"Edukacja do pokoju w teorii i praktyce szkoły" - praktyczne zastosowanie w pracy pedagoga

„Edukacja do pokoju w teorii i praktyce szkoły”-
praktyczne zastosowanie w pracy pedagoga

Wstęp
1. Rekapitulacja lektury „Edukacja do pokoju w praktyce i teorii szkoły”
2. Rola i rozwijanie edukacji do pokoju w pracy nauczyciela
3. Praktyczne rozwijanie i zastosowanie edukacji do pokoju w mojej pracy pedagogicznej
Bibliografia

Wstęp
W pracy każdego nauczyciela oprócz rzetelnego przygotowania metodycznego i dydaktycznego, równie ważną rolę pełni odpowiednie przygotowanie pedagogiczne. Zadaniem dobrego nauczyciela jest bowiem nie tylko umiejętne przekazanie wiedzy uczniowi z zakresu nauczanego przedmiotu, ale ponad wszelką miarę wychowywanie przyszłych pokoleń, które będą tworzyć historię świata. Ludzkość w przeciągu wieków boleśnie doznawała okrucieństw wojny. Wielu filozofów, naukowców i duchownych zajmowało się ideą edukacji do pokoju, mając świadomość jak ogromną rolę pełni ona w utrzymaniu pokoju na świecie. Obserwując obecną sytuację polityczną świata i liczne konflikty, można zauważyć, że ludzkość wciąż potrzebuje odpowiedniej edukacji- edukacji do pokoju, który stanowi fundamentalną wartość w funkcjonowaniu świata.

1.Rekapitulacja lektury „Edukacja do pokoju w teorii i praktyce szkoły”- Kryński A., 2004

Autor „Edukacji do pokoju w teorii i praktyce szkoły” A. Kryński dostrzegając fundamentalną wartość pokoju w funkcjonowaniu zarówno każdego człowieka, społeczności, narodów jak i wreszcie całego świata ukazuje różne aspekty rozumienia jak i edukacji do pokoju na przestrzeni wieków. Zamiarem autora jest również wywołanie w czytelniku refleksji dotyczącej niestety wciąż obecnego w świecie naruszania pokoju, a także zbytnie zaufanie do siły, represji, nawet gwałtu. Autor pragnie ukazać istotne elementy kształtujące w człowieku pokój. Ponad wszelką miarę przesłaniem rozprawki jest ukazanie roli wychowania, środków i celów w edukacji do pokoju.
Pierwszy rozdział poświęcony jest zdefiniowaniu pojęcia i celów edukacji. Najistotniejsze trzy aspekty edukacji to: przekazanie wiedzy pomocnej uczniowi do wykonania jego zadań życiowych, wychowywanie uczniów do pozytywnych wartości, których zadaniem jest wyrobienie w uczniach przekonania do tworzenia dobra, jako osobistej wartości. Trzecim aspektem jest twórcze wdrożenie w życie wyznawanych wartości. Drugi i trzeci aspekt wykraczają niejednokrotnie poza mury szkolne, choć mogą mieć w nich początek. Wymagają także od nauczyciela większego zaangażowania, gdyż interioryzacja wartości jest procesem bardziej skomplikowanym niż zastosowanie naukowej zasady.
W drugim rozdziale autor pochyla się nad definicją i pojęciem pokoju. Bardzo ważne jest dostrzeganie istoty pokoju, gdyż jak wskazuje autor brak wojny nie zawsze oznacza pokój. Prawdziwy pokój polega bowiem na szczerym i dobrowolnym pojednaniu zainteresowanych stron oraz na rzeczywistym zaakceptowaniu warunków tego pojednania. Jak wskazuje autor przytaczając słowa papieża Pawła VI z Orędzia na Światowy Dzień pokoju w 1970 r.. Pokój nie może być także zbudowany na niesprawiedliwości , czy to wewnątrz kraju (pokój społeczny) czy w stosunkach międzynarodowych.
Problem utrzymania pokoju dotyczył ludzkości od zarania dziejów. W trzecim rozdziale autor ukazuje wychowanie do pokoju w myśli filozoficznej. Uczeni i myśliciele od czasów antycznych analizowali zjawisko wojny, jednak zawsze owa analiza łączyła się z szukaniem sposobów na trwały pokój. W starożytności istniały dwie koncepcje wychowania. Jedna wiązała się z żołnierskim rzemiosłem, gdzie wykazywano się męstwem i siła. Spotykamy się z nim u Homera. Epikur uważał wojnę za łatwą możliwość wzbogacenia się. Drugi model wychowania pojawiający się w pracach Hezjoda czy Epikura to pokojowy model wychowania. Twierdzi oni, iż nie należy przysposabiać młodzieży do rzemiosła wojennego, gdyż wojny niosą śmierć i zniszczenie. Hippiasz z Elidy proponował nawet zniesienie wszystkich granic, gdyż każdy człowiek jest obywatelem całego świata. Większość starożytnych filozofów jednogłośnie uznawała, że militarny charakter państwa prowadzi do jego upadku moralnego i nie gwarantuje spokoju jego mieszkańcom. W średniowieczu myśliciele chrześcijańscy- Orygenes oraz Laktancjusz pokój wprowadzili z przykazania- „nie zabijaj” i byli jego zwolennikami we wszystkich przejawach ludzkiego życia. Święty Augustyn dzielił wojny na sprawiedliwe, te które przynoszą korzyść Kościołowi, oraz niesprawiedliwe, czyli te które skierowane przeciwko niemy i państwu. Ta koncepcja wojny pojawiała się w średniowieczu wielokrotnie i związana była z uzasadnieniem wojen krzyżowych. W epoce renesansu, gdzie centralną myśl epoki stanowił humanizm, myśliciele poświęcali się wnikliwym studiom natury ludzkiej. Przywiązywali ogromną wartość do wychowania człowieka w pokoju, przyjaźni, tolerancji, poszanowaniu godności każdego obywatela. Jakub Rousseau pojmował człowieka, jako istotę z natury dobrą . Denis Diderot, przedstawiciel Oświecenia, jako podstawę trwania wiecznego pokoju upatrywał w dogłębnym wykształceniu obywateli. Jego teoria nie sprawdziła się, gdyż to właśnie ludzie wykształcenie podejmowali wojny. Wielu myślicieli Oświecenia, jak Immanuel Kant czy Johan Gottlieb Fichte podkreślali ważną rolę uczciwości politycznej i moralnej podczas prowadzenia wojen. W epoce Oświecenia można też zauważyć pierwsze inicjatywy tworzenia międzynarodowych organizacji na rzecz pokoju jak np.: w ogłoszonej w 1775 r. przez Józefa Kajetana Skrzetuskiego „Historii politycznej”, której autor domagał się powołania międzynarodowej instytucji, która czuwałaby nad przestrzeganiem pokoju. W myśli nowożytnej filozofów jednogłośnie dominowała teza, że człowiek odpowiada za wszystko co dzieje się w świecie i od niego zależy sprawa wojny czy pokoju.
Rozdział czwarty poświęcony został pokojowi jako wartości wychowawczej w tradycji pedagogicznej. Autor zmierzył się z próbą odpowiedzi na niezwykle złożone pytanie, mianowicie: „ W jakim sensie i na ile pokój zależy od edukacji? Oraz jakie są możliwości realizacji tej idei?. Bardzo ważną rolę w krzewieniu wychowywania młodzieży w idei pokoju spełnił niewątpliwie Etienne Krotsky, Comenius, który: „wierzy, że jeśli człowiek widzi, gdzie leży jego dobro, dojdzie tam sam z siebie” i podkreśla dalej „ człowiek uczy się być cnotliwym, dokonując czynów cnotliwych” Krostky E., 1996 . Jak wskazuje autor: ” W pewien sposób każde jego dzieło było hymnem na rzecz pokoju, który uzależnia on od wysiłków szkoły jako instytucji” Kryński A., 2004. Jak już autor wspominał w poprzednim rozdziale, największy wzrost wpływu edukacji na kształtowanie moralne człowieka nastąpiło w epoce Oświecenia. Pojawiło się wówczas wile dzieł propagujących idee pokojowe, jednocześnie ostro krytykujących wojnę. Takie postaci jak: Kajetan Skrzetuski, Stanisław Staszic czy Piotr Ściegienny, odegrały istotną rolę w propagowaniu edukacji do pokoju w dobie Oświecenia. Pomimo wielu działań podjętych w stronę edukacji społeczeństwa, wybuch pierwszej wojny światowej, pokazał ludzkości jak wiele jest jeszcze do zrobienia w dziedzinie edukacji na rzecz pokoju. W 1933 roku August Zaleski, apelował o wychowanie w duchu pokojowym młodzieży. Jego zdaniem nie należało się ograniczać nie tylko do wykładów, ale tworzyć młodzieżowe organizacje, które sprzeciwiałby się wszelkim akcjom zbrojnym. Rolę pedagoga powinna przejąć również prasa. Autorzy podręczników, powinni także zwrócić szczególną uwagę na proklamowanie wartości pokojowych w podręcznikach szkolnych. W wielu pismach np. Wiadomości Literackie” 1933, autorzy zamieszczali artykuły apelujące o kształtowanie postaw patriotycznych wśród dzieci i młodzieży.
Piąty rozdział porusza problematykę pokoju w dydaktyce szkolnej. Jak podkreśla autor, pomimo licznych działań na rzecz edukacji do pokoju, wybuch drugiej wojny światowej był bolesnym rozczarowaniem. Fakt ten jednak nie zniechęcił teoretyków do tzw. Nowej Edukacji. Ludzie dotknięci bolesnymi skutkami drugiej wojny światowej odczuwali głęboką potrzebą uczynienia wszystkiego, by wojna już nie wróciła. Społeczeństwa wielu narodów były świadome, że: „trzeba zacząć od szkoły albo pokój nigdy nie nastanie” Denis, M.,1992. Po wojnie istotną rolę w utrzymaniu pokoju przejęła ONZ do spraw Oświaty, Nauki i Kultury- UNESCO. Jej konstytucja głosiła, że warunkiem pokoju jest stworzenie intelektualnej i moralnej solidarności ludzi. Do programu należało również wprowadzenie wartości pacyfistycznych w szkole na lekcjach: geografii, historii, wiedzy o społeczeństwie, oraz języków obcych. Do tego edukacja w zakresie świadomości pokojowej powinna także mieć miejsce na zajęciach pozalekcyjnych, w dyskusjach, sesjach, odczytach oraz filmach. Wychowanie do pokoju dzieci i młodzieży zajmowało również Jana Pawła II. Ojciec Święty podkreślał: „Nie ma pokoju bez nawrócenia serca! Do pokoju prowadzi jedynie miłość! Wszyscy muszą teraz działać i modlić się, aby wojny znikły z horyzontu ludzkości” Jan Paweł II 1996. W dalszej części autor rozważa samo usposobienie natury ludzkiej, które na przestrzeni wieków było ukazywane raz jako dobre, innym zaś razem jako skłonne do grzechu i zła. Wskazuje na bardzo ważną rolę warunków oraz środowiska rodzinne, lokalnego, szkoły, grupy rówieśniczej w kształtowaniu się postaw oraz charakteru dzieci i młodzieży. W edukacji do pokoju niezmiernie ważną rzeczą jest ukazanie historii młodemu pokoleniu, uzmysłowienie i przypominanie o skutkach wojny. Edukacja powinna też przekształcić dotychczasowe założenia pod kątem przyszłości, zwrócić uwagę na takie problemy jak: zagrożenie nuklearne, światowy pokój, sprawa kobiet, wyżywienie ludzkości, zdrowie, środowisko naturalne, prawa człowieka i narodów. Są to elementy stanowiące o istocie wychowania do pokoju.
Rozdział siódmy poświęcony został wychowaniu patriotycznemu będącemu gwarancją pokoju. Dzieci i młodzież wyrabiają swoją postawę społeczną i moralną bezpośrednio w grupach których dorastają, a więc w rodzinie, szkole, ojczyźnie. Bardzo ważną rolę w wychowaniu patriotycznym pełnią rodzice i nauczyciele, a przede wszystkim ich osobista postawa wobec ojczyzny. Dopiero dziecko wychowywane w świadomości i szacunku w stosunku do własnej ojczyzny i kultury, może wzrosnąć do autentycznego pokoju w wymiarze ogólnoświatowym.
W ostatnim rozdziale: „Wychowanie do pokoju: hasło czy rzeczywistość?” autor w bardzo klarowny sposób wskazuje złożoność zagadnienia edukacji do pokoju. Tylko poprzez czynną współpracę rodziców, szkoły, kościoła, państwa, mediów i wspólne zaangażowanie oraz ciągły dialog społeczności, możliwe jest autentyczne wychowanie młodego pokolenia do pokoju.

2. Rola i rozwijanie edukacji do pokoju w pracy nauczyciela.

Zadaniem każdego nauczyciela jest nie tylko przekazanie rzetelnej wiedzy z zakresu nauczanego przedmiotu, lecz także wychowanie. Zadanie to powinno być w szczególny sposób uwzględniane w pracy wychowawczej. Wychowawca klasy poprzez swoje działania i postawę odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu się postawy moralnej wychowanków. Tematy lekcji z wychowawcą powinny także uwzględniać problematykę związaną z konfliktami. U młodszych dzieci są to zazwyczaj konflikty na płaszczyźnie klasy lub szkoły. Sam sposób rozwiązania konfliktu przez wychowawcę stanowi istotny czynnik wychowawczy dotyczący nie tylko samych zaangażowanych w konflikt, ale również uczniów obserwujących sposób postępowania wychowawcy. Wychowawca postępujący w jasny, czytelny, sprawiedliwy, ale również pełny troski i miłości sposób kształtuje w dzieciach pokojowe postawy. Szkoła jako instytucja kształtująca przyszłych obywateli powinna być instytucją w pełni demokratyczną, gdzie każdy uczeń i nauczyciel poprzez otwarty dialog mogą rozwiązywać problemy. U starszych dzieci i młodzieży nauczyciel może zastosować bardziej złożone sposoby edukacji do pokoju. Poprzez odpowiednie ukazywanie i przypominanie o skutkach konfliktów i wojen. Atmosfera dialogu, tolerancji i otwartej dyskusji, w większej mierze wpływa na tworzenie pozytywnych postaw i wychowywanie młodzieży w duchu pokoju.
Bardzo ważną rolę pełni współpraca szkoły z rodzicami dziecka. Nauczyciel bardzo często musi angażować się w edukację rodziców, przypominanie im o ich roli w wychowywaniu dziecka poprzez ich własne postawy i postępowanie. W pracy wychowawczej bardzo ważną rolę pełnią również zebrania oraz spotkania indywidualne rodziców z nauczycielami. Zarówno szkoła, rodzice jak i kościół, oraz stała współpraca i spójny dialog tych trzech ważnych filarów w wychowaniu dzieci i młodzieży mogą w znaczącym stopniu wpłynąć na wychowanie przyszłych pokoleń.

3. Praktyczne rozwijanie i zastosowanie edukacji do pokoju w mojej pracy pedagogicznej

W ostatnich latach zauważyć można w Polsce, rosnące zainteresowanie szkołami katolickimi. Rodzice odczuwający dotkliwy brak roli wychowawczej szkół świeckich, coraz częściej decydują się na wysłanie swojego dziecka do szkoły katolickiej. W szkołach katolickich fundamentalną rolę poświęca się wychowaniu dziecka. Pracując od wielu lat jako nauczyciel i wychowawca zarówno w szkołach świeckich jak i szkole katolickiej zauważyłam jak ważną rolę pełni wychowanie dzieci. W szkołach świeckich uczniowie często traktowani są bezpodmiotowo i proceduralnie. W szkołach katolickich każde dziecko wraz z przekroczeniem progów szkolnych otaczane jest troską i miłością. Takie wartości jak: tolerancja, szacunek, współczucie, nastawienie na współprace stanowią podstawę funkcjonowania szkoły. Codzienna wspólna modlitwa młodzieży, nauczycieli i niejednokrotnie rodziców i istotny sposób scala społeczność i pozwala na skuteczniejsze radzenie sobie z problemami wychowawczymi. Poprzez długotrwałe działania, rozmowy, spotkania, projekty, wspólne celebrowanie świąt katolickich, szkolnych, ale też i państwowych, zauważyłam, że nawet uczniowie pochodzący z patologicznych rodzin zmieniają swoje zachowania i charakter. W szkole katolickiej poświęca się dużo czasu i środków na szkolenie kadry pedagogicznej. Dla organów prowadzących bardzo istotną rolę pełni formacja duchowa nauczycieli. Z perspektywy wielu lat doświadczeń zauważyłam, że dzięki ciągłemu kształceniu się i szkoleniu oraz formacji duchowej poprzez uczestnictwo w rekolekcjach z większą łatwością, zrozumieniem i skutecznością radzę sobie z rozwiązywaniem problemów wychowawczych, które są przecież nieuniknione w pracy każdego pedagoga.
Uważam, że wciąż jeszcze rodzice zbyt słabo angażują się w proces wychowawczy własnych dzieci. Tłumaczą się często brakiem czasu, najczęściej spowodowanym przez obowiązki związane z pracą. Bardzo niepokojącym i niestety narastającym problemem w polskich szkołach są tzw. eurosieroty. Rodzice czasem z wyboru, a czasem z konieczności decydują się na pracę za granicą powierzając wychowanie dzieci krewnym, co w bardzo negatywny sposób odbija się na dzieciach. Takie dzieci często reagują, agresją, a nawet autoagresją. Mając świadomość, że szkoła i ja jako wychowawca nie mogę przejąć pełnej odpowiedzialności za wychowanie dziecka, pragnę mimo wszystko pomóc dziecku. Takie dzieci, a przede wszystkim nieświadomi skutków swoich decyzji rodzice są wyzwaniem dla wychowawców . Dla mnie pokój zaczyna się w sercu każdego człowieka, jego myślach i czynach. Pokój trzeba wciąż pielęgnować w najmniejszych codziennych czynach, dając przykład przyszłym pokoleniom.

Bibliografia:
1.. Kryński A.- Pedagogika grupy- Edukacja do pokoju w teorii i praktyce szkoły”, Częstochowa 2004