanon, inwencja, fuga)
Propozycja literatury muzycznej:
Anonim Sumer is icumen in XIVw
J.S. Bach Die Kunst der Fuge, Contrapunktus I
J.S. Bach Wariacje Goldbergowskie
J.S. Bach Das Musicalisches Opfer
J.S. Bach Inwencja 2- głosowa c-moll
J.S. Bach Fuga c-moll DWK I
J.S. Bach Fuga F-dur DWK I
J.S. Bach Fuga d-moll DWK I
J.S. Bach Fuga g-moll DWK I
J.S. Bach Fuga B-dur DWK I
J.S.Bach- Fuga C-dur DWK II
J.S. Bach Fuga c-moll DWK II
J.S. Bach Fuga f-moll DWK II
G:F: Haendel Chór 26 z Oratorium Mesjasz

2. Forma sonatowa.
Propozycja literatury muzycznej:
L. van Beethoven Sonata f-moll op.2 nr1 cz.1
L. van Beethoven Sonata c-moll op.13 cz.1
L. van Beethoven Sonata c-moll op.10 nr 1 cz.1
L. van Beethoven Sonata F-dur op.10 nr 2 cz.1
L. van Beethoven Sonata cis-moll op. 27 nr 2, cz. 3
L. van Beethoven Sonata G-dur op.14 nr 2
W.A Mozart Sonata G-dur KV 283 cz.1
W.A Mozart Sonata a-moll KV 310 cz.1
W.A Mozart Sonata F-dur KV 332 cz.1
W.A Mozart Sonata B-dur KV 570 cz.1
J.Haydn- Sonata D-dur Hob. XVI/37 cz.1
W.A.Mozart- Symfonia g-moll KV 550 cz.1
W.A.Mozart- Symfonia C-dur KV 551 cz.1
E.Grieg- Koncert fortepianowy a-moll cz.1

SEMESTR II

3. Cykl sonatowy
Propozycja literatury muzycznej:
J.Haydn- Sonata D-dur Hob. XVI/37
W.A.Mozart Sonata G-dur KV 283
L. van Beethoven Sonata c-moll op.13

4. Forma ronda : rondo starofrancuskie,rondo proste i złożone, rondo sonatowe
Propozycja literatury muzycznej:
J.Ph. Rameau Tamburyn
C. Daquin Kukułka
J.Ph.Rameau- Suita e-moll cz.4 Gigue en Rondo Cz8. Musette
C.Saint- Saens- Skamieliny
Mozart- Serenada B dur kv 361 cz.7 Finale
Mozart- Divertimento Ddur kv 251 cz.5 rondo
L. van Beethoven Sonata c-moll op.13, cz 2, cz.3
J. Haydn Rondo z Sonaty As-dur Hob. XVI/43

5. Formy cykliczne- suita
Różnice między suitą barokową a suitą romantyczną
Propozycja literatury muzycznej:
J.S.Bach V Suita francuska G-dur
J.S.Bach Sonaty i partity na skrzypce solo
J.S.Bach Uwertury orkiestrowe
P.Czajkowski –Suita z baletu Jezioro łabędzie
A.Schonberg- Suita op. 25 na fortepian

6. Pieśń solowa.
Propozycja literatury muzycznej:
F. Schubert Pstrąg op.32; Dokąd ; Lipa
S. Moniuszko Polna różyczka, Pieśń o wesołości
F. Chopin Precz z moich oczu
M. Karłowicz Na spokojnym, ciemnym morzu

Formy sprawdzania osiągnięć ucznia

- Praca na lekcji [może obejmować np.podział architektoniczny utworu, wyznaczenie płaszczyzn tonalnych i analizę harmoniczną]
- Analiza pisemna danego utworu muzycznego
- Zapowiedziane sprawdziany, które obejmują szerszy zakres materiału
- Prace domowe – wypowiedź pisemna na zadany temat.
- Odpowiedź ustna – może obejmować 1-2 tematy lekcyjne.

Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego

Uczeń kończący przedmiot Formy muzyczne powinien umieć/potrafić:

operować właściwie pojęciami: rodzaje muzyki, gatunek muzyczny, forma muzyczna , technika kompozytorska, styl , elementy dzieła muzycznego, faktura, okres muzyczny,
budowa ewolucyjna,

samodzielnie określić podział architektoniczny analizowanego utworu

prawidłowo stosować aparat pojęciowy dotyczący charakterystyki elementów dzieła muzycznego analizowanego utworu,określić płaszczyzny tonalne w analizowanym utworze

określić epokę w dziejach muzyki, w której wykształcił się dany gatunek muzyczny; wskazać gatunki muzyczne reprezentatywne dla danej epoki historycznej

rozpoznać techniki kompozytorskie i epokę z której pochodzi utwór muzyczny

podać podstawowe cechy stylizowanych tańców różnych narodów

wymienić kryteria rozpoznania stylizacji narodowych tańców polskich

scharakteryzować tańce suity barokowej, wymienić różnice między suitą barokową a suitą romantyczną

omówić różnice między wariacjami ostinatowymi a wariacjami figuracyjno-ornamentalnymi (wariacjami na temat)

omówić środki techniki wariacyjnej stosowane przez kompozytora, w danym przykładzie muzycznym

przedstawić genezę i rozwój sonaty, określić różnice między klasycznym cyklem sonatowym a formą sonatową

określić szczegółowe zasady budowy formy sonatowej i wskazać je w przykładzie nutowym

przedstawić genezę fugi nazwać podstawowe współczynniki fugi i wskazać je
w przykładzie nutowym

scharakteryzować formę ronda

rozróżnić słuchowo formę okresową (ABA) , temat z wariacjami, wariacje ostinatowe, fugę, formę sonatową,

Komentarz do realizacji programu nauczania

Formy Muzyczne odbywają się dwa razy w tygodniu w klasie V i VI PSM II stopnia.
Sala lekcyjna powinna być wyposażona w tablicę i odpowiedni sprzęt audiowizualny,
na którym odtwarzane są dzieła ujęte w programie nauczania i według potrzeb uznanych przez nauczyciela.
Literatura muzyczna umieszczona w materiale nauczania ma charakter pomocniczy, dobór literatury muzycznej wykorzystywany podczas lekcji zależy od nauczyciela i może obejmować inny zestaw utworów.
Na zakończenie etapu edukacyjnego, w klasie VI przeprowadzany jest sprawdzian końcowy obejmujący materiał dwóch lat nauki.
Znaczna część lekcji jest połączeniem formy wykładu i praktycznych ćwiczeń
z udziałem całej grupy. Przy analizie poszczególnych utworów uczniowie dysponują tekstem nutowym i nagraniem, mają też dostęp do pianina. Analiza prowadzona jest w formie ogólnej dyskusji lub samodzielnie przez uczniów. W przypadku tematów związanych z przedstawieniem treści i zagadnień w ujęciu przekrojowym (historycznym) należy większy nacisk położyć na metody aktywizujące uczniów. Dobór metod pracy w trakcie lekcji leży w gestii nauczyciela:
- pogadanka, opowiadanie, praca z tekstem podręcznika, praca ze źródłem,
-dyskusja, burza mózgów, metoda tekstu przewodniego, drama, projekt, mapa mentalna, portfolio, jigsaw-puzzle, drzewko decyzyjne, ranking diamentowy, wycieczka, uczestnictwo w koncertach filharmonicznych.