Niepełnosprawność intelektualna w świetle literatury

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA W ŚWIETLE LITERATURY

• Definicja niepełnosprawności intelektualnej

Początkowo niepełnosprawność intelektualna była określana jako niedorozwój umysłowy, oligofrenia obecnie jednak odchodzi od tych określeń. Zdefiniowanie niepełnosprawności intelektualnej sprawia badaczom tego zjawiska wiele trudności, gdyż jest ona bardzo skomplikowana. Różnorodność definicji pokazuje nam jak na przestrzeni lat ulegały one istotnym zmianom. W zależności od celu, jakiemu ma służyć dana definicja możemy spotkać:
„Definicje biologiczno-patoneurologiczno-medyczne, jak podaje Doroszewska, oparte są na etiologii i patogenezie zjawiska upośledzenia umysłowego. Klasyfikacje te wyodrębniają jednostki chorobowe, z którymi związane jest upośledzenie umysłowe, choć samo nie jest jednostką chorobową, tylko jednym z objawów różnych jednostek chorobowych.Definicje behawioralne mają na celu scharakteryzowanie upośledzenia umysłowego z punktu widzenia procesów psychicznych i podatności na oddziaływania rewalidacyjne.”
Jedną z pierwszych definicji niepełnosprawności intelektualnej zaproponował Kraeplin. Według niego „termin oligofrenia” określa grupę złożoną pod względem etiologii, obrazu klinicznego i zmian morfologicznych anomalii rozwojowych, która posiada wspólną podstawę patogenetyczną, a mianowicie totalne opóźnienie rozwoju psychicznego.
Inną definicję możemy znaleźć w „Psychologii klinicznej” pod redakcją Lewickiego, gdzie termin oligofrenia rozumiany jest jako „zahamowanie lub upośledzenie rozwoju psychicznego, wrodzone albo wcześnie nabyte prowadzące często do zaburzeń w przystosowaniu społecznym.”
Z kolei amerykański uczony Edgar Doll w swojej definicji wyróżnia 6 kryteriów, są to:
• „niedojrzałość społeczna,
• spowodowana przez niską sprawność umysłową,
• o charakterze rozwojowym,
• nieprzemijająca w miarę dojrzewania,
• pochodzenia konstytucjonalnego,
• nieodwracalna.
Autor wyjaśnia tę definicję jako:
• brak umiejętności utrzymania siebie bez uciekania się do pomocy środowiska,
• niski stopień rozwoju umysłowego,
• zahamowanie sprawności intelektualnych trwałe i będące konsekwencją choroby lub urazu,
• nie zmienia się chociaż organizm dojrzewa pod względem fizycznym,
• ujawnia dziedziny, stan zahamowania rozwoju,
• stan ten jest nieodwracalny.”
Kostrzewski J. zaś określa niepełnosprawność intelektualną jako „istotnie niższy od przeciętnego ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego występujący łącznie z upośledzeniem w zakresie przystosowania się ze zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym.”
Szerszą definicję prezentuje R. Kościelak, według której niepełnosprawność intelektualna jest to „istotnie niższy od przeciętnego, (o co najmniej dwa odchylenia standardowe) poziom funkcjonowania intelektualnego o charakterze globalnym wraz z zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i przystosowania społecznego, spowodowany przez czynniki genetyczne i egzogenne na podłożu względnie trwałych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym.”
„Według Kościelskiej M. pojęcie niepełnosprawności oznacza różne typy zaburzeń rozwoju o odmiennej patogenezie, których wspólnym wyróżnikiem jest to, że ograniczają dziecku realizację społecznych wymagań. Dzieci te są z reguły bardzo ograniczone w dążeniu do samodzielności. Stwarzanie emocjonalnego wsparcia jest problemem wiodącym”
Halina Spionek niepełnosprawnością intelektualną nazywa ogólne zmniejszenie możliwości rozwojowych, spowodowane bardzo wczesnymi, a jednocześnie nieodwracalnymi zmianami patologicznymi w centralnym układzie nerwowym.
Ze względu na fakt, iż zjawisko niepełnosprawności intelektualnej jest bardzo złożone, występuje wiele różnych definicji. Istnieje też kilka perspektyw ujmowania tego zjawiska w zależności od przyjętych kryteriów. W książce S. Kowalika M. P. Maloney i M.P. Ward wyróżnili trzy perspektywy badawcze, tj: kliniczną, rozwojową i społeczną.
W perspektywie klinicznej niepełnosprawność intelektualna jest traktowana jako „stan stały, nieodwracalny, spowodowany defektem biologicznym, który w sposób nieodwracalny uszkodził struktury i funkcje ośrodkowego układu nerwowego.
Z punktu widzenia perspektywy rozwojowej niepełnosprawność intelektualna traktowana jest jako niepowodzenie w rozwoju człowieka. Człowiek jest postrzegany jako całość, zarówno z jego słabościami jak i mocnymi stronami, a także uwzględnia się środowisko, w którym dana osoba rozwija się, żyje. Jak podkreśla w swojej książce Michael Luxfort, niestety jedynym często podłożem, o którym dyskutuje się o normalności lub nienormalności dziecka jest to, że mamy na myśli coś, co jest normalne w znaczeniu bycia przeciętnością. Takie sztywne podejście sugeruje jednak, by strzec się uogólniania (generalizacji), bo każde dziecko, zarówno sprawne, jak i niepełnosprawne, jest samo dla siebie indywidualnością i ma zawsze jakiś talent, który tylko trzeba mu pomóc rozwinąć
Niepełnosprawność intelektualna „jako fakt społeczno-kulturowy ujmowana jest w perspektywie społecznej, w której szczególną rolę przywiązuje się do odmiennego od norm społecznych zachowania, które postrzegane bywa przez środowisko jako upośledzone. Upośledzenie umysłowe jest tu traktowane jako proces wchodzenia w społeczną rolę upośledzonego, zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami. Tak więc niektóre zaburzenia zachowania, obserwowane u osób upośledzonych umysłowo nie muszą wynikać z organicznego uszkodzenia mózgu ani z niepowodzeń rozwoju, ale ze społecznego naznaczenia (etykietowania), które zależy m. in. od społecznej tolerancji”
SPIS WYKORZYSTANEJ LITERATURY

• Borzyszkowa H., Izolacja społeczna rodzin mających dziecko upośledzone umysłowo w stopniu lekkim, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1997
• Grodzicka I., Wpływ postaw rodzicielskich na sytuację dzieci niepełnosprawnych” Warszawa, 1989
• Janiszewska-Nieścioruk Z., Maciarz A., Współczesne problemy pedagogiki osób z niepełnosprawnością intelektualną, Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls, 2006
• Karwowska M., Macierzyństwo wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie, Bydgoszcz, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2007
• Kościelska M., Oblicza upośledzenia, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000
• Lipkowski O., Pedagogika specjalna, Łódź, Wydawnictwo Naukowe PWN,1981
• Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak, 2004
• Rembowski J., Więzi uczuciowe w rodzinie, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1972
• Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak, 2001
• Tyszka Z., Socjologia rodziny, Kraków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1979
• Wyczesany J., Oligofrenopedagogika, Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls, 1998
• Wyczesany J., Pedagogika upośledzonych umysłowo, Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls, 2006
• Zabłocki K., J., Upośledzenie umysłowe-wybrane zagadnienia edukacji i terapii, Płock, Wydawnictwo Naukowe Novum, 2003,
• Ziemska M.,, Postawy rodzicielskie, Warszawa, Wiedza Powszechna, 1979
• Ziemska M., Rodzina a osobowość, Warszawa, Wiedza Powszechna, 1979
• red. Dykcika W., Pedagogika specjalna , Poznań, Wydawnictwo Naukowe Novum, 2006
• red. Obuchowska I. Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,1999
• Kowalska A., Po narodzinach dziecka niepełnosprawnego, Edukacja i Dialog, 2000, nr 4.
• Popielecki M., Zeman I., Kryzys psychiczny rodziców w związku z pojawieniem się w rodzinie dziecka niepełnosprawnego, Szkoła Specjalna, 2000, nr 1.
• http://www.from.okay.pl/goral/downstrona/publikacja.htm
• http://www.from.okay.pl/goral/downstrona/przezycia1.htm
• http://www.from.okay.pl/goral/downstrona/dzieckowrodzinie1.html