Wpływ urządzeń wysokiej technologii na proces nabywania umiejętności szkolnych

WPŁYW URZĄDZEŃ WYSOKIEJ TECHNOLOGII NA PROCES NABYWANIA UMIEJĘTNOŚCI SZKOLNYCH
Obecnie, pomimo coraz lepszych warunków życia, dzieci mają coraz trudniejsze warunki do rozwoju, w tym językowego. Ograniczenia w rozwoju językowym wpływają na wszystkie sfery życia człowieka. Jak powiedział, żyjący na przełomie XIX i XX wieku austriacki filozof Ludwig Wittgenstein, „Granice mojego języka są granicami mojego świata”.
Jednym z wielu czynników utrudniających prawidłowy rozwój dziecka jest wysoko przetworzona żywność, powodująca alergie pokarmowe. Zbyt późne wprowadzanie stałych pokarmów oraz używanie kubków „niekapków” uniemożliwia naturalny rozwój narządów artykulacyjnych, opóźniając tym samym prawidłowy rozwój mowy, podobnie jak zbyt długie używanie smoczków i ssanie kciuka, powodujące wady zgryzu.
Częste przyjmowanie antybiotyków, zmieniających skład mikroflory jelitowej, oraz skumulowanie w krótkim czasie dużej ilości szczepionek, zawierających metale ciężkie, negatywnie wpływają na rozwój mózgu dziecka.
Niezwykle ważne dla prawidłowego rozwoju mózgu jest czworakowanie, podczas którego dziecko wykonuje ruchy naprzemienne. Wykorzystywanie chodzików nie służy prawidłowemu rozwojowi, ze względu na brak tychże ruchów.
Używanie pampersów, w których dziecko nie odczuwa dyskomfortu, również nie sprzyja prawidłowej komunikacji.
Wreszcie, niedostateczna stymulacja językowa w środowisku rodzinnym (zapracowani rodzice, poświęcający dzieciom coraz mniej czasu) oraz zbyt wczesna i intensywna stymulacja obrazem (telewizja, tablet, telefon, grające i mrugające zabawki, itp).
W niniejszym artykule postaram się przybliżyć temat wpływu urządzeń wysokiej technologii na rozwój mózgu dziecka , w tym jego rozwój językowy oraz późniejsze nabywanie umiejętności szkolnych.
Pierwsze trzy lata życia dziecka to niezwykle dynamiczny rozwój jego mózgu. To, z czym się kontaktuje w tym czasie, ma decydujący wpływ na jego kształtowanie. Oglądanie przez dłuższy czas szybko zmieniających się obrazów może spowalniać umiejętności społeczne i zdolność do skupiania uwagi. Mózg nowo narodzonego dziecka zaczyna rejestrować obrazy i kształtować ośrodki odpowiedzialne za reakcje na to, co widzi. Jeśli widzi kreskówki z mnóstwem odrealnionych kształtów, kolorów i zjawisk, jak można oczekiwać, że jego mózg będzie rozwijał się prawidłowo?
Niestety, nie. Dziecko oglądające telewizję w czasie poznawania świata nie będzie się dobrze rozwijać. Będzie mieć problem chociażby z zawiązaniem sznurowadeł czy zapinaniem guzików, ponieważ rączki zamiast majstrować przy czymś, wiszą bezczynnie, a oczom ukazują się niczego nieuczące, szybko zmieniające się obrazy. Delikatny mózg w kryzysowych sytuacjach może „wyrzucać bezpieczniki” w postaci braku kontaktu z otoczeniem. Potem pojawia się płacz, histeria, a nierzadko dochodzi do całkowitego odcięcia się od rzeczywistości.
Co dzieje się później, kiedy dziecko rozpoczyna naukę? Aby zrozumieć ten mechanizm należy poznać, jakie funkcje pełnią półkule mózgowe.
Lewa półkula mózgu zapamiętuje informacje przekazywane słownie. Organizuje je sekwencyjnie. Dostrzega różnice i relacje, zajmuje się więc analizą. Odbiera, identyfikuje i różnicuje dźwięki mowy. Odpowiada za kompetencje językowe - operowanie słowami, myślenie werbalne, gramatykę i ortografię. Dostrzega elementy liter: kropki, kreski – różnice pomiędzy ź a ż, z; ś a s; ć a c, dź a dz. Widzi zależności pomiędzy obecnością znaku lub jego brakiem, porównuje bodźce pod względem relacji – l – ł, n – ń, t – l, a – ą. Układa kolejno głoski w wyrazach – kot – kto, zmieniając ich znaczenie. Operuje liczbami, rozwiązuje zadania. Odpowiada za logiczne myślenie. Odbiera i rejestruje upływający czas (oś czasu), zapamiętuje daty. Przetwarza materiał związany z cichym czytaniem, czytaniem ze zrozumieniem. W nauce muzyki czyta nuty, kontroluje uderzenie i tempo. Odbiera, przetwarza i przechowuje bodźce znane. Lubi zmagać się z problemami, wyzwaniami.
Z kolei prawa półkula mózgu lepiej rozumie język pisany niż mówiony, informacje podawane obrazowo. Przetwarza informacje globalnie – porównuje wzory zapisanych słów, działa według programu „przez podobieństwo” (kieruje się podobieństwem fizycznym) – tata – łata = to samo. Identyfikuje i różnicuje samogłoski. Kontroluje kierunek czytania. Odpowiada za prozodię emocjonalną. Pozwala rozumieć metafory i kontekst. Rozpoznaje, zapamiętuje i przetwarza znaki ikoniczne, piktogramy . Odczytuje wyraz twarzy i kontroluje mimikę. Steruje procesami orientacji na nowe bodźce. Przetwarza i przechowuje informacje muzyczne i matematyczne. Odbiera informacje dotyczące przekazywanych uczuć (rozpoznaje bodźce zawierające ładunek emocjonalny i reguluje ocenę znaczenia tych informacji). Przetwarza informacje przestrzenne. Rozpoznaje figury geometryczne.
Dzieci przestymulowane obrazem nie rozwijają umiejętności lewopółkulowych, co prowadzi do niepowodzeń w szkole. Do końca 3. r. ż. telewizor nie powinien istnieć w świecie dziecka, a w wieku przedszkolnym jego kontakt z nim nie powinien przekraczać dwudziestu minut dziennie. Podobne działanie mają świecące, grające i skaczące zabawki.
Dzieci, które posiadają dominujące lewe oko odwracają kierunek analizowania przestrzeni , w przyszłości czytania i pisania, odwracają kierunek stawiania znaków, np. rysują od dołu do góry, pomijają lewą stronę kartki. Mają trudności z koncentracją wzroku na materiale zadaniowym, niechętnie rysują, często są nadpobudliwe. Skutkiem leworęczności są z kolei opóźnienia manualne – nieporadność, mała precyzja, niechęć do zadań manualnych, odwracanie kierunku stawiania znaków, problemy z posługiwaniem się narzędziami, w tym pisarskimi. Dzieci z dominującym lewym uchem mają zaburzenia słuchu fonemowego , czyli trudności z różnicowaniem dźwięków mowy, potrzebują więcej czasu na rozumienie treści werbalnych. Mają też skłonność do negatywnych emocji oraz trudności z rozumieniem czytanego tekstu. Częściej niż u dzieci „prawo usznych” występuje u nich niepłynność mowy i zaburzenia artykulacyjne. Skutkiem „lewonożności” są problemy motoryczne – opóźnione chodzenie, wchodzenie na schody, niechęć do jazdy na rowerku, trudności z sekwencją kroków (układy artystyczne), niechęć do gry w piłkę oraz gier zespołowych, ogólnie mówiąc, są niesprawne ruchowo.
Opisane powyżej problemy stanowią ogólny, często powtarzający się schemat, ale mogą dowolnie nakładać się na siebie, tworząc indywidualny wzorzec zaburzeń każdego dziecka. Prawo lub obupółkulowe przetwarzanie języka niesie ze sobą negatywne skutki zarówno dla tempa, jak i dla jakości omawianego procesu. Aby temu zapobiec, należy jak najwcześniej rozpocząć stymulację lub terapię zaburzonych funkcji.

Bibliografia:
Cieszyńska J.„Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych - Metoda Krakowska”, Kraków 2011
Cieszyńska J., Orłowska – Popek Z., Korendo M.” Nowe podejście w diagnozie i terapii logopedycznej - Metoda Krakowska”, Kraków 2010